Vicipaedia

Guatimala

civitas
(Redirectum de Guatemala)

Guatimala,[1][2][3] Guatimalia,[4] seu Guatemala,[5] plenius res publica Guatimalensis,[6] est civitas sui iuris Mediae Americae 110 000 chiliometra quadrata in latitudinem. Circiter 14 000 000 incolarum habet. Caput Urbs Guatimalensis est. A septentrione occidenteque Mexico, ab occidente meridieque Oceano Pacifico, a septentrione orienteque Beliza, ab oriente Caribico mari, a meridie orienteque Honduria et Salvatoria includitur.

Wikidata Guatimala
Res apud Vicidata repertae:
Guatimala: insigne
Guatimala: insigne
Guatimala: vexillum
Guatimala: vexillum
Terra continens: America Septentrionalis
Territoria finitima: Beliza, Salvatoria, Honduria, Mexicum
Locus: 15°30′0″N 90°15′0″W
Caput: Urbs Guatimalensis

Gestio

Princeps: Bernardus Arévalo
Praefectus: Bernardus Arévalo, Alexander Giammattei, Iacobus Morales, Alexander Maldonado Aguirre, Otto Pérez Molina, Álvaro Colom, Óscar Berger, Alfonso Portillo, Álvaro Arzú
Consilium: Congress of the Republic of Guatemala
Situs interretialis

Populus

Numerus: 17 263 239
Sermo publicus: lingua Hispanica
Zona horaria: UTC−6, America/Guatemala
Moneta: quetzal

Commemoratio

Paean: National Anthem of Guatemala

Sigla

ISO GT, GTM, 320; IOC GUA
Dominium interretiale: .gt
Praefixum telephonicum: +502
Siglum autoraedarum: GCA

Tabula aut despectus

Guatimala: situs
Guatimala: situs
-2 Latinitas huius rei dubia est. Corrige si potes. Vide {{latinitas}}.

Res publica Guatimalensis est democratia repraesentativa. Guatimalensis biologice significativorum et unicorum oecosystematum copia ad Mesoamericanam designationem velut punctum calidum biodiversitatis affert.

Etymologia

recensere

Origo nominis Guatimaliae est obscura. Nonnulli nomen 'terram arborum' Mayano-Toltece significare adserunt. Alii Navatlacam locutionem Quauhtitlan 'inter arbores' alium fontem qui fieri potest putant. Istud nomen Tlascalenses milites qui Petrum de Alvarado comitabantur per Hispanicam occupationem huic terrae dedere, fortasse in Quicense, suam linguam, vocabulum 'multas arbores' significans vertentes.

Historia

recensere
 
Ruinae Mayanae Ticalenses, Templum II.

Praecolumbiana aetas

recensere

Prima humanorum colonorum indicia in terris Guatimaliensibus a saltem anno 12 000 a.C.n. originem trahit. Indicia sunt quae hanc originem retro in 18 000 a.C.n. ponere potest, velut obsianas sagittae cuspides in varias civitatis partes inventas. Archaeologica monstratio ut primi Guatimalenses venatores et collectores essent est, sed pollinis specimina e Petene et Pacifico litore maizi culturam evolutam circiter 3500 a.C.n. esse indicant. Archaici loci in Departimento Quicensi, in Terra Superiori et in Sicapate, in Escuintla iuxta medio Pacifico litore, documentati? sunt (6500 a.C.n.).

Archaeologi Mesoamericanam Praecolumbianam in periodus tres historiam dividunt: Praeclassicum, e 2000 a.C.n. in 250 p.C.n., Classicum e 250 in 900 et Calisticum e 900 in 1500. Usque ad recens tempus, Praeclassicum pro formativa periodo cum parvis pagis agricolarum qui casulas et pauca continua aedificia habitabant habitum est, sed haec notio recentibus monumentalis ex ista periodo architecturae inventionibus provocata est, velut ara in Alba, in Sancto Marco, ex 1000 a.C.n.; caerimoniales loci in Mirafloribus et Citropole ex 801 a.C.n.; primae monumentales mascae; et Sinus Miradorensis urbes Nacbis, Xulnalis, Tintalis, Vacnae, et Miradoris.

Mirador facile praecolumbiana urbs cum maximo incolarum numero fuit. Ambae pyramides Tigris et Simiarum volumen amplius 250 000 metrorum cubicorum conplectuntur. Mirador prima politice instructa civitas in America, Regnum Canicum in antiquiis textibus nuncupata, videtur. Viginti sex urbes fuerunt, leuchodis (viae) conexae, quae varia chiliometra longae, usque ad 40 metra latae et duo aut quattuor metra super terram, albario constratae erant, quod clare de aere in extensissima incaedua tropica silva Mesoamericana distinguibilia sunt.

 
In Nacbe (Hispanice Nakbé), Medio Praeclassici regiae reliquiae, in Sinu Miradorensi (Cuenca del Mirador), in Peten.

Classica Mesoamericanae civilizationis periodos ad Civilizationis Maianae splendorem respondet et innumerabilibus locis per Guatimaliam repraesentatur, quamquam praesertim in Peten densantur. Ad hanc periodon gravia urbana aedificia, liberarum poleon evolutio, et contactus cum aliis Mesoamericanis culturis pertinent.

Haec usque ad circiter 900 duravit, Classica civilizatione Maiensi collapsa. Maiae suarum urbium multas media in terra inferiori reliquere aut siccitate impulsa fame interfecti sunt. Scientistae de Collapsus Maiensium Classicorum causa disceptant, sed porrectissima theoria siccitatis, a physicis lacustrium fundorum, antiqui pollinis aliaeque tractabilis evidentiae? studiosis inventa, est. Prolongatarum siccitatum series in eo quod secus temporaria regio desertica sit Maias decimavisse putatur, qui praecipue e pluviis regularibus pendebant. Post-Classica periodos a regionalibus regnis repraesentatur, inter quae Itzaicum Covoicumque in lacustribus Petenensibus areis et Mamicum, Quicense, Cactsicelicum, Zutuhilicum, Pokomchicum, Cectzicum, et Tsortienseque. Haec urbes multos Maianae culturae aspectus servant, sed numquam Classicarum urbium magnitudinis et potentiae pares essent.

Colonialis aetas

recensere
 
Cappuccinarum coenobium Antiquae Guatimaliae.

Post suum adventum in eum qui Mundus Novus nuncupatus est, Hispani complures expeditiones in Guatimaliam fecerunt, inceptas anno 1519. Post longum tempus, cum Hispanis contactus epidemiam Indigenas vastantem intulit. Ferdinandus Cortesius, qui Hispanicam Imperii Azteci occupationem duxerat, ut Archeges Gundisalvum de Alvarado et fratrem eius Petrum de Alvarado hanc terram occuparent concessit. Alvarado primum cum Cactsicelibus (Hispanice Kaqchikel) sociavit ut contra suos solitos hostes, Quicenses (Quichés) pugnarent. Alvarado postea contra Cactsiceles redivit et denique totam regionem sub Hispanico dominio subiecit.

 
Guatimalia in Imperio Mexicano.

Aetate colonica, Guatimalia Hispanicae Audientia (Hispanice Audiencia) et Archegia Generalis, Archegia Generalis Guatimaliae (Capitanía General de Guatemala), et Novae Hispaniae (hodierni Mexici) pars fuit. Ex hodiernis Mexicanis Tabasci et Chiaparum civitatibus (inclusa tunc separata Soconosci administratione) in Oram Opulentam patebat. Haec regio mineralibus (auro et argento) non abundabat dissimiliter Mexici et Peruviae, et ergo ponderis non putata est. Eius praecipui fructus saccharum, cacao, caeruleum suffruticosae pigmentum, rubrum pigmentum e dactylopiis insectis, et pretiosa ligna quae in Hispania ecclesiarum regiarumque operibus artificiosis usurpabantur erant.

Primum caput Tecpanum Guatimalia (Hispanice Tecpán Guatemala) nuncupata est, die 25 Iulii cum nomine Villae Sancti Iacobi Guatimaliae (Villa de Santiago de Guatemala) condita et sita prope Alicastropolin (Hispanice Iximché), Cactsicelicam urbem capitalem. Die 22 Novembris anni 1527 Urbem Veterem mutatum est, ubi cactsiceles impetum in urbem fecere. Die 11 Septembris anni 1541 urbs inundata est, lacuna in Vulcani Aquae cratere concidente propter copiosas pluvias et terrae motus, et sex chiliometra Antiquam, (Antigua), in valle Pantsoyensi (Valle de Panchoy) et hodie Patrimonium Mundanum Societatis Educativae, Scientificae, et Culturalis Consocietatis Nationum, mutata est. Haec urbs compluribus terrae motibus inter annos 1773 et 1774 destructa est et Rex Hispaniae caput in Vallem Eremiterii (Valle de la Ermita) mutare concessit, ex ecclesia Catholica Romana Virginis Carminis nuncupatum et in suo praesenti loco, die 2 Ianuarii anni 1776 conditum.

Libertas et saeculum XIX

recensere
 
Res Publica Foederalis Mediae Americae.
 
Coniunctae Mediae Americae Provinciae.

Die 15 Septembris anni 1821, Archegia Generalis Guatimaliae (a Chiapis, Guatimalia, Salvatoria, Nicaragua, Ora Opulenta et Honduria formata) libertatem ab Hispania et suam incorporationem in Imperium Mexicanum, duobus annis postea solutum, officialiter proclamavit. Regio formaliter Hispaniae per colonialem periodon subiecta erat, sed modo practico separatim administrabatur. Omnes, exceptis Chiapis, e Mexico mox separavere, Augustino I abdicare coacto.

 
Diei Libertatis pompa Sancti Petri Lacunae in Guatimalia.

Guatimalenses provinciae Coniunctas Mediae Americae Provincias, etiam Foederationem Civitatum Mediae Americae (Hispanice Federación de Estados Centroamericanos) nuncupatas formavere. Haec foederatio bello civili inter annos 1838 et 1840 soluta est. Guatimalensis Raphael Carrera instrumentalis in ducendo tumulto contra foederalem gubernationem et in rumpenda Unione fuit. Per hoc periodon, Terrae Superioris (Los Altos) regio suam libertatem e Guatimalia declaravit, sed denuo a Carrera annexa est qui in Guatimalensi civilitate usque ad annum 1865, a conservativis, a latifundiorum dominis et ab ecclesia sustentus, dominatus est.

Guatimalenses "Res Novae Liberales" anno 1871 acciderunt, duce Iusto Rufino Barrio, qui ad renovandam civitatem, ad admeliorandum commercium et ad introducendas novas agriculturas et manufacturas laboravit. Per hanc aeram coffeum ponderis cultura in Guatimalia factum est. Iustus Rufinus Barrios rursum Mediam Americam unificare appetebat et civitatem in bellum attulit in infelici conatu attingendi eius, suam vitam in campo proelii anno 1885 contra Salvatoriae vires amittens.

Inter 1898 et 1920, Guatimalia a dictatore Manuele Estrada Cabrera recta est, cuius accessus in praesidatum a societate United Fruit Company adiutus est. Per longum praesidatum, United Fruit Company ponderis vis in Guatimalia facta est.

Ex 1944 in praesens

recensere

Die 4 Iulii anni 1944, dictator Georgius Ubico Castañeda e suo munere abdicare coactus est post recusationum undam et operistitium generale. Eius substitutus, Generalis Ioannes Fridericus Ponce Vaides, postea etiam suum officium relinquere die 20 Octobris anni 1944 coactus est propter subitaneam rerum conversionem a Maiore Francisco Xaverio Arana et a Capitaneo Iacobo Arbenz Guzmán ductam. Circiter centum homines in conversione interfecti sunt. Civitas a consilio militari sive iuncta (junta) ab Arana, Arbenz, et Georgio Toriello Garrido constituto recta est. Iuncta prima Guatimalensia comitia tulit in quibus cum maxima 85 centesimae parte celsus scriptor magisterque Ioannes Iosephus Arévalo vicit qui in exilio in Argentina per quattuordecim annos vixerat. Ioannes Iosephus Arévalo primus democratice praeses Guatimalensis fuit qui munus implevit cui electus erat. Eius propositum Socialismi Christiani, a Negotione Novo Civitatum Foederatarum motum, a fundorum proprietariis et classe superiori, velut communisticum, impugnatum est.

 
Aditus sedis societatis United Fruit Company. Fructuaria multinationalis subitaneam rerum conversionem ob terrarum vastarum partitionem impulsit.

Hoc tempus etiam Belli Frigidi principium inter Civitates Foederatas et Unionem Sovieticam fuit, quod maxime Guatimalensem historiam affecit. Inter decennia 196 et 200 Civitates Foederatas gubernatio Guatimalensem exercitum cum exercitatione, armis et pecunia aluit.

Anno 1954, Ioannis Iosephi Arévalo libere electus Guatimalensis successor, Iacobus Arbenz Guzmán, subitanea conversione prostratus est quae a Civitatum Foederatarum Centrali Intellegentiae Agentura moderata est. Colonellus? Carolus Castillo Armas velut praeses anno 1954 conlocatus est et usque ad suam occisionem a personalis custodiae sodali anno 1957 gubernavit. Solida evidentia? Civitatum Foederatarum United Fruit Company societatis munus velut instrumentale in hac conversione monstrat, quia agrorum reformationes a Iacobo Arbenz huius societatis fructus in Guatimalia comminabantur et aliquot vincula cum Domo Alba et Centrali Intellegentiae Agentura habebat.

Secutis in comitiis, Generalis Michael Ydígoras Fuentes potestatem recipit. Praesertim sollemnizatur quia Mexicanum praesidem ad certamen singulare super pontem in Meridionalibus finibus provocavit ad finiendam guerram de illegali piscatione Mexicanarum navium iuxta Guatimalense Pacificum litus, quarum a Guatimalensi Aeria Vire demersae sunt. Michael Ydígoras Fuentes 5000 Cubanorum exercitationem contra Fidelem Castro in Guatimalia auctorizavit. Etiam aeroplanorum portus temporarios in regione Petenense praebuit per quam postea infelix Irruptio Sinus Suum (Hispanice Invasión de Bahía de Cochinos) anno 1961 facta est. Michaelis Ydígoras gubernatio anno 1963 depulsa est cum Vis Aeria impetum contra aliquot militares stationes fecit. Subitanea conversio ab eius Ministro Defensionis, Colonello Henrico Peralta Azurdia, ducta est.

Anno 1966, Iulius Caesar Méndez Montenegro praeses Guatimaliae cum lemmati "Aperturae Democraticae" electus est. Iulius Caesar Méndez Montenegro Factionis Revolutionarii, mediae sinistrae factionis in Post-Ubicana aera ortae, candidatus fuit. Eodem tempore dexteristicae paramilitaris societates formatae sunt, inter quas Manus Alba (Hispanice Mano Blanca) et Exercitus Secretus Anticommunisticus (Ejército Secreto Anticomunista). Haec societates infamium Turmarum Mortis praecursores fuerunt. Militares assessores e Statunitensis Exercitus Viribus Specialibus sive Pilei Virides (Anglice United States Army Special Forces sive Green Berets, proprie) in Guatimaliam copias missi sunt ut copiae exercitarentur et exercitum convertere in modernam vim contra insurgentiam adiuvarent, qui denique eum sophisticatissimum in America Media fecit.

Anno 1970, Colonellus Carolus Manuel Arana Osorio praeses electus est. Novus belli clandestini motus in natione e Mexico versus Terram Superiorem anno 1972 intravit. Controversis in comitiis anni 1974, Generalis Cetillus Eugenius Laugerud García Generalem Ephraim Ríos Montt, Factionis Democraticae Christianae candidatum qui eum victoriam per fraudem assecutum esse asseruit, vicit. Die 4 Februarii anni 1976 magnus terrae motus plurimas urbes delevit et amplius 25 000 mortalium effecit. Anno 1978, fraudulentis in comitiis, Generalis Ferdinandus Romaeus Lucas García potestatem consecutus sunt. Decennium 198 duarum belli clandestini societatum partum vidit. Exercitus Clandestinus Pauperum (Hispanice EGP), et Societas Populi in Armis (ORPA), qui exeunte decennio 198 belli clandestini impetus inceperunt et incensi sunt, urbanos ruralesque impetus fecere, praecipue contra militares et aliquos civilium exercitum adiuvantium. Anno 1979, Iacobus Earl Carter, Praeses Civitatum Foederatarum, omnium militarum auxiliorum interdictionem Guatimalensi Exercitui iussit propter pervulgatum et systematicum iurum humanorum abusum.

Anno 1980, indigenarum Quicensium circulus Legationem Hispanicam ceperunt ut contra exercitus trucidationum ruri reclamarent. Guatimalensis gubernatio eam oppugnavit fere omnes intra necans velut resultatio ignis qui aedificium devoravit. Guatimalensis gubernatio activistas incendium facere et sibi mortem modo bonzii consciscere asseruit. Nihilominus, Hispanicus ambasciator, qui igni superfuit, contra hanc assertionem altercatus est, Guatimalenses vigiles consulto fere omnes intra necare et eos incendere ad eradenda suorum actorum vestigia asseverans. Velut resultatio huius incidentiae, gubernatio Hispanica publicas rationes cum Guatimalia fregit. Gubernatio anno 1982 depulsa est. Generalis Ephraim Ríos Montt Praeses militaris iunctae nominatus est, cruentam cruciatus ambitionem, abitus coactos et vastationis bellum continuans. Natio se in internationaliter civitatem pariam convertit. Ephraim Ríos Montt a Generali Anschario Humberto Mejía Victores depulsus est, qui comitia fecit ad eligendum nationalem conventum constituentem qui novam constitutionem scriberet, quod in liberis comitiis anno 1986 induxit, in quibus Vinicius Cerezo, Factionis Democraticae Christianae candidatus, vicit.

 
Alvarus Arzú Yrigoyen die 29 Decembris anni 1996 pacis foedera obsinavit secundum conflictum armatum longissimum in America finiens.

Anno 1982, quattuor belli clandestini circuli, EGP, ORPA, FAR et PGT, commixti sunt et Unitatem Revolutionariam Nationalem Guatimalensem (Hispanice Unidad Revolucionaria Nacional Guatemalteca) formavere, a Salvatoriensi exercitu clandestino FMLN, a Nicaraguensi FSLN et a Cubana gubernatione adfectam ut fortior fieret. Velut resultatio Exercitus "vastatoriarum" tacticarum ruri, amplius 45 000 Gutimaliensium per fines in Mexicum fugere. Mexicana gubernatio profugos in campis in Chiapis et Tabasco conlocaverunt.

Anno 1992, Praemium Nobelianum Pacis Rigobertae Menchú assignatum est quia attentionem ad genocidium a gubernatione sustentum contra Indigenas dirigere enisa est.

Bellum Civile Guatimalense anno 1996 cum pacis foedere inter exercitus clandestinos et gubernationem finem cepit, quod a Consociatione Nationum per magnum actum est, intermediantibus nationibus velut Norvegia et Hispania. Ambae partes praecipuas concessiones fecerunt. Bellatores clandestini arma deposuere et terras ad colendum accepere. Secundum Consilium Veritatis a Consociatione Nationum sustentum (Consilium pro Explicatione Historica, Hispanice Comisión para el Esclarecimiento Histórico), gubernativae vires et a civitate sustenti paramilitares circiter 93 centesimae humanorum iurum violationum responsales? per bellum fuerunt. Per primum decennium ab ipsa civitate imprimis studentes, operarii, professionales et dissidentium clarissimi, ultimis vero annis milia rusticorum Maianorum agricolarum et haud militum oppressi sunt. Amplius 450 Maianorum pagorum destructi sunt et circiter millio in intestinos aut externos profugos se convertere. Circa 200 000 hominum, praecipue Maiae, per bellum civile interfecti sunt. Aliquibus in regionibus, sicut in Vera Pace Inferiori (Baja Verapaz), Consilium Veritatis Guatimalensem civitatem in parato programmate contra particulares ethnicos circulos per bellum civile implicatam esse consideravit. Anno 1999, Gulielmus Clinton, Praeses Civitatum Foederatarum erravisse affirmavit cum adiumentum Guatimalensibus militaribus viribus feras civium occisiones participantibus suppeditavissent.

E pacis foederibus, Guatimalia testis pro plurimmis continuis democraticis comitiis fuit, recentissima anno 2007. Praeterita gubernatio foedera cum Civitates Foederatas et reliqua Media America per Foedus Liberi Commercii inter Civitates Foederatas, Mediam Americam, et Rempublicam Dominicanam (Hispanice Tratado de Libre Comercio entre Estados Unidos, Centroamérica y República Dominicana) et alia foedera cum Mexico obsignavit. Anno 2007 comitia in Guatimalia facta sunt. Factio Nationalis Spei (El Partido Nacional de la Esperanza) et suus praeses candidatus Alvarus Colom praesidatum quoque et plerasque sedes in congressu consecuti sunt.

Civilitas

recensere

Guatimalia est praesidialis? repraesentativa democratica respublica, qua ratione Praeses Guatimaliae non solum dux civitatis, sed etiam dux gubernationis systematisque multifactionalis. Potestas exsecutiva a gubernatione exercetur. Potestas legisfera non solum gubernationi, sed etiam Congressui Reipublicae conceditur. Potestas iudicialis est exsecutiva legisferaque libera. Alvarus Colom est praeses a die 14 Ianuarii anni 2008.

Divisiones administrativae

recensere
 
Departimenta Guatimaliae.

Guatimalia in viginti duo departimenta divisa est, et in 332 municipia sive communia subdivisa. Departimenta inferiora sunt:

Numero in tabula Departimentum Latinizata Departimentum Hispanice Caput Latinizatum Caput Hispanice
1 Vera Pax Superior [7] Alta Verapaz Cobanum Cobán
2 Vera Pax Inferioris Baja Verapaz Salăma Salamá
3 Departimentum Chimaltenangense [8] Chimaltenango Chimaltenangum Chimaltenango
4 Departimentum Chiquimulense Chiquimula Chiquimula Chiquimula
5 Departimentum Petenense El Petén Flores Flores
6 Progressus El Progreso Guastatoya Guastatoya
7 Departimentum Quicense [9] El Quiché Sancta Crux Quicensis Santa Cruz del Quiché
8 Departimentum Escuintlense [10] Escuintla Escuintla Escuintla
9 Departimentum Guatimalense Guatemala Urbs Guatimalensis Ciudad de Guatemala
10 Departimentum Gerontopolitanum [11] Huehuetenango Gerontopolis Huehuetenango
11 Departimentum Izabalense [12] Izabalensis Portus Barrios Puerto Barrios
12 Departimentum Ialapense[13] Jalapa Ialapa Jalapa
13 Departimentum Iutiapense Jutiapa Iutiapa Jutiapa
14 Departimentum Quetzaltenangense Quetzaltenango Quetzaltenangum Quetzaltenango
15 Departimentum Retalhulense [14] Retalhuleu Urbs Retalhulensis Retalhuleu
16 Departimentum Sacatepequense Sacatepéquez Antiqua Guatimalia Antigua Guatemala
17 Departimentum Sancti Marci [15] San Marcos Sanctus Marcus San Marcos
18 Departimentum Sanctae Rosae [16] Santa Rosa Cuilapa Cuilapa
19 Departimentum Sololense [17] Sololá Solŏla Sololá
20 Departimentum Suchitepequense [18] Suchitepéquez Mazatenangum Mazatenango
21 Departimentum Totonicapense [19] Totonicapán Urbs Totonicapensis Totonicapán
22 Departimentum Zacapense [20] Zacapa Zacapa Zacapa

Guatimalia a media civitate temperatur. Vectura, communicationes, negotia, civilitas, et pleraeque maximi ponderis urbanae "activitates"? in Urbe Guatimalensi fiunt. Urbs Guatimalensis viciens centena milia incolarum intra urbanos fines et amplius quinquies centena milia in territorio urbis habet. Quod significativae incolarum percentationis? est.

Geographia

recensere
 
Tabula Guatimaliae.
 
Guatimalensis terra superior.
 
Usumacinta, limes inter Mexicum (vicina ora), et Guatimalia (longiqua ora).

Guatimalia montuosa est, regione meridionali litorali vastaque septemtrionali Departimenti Petenensis terra inferiori exceptis. Duo montuosa iuga in Guatimaliam ex occidente in orientem intrant, civitate dividenda in tres praecipuas regiones: terram superiorem, ubi montes siti sunt; litus Pacificum, montium meridie; et regionem Petenensem, montium septemtrione. Omnes praecipuae urbes in terra superiori et litoris Pacifici regionibus sitae sunt; comparate, Regio Petenensis exigue incolitur. Haec tres regiones climate, elevatione, topiisque variantur, quae ingentes discrepantias inter calidam umidamque tropicam terram inferiorem et frigidiora et sicciora terrae superioris cacumina praebent. Volcanus Taiumulcum (Hispanice Volcán Tajumulco), 4220 metra altum, altissimus Mediarum Americarum civitatum locus est.

Flumina brevia et angusta in sinu fundente Pacifici, latiora et profundiora in Caribici et Sinus Mexicani sinibus fundentibus sunt, qui flumina Polotsicum Dulceque (Potochic et Dulce, proprie), in Lacum Izabalensem (Lago Izabal) influentia, flumen Montaguam, flumen Sarstunum (Sarstún), fines cum Beliza formans, et flumen Usumacintam, fines inter Departimentum Petenense et Chiapas (in Mexico) formans, comprehendunt.

Guatimalia diu tempore totum aut pars territorii vicinae Belizae, antiquae Hispanicae coloniae et praesentis liberi Regni Consortionalis qui Reginam Elizabeth II velut dux civitatis agnoscit, exegit. Guatimalia Belizae libertatem anno 1990 agnovit, sed earum territorialis controversia adhuc non solvitur. Negotiationes in praesenti in cursu sub Consociationis Civitatum Americanarum et Consotionis Popoulorum auspiciis ad eam finiendam est.

Calamitates naturales

recensere

Guatimaliae conlocatio inter Mare Caribicum et Oceanum Pacificum eam huracanorum scopum facit, velut Huracanum Mitch anni 1998 et Huracani Stan Octobris anni 2005, quod amplius 1500 hominum occidit. Damnum non conexum vento fuit, sed potius propter maiores inundationes et pelorrhoeam resultantem.

Guatimaliae terra superioris praeter Fallam Montaguae, inter Caribicam et Boreoamericanam laminas tectonicas limitum partem, sita est. Haec falla aliquot maximorum terrae motorum responsalis historicis in temporibus fuit, incluso 7,5 magnitudinis tremore die 4 Februarii anni 1976 qui amplius 25 000 hominum occidit. Praeterea, Fossa Mesoamericana, maxima zona subductionis, iuxta Pacificum litus sita est. Ibi, lamina Cocois sub lamina Caribica demergit, vulcanicam activitatem intestino in litore producens. Guatimalia 37 vulcanos habet e quibus quattuor activi; Pacaya, Sancta Maria, Ignis et Tacăna (Hispanice Pacaya, Santa María, Fuego, et Tacaná, proprie).

Naturales calamitates longam historiam in hac parte mundi habent, cuius solum motibus expositum est. Exempli gratia, duo trium motuum capitis Guatimalensis pelorrhoeis anno 1541 et terra motibus anno 1773 adlati sunt.

Biodiversitas

recensere

Civitas quattuordecim oecoregiones e manglicis silvis in ambo oceanica litoralia cum quinque dissimilibus oecosystematis complectentes habet. Guatimalia 252 umidos locos habet inter quos quinque lacus, sexaginta una lacunae, centum flumina et tres paludes. Consaeptum Nationale Ticalense, primus mixtus Societatis Educativa, Scientifica, et Culturalis Consocietatis Nationum Patrimonii Mundani locus fuit. Guatimalia est diversae faunae civitas, cui 1246 notae species sunt, e quarum 6.7 centesimae endemicae et 8.1 centesimae in periculo sunt. Guatimalia saltem 8681 specierum vascularium plantarum domus est e quarum 13.5 centesimae endemicae sunt. Fere 5.4 centesimae Guatimaliae sub IUCN categoriis I–V proteguntur.

In departimento Petenensi Reservatio Biosphaeriae Maianae (Hispanice Reserva de la Biosfera Maya), 2 112 940 hectares lata, est, quod eam secundam maximam silvam in America Media post Reservationem Biosphaerae Bosavasensem (Reserva de Bosawás) facit.

Demographia

recensere
 
Guatimalenses puellae in Acalephepoli (Hispanice Chichicastenango).

Secundum Centralis Intellegentiae Agenturae Librum Factorum Mundanorum, Guatimalia 12 728 111 incolarum (fere anno 2007) habet. Plerique incolae Mixticii 41 centesimae (Amerindorum et Hispanorum filii) et Caucasii (praesertim Hispaniorum sed etiam Italorum, Theodiscorum, Britannorum, Francicos, et Scandinavorum) prognati sunt, qui 18.4 centesimas constituunt. Inter Amerindos Quicenses 9.1 centesimae, Cactsiceles 8.4 centesimae, Mames 7.9 centesimae, et Cectzi 6.3 centesimae (Quichés, Kack'chiquel, Mam, Kek'chi, proprie) sunt. Centesimae 8.6 incolarum "aliarum Maianarum tribuum" est quod Indigenicam communitatem in Guatimalia maximam inter incolas facit, 0.2 centesimae haud Maianorum Indigenarum et 0.1 centesimae "aliorum". Minores communinates adsunt. Garifuni, qui Afrorum et Indigenarum prognati e Sancto Vincentio sunt, et alii Nigritae et Mulati praecipue Livingstoniam et Portum Barrios (Hispanice Lívingston et Puerto Barrios, proprie) incolunt. Etiam Arabes, Libanensium et Syriacorum prognati, et Asiani, praesertim Serium prognati, sunt. Quoque crescens Coreana communitas in Urbe Guatimalensi et prope Mixcum (Hispanice Mixco) est, in praesenti circiter mille hominum attingens. Guatimalae Germani (3%) incolae in civitatem arboris Saturnaliciae traditionem tulisse creduntur.

Anno 1900 Guatimalia 885 000 incolarum habebat. Per saeculi vicensimi cursum incolarum numerus crevit, rapidissimum incrementum in Hemisphaera Occidentali. Semper crescens emigrationis modus in Civitates Foederatas in incrementum Guatimalensium communitatum praecipue in California, Florida, Illinoesia, Novo Eboraco, Texia et Rhodensi Insula, et passim e decennio 198 induxit.

Diaspora

recensere

Bellum civile multos Guatimalenses extra rempublicam coegit. Guatimalensis diasporae plerique praesertim in Civitatibus Foederatis est, quarum valores propinqui e 480 665 in 1489.42 hominum variant. Difficultas dandae accuratae computationis Guatimalensibus foras est quia eorum multi profugi postulantes sui status determinationem exspectantes sunt. Infra valores propinqui aliquibus civitatibus:

Natio Computatio
Civitates Foederatae 480 665[21]–1 489 426[22]
Mexicum 23 529[23]–190 000
Beliza 14 693[24]
Canada 14 256[25]–34 665[26]
Germania 5989[27]
Honduria 5172[28]
Salvatoria 4209[29]
Hispania 2 491[30]–5000[31]

Oeconomia

recensere
 
Mercatus in Guatimalia.

Secundum Mediae Intellegentiae Agenturae Librum Factorum Mundanorum, Guatimalensis Productus Domesticus Grossus pro capite set 5000 dollariorum CFA; nihilominus, haec civitas evolvens adhuc multis societatis problematibus obviam it, et inter decem pauperrimas Latinamericanas cvitates est. Redituum distributio valde dispar cum fere 55 centesimae incolarum sub paupertatis limine viventium et cum fere 400 000 (3.2%) opere destitutorum manet. Argentaria Mundana tres Guatimalensium partes pauperes vivere considerat.

Remittentiae e Guatimalensibus qui in Civitates Foederatas per bellum civile effugerunt nunc praecipuum peregrinorum redituum fontem constituunt (magis exportationum periegeseosque coniunctarum valore).

Recentibus annis exportatorius haud traditionalium rerum confectarum campus dynamice plus quam 53 centesimae totarum exportationum repraesentans crevit. Exportatarum rerum confectarum aliquae fructus, holera, flores, opera manualia, textilia, etc., sunt.

Productus Domesticus Grossus in pari acquirendi potestate anno 2006 valorem propinquum 6138 miliarda dollariorum CFA habebat. Diaconiarum campus praecipuum Productus Domestici Grossi componens cum 58.7% est eum agriculturae campus cum 22.1% (fere anno 2006) sequitur. Industrialis campus solum 19.1% Productus Domestici Grossi (fere anno 2006) repraesentat. Agriculturalis campus circiter quartae Productus Domestici Grossi partis, duarum quintarum partium exportationum et vis operariae dimidii rationem reddit. Organicum coffeum, saccharum, textilia, viridia holera, et bananae praecipuae Guatimalenses exportationes sunt. Inflatio 5.7% anno 2006 erat.

Anni 1996, foedera pacis quae aliquot decenniorum Bellum Civile finiverunt praecipuum obicem ad peregrinam pecuniae conlocationem abstulerunt. Periegesis crescens redituum fons Guatimaliae facta est.

Martio anni 2005 Guatimalensis Congressus Foedus Liberi Commercii inter Civitates Foederatas, Mediam Americam, et Rempublicam Dominicanam (Hispanice Tratado de Libre Comercio entre Estados Unidos, Centroamérica y República Dominicana) inter aliquot Mediae Americae civitates et Civitates Foederatas sanxit. Guatimalia etiam liberi commercii foedera cum Taivania et Columbia habet.

Cultura

recensere
 
Musici Antiquae Guatimaliae.

Urbs Guatimalensis hospitio civitatum bibliothecarum museorumque multa accipit, inter quae Archiva Nationalia, Bibliotheca Nationalis et Museum Archaeologiae et Ethnologiae quod immensam Maianarum rerum conlectionem habet. Etiam privata musea sunt inter quae Ixchelis textilia examinans et Libri Consilii (Hispanice et Quicensiter Popol Vuh) Maianam archaeologiam examinans. Ambo musea intra Universitatis Francisci Marroquín panepistemiopolin sunt. Plerique e 329 municipiorum in civitate parvum museum habent.

Ars

recensere

Guatimalia multos Indigenicos artifices produxit qui Praecolumbianas traditiones sequuntur. Attamen, Guatimalenses colonialem et postcolonialem historias reflectentes, occursus cum multiplicibus globalibus? artis motibus artificum ubertatem quoque produxere qui traditionaliter nuncupatum "primitivismum" sive aestheticam "ingenuam" Europaeae, Boreoamericanae, et aliis traditionibus coniunxere. Schola Nationalis Artium Plasticarum Raphaelis Rodríguez Padilla (Hispanice Escuela Nacional de Artes Plásticas Rafael Rodríguez Padilla) est civitatis principalis artis schola et aliquot praecipui indigenae artifices, etiam istius scholae gradu ornati, in permanente conlectione Musei Nationalis Artis Modernae (Museo Nacional de Arte Moderno) in capitali urbe sunt. Praesentes Guatimalenses artifices extra Guatimaliam agnoti sunt Dagobertus Vásquez, Ludovicus Rolandus Ixquiac Xicara, Carolus Mérida, Hannibal López et Elmarus René Rojas.

Litterae

recensere

Praemium Nationale Guatimalense Litterarum unum praemium est quod corpus operum unius scriptoris agnoscitur. Anniverse ex anno 1988 a Ministerio Culturae et Disportus concessum est.

Michaeli Angelo Asturias Praemium Nobelianum Litterarum anno 1967 concessum est, inter cuius praeclaros libros est Dominus Praeses (Hispanice El Señor Presidente), mythistoria in Manuelis Estrada Cabrera gubernatione fundata.

Inter scriptores carminum Latine, Guatimalensis Raphael Landívar a nonnullis excellere habetur.

Musica

recensere

Musica Guatimalensis numerosos modos expressionesque comprehendit. Maiae intensam musicam praxin habebant, sicut iconographia documentat. Guatimala etiam primarum regionum una in Mundo Novo fuit quae Europaeam musicam ex anno 1524 introduxit. Plurimi compositores e Renascentia, Baroco, Classica, Motu Romantico, et Praesentibus musicis modis omnium generum opera contribuerunt. Marimba est civitatis instrumentum quod magnum attractivissimorum? operum repertorium evolvit quae popularia per amplius saeculum fuerunt. Historia Generalis Guatimaliae (Hispanice Historia General de Guatemala) compacti disci seriem de historica Musica Guatimaliae edidit, in qua omni modi adsunt, e Maianis, colonialibus, liberis, et respublicanis aeris in praesentia tempora. Multi praesentis musicae greges in Guatimalia sunt quorum genera musica Caribica, salsa, punta (a Garifunis adfecta), musica popularis Latina, musica Mexicana, et mariachi. Etiam vibrans scaena ei quod tota in Hispanophonia musica rockica Hispanice (Rock en Español) nuncupatur est.

Lingua

recensere
 
Linguistica tabula Guatimaliae, secundum Commissio Officializationis Linguarum Indigenarum Guatimaliae (Hispanice Comisión de Oficialización de los Idiomas Indígenas de Guatemala).

Quamquam Hispanica est publica lingua, nec omnes indigenae Hispanice loquuntur, nec ea secunda lingua utuntur. Viginti unis dissimilibus linguis Maianis utuntur, praesertim ruralibus in regionibus dum duae haud Maianae linguae Amerindae etiam sunt: Xinca, indigenica lingua, et Garifuna, Aravacana lingua iuxta Caribicum litus. Secundum Decreto Numero 19-2003, viginti tres linguae Civitatis Linguae agnoscuntur. Velut prima aut secunda lingua, Hispanica 93% incolarum utitur. Foedera Pacis Decembri mense anni 1996 obsignata aliquot publicorum documentorum et comitialium materiarum versioni in aliquas linguas provident et interpretum provisionem legum in casibus haud Hispanophonis iubent. Foedus etiam bilinguem educationem Hispanice et in sermonibus Indigenicis sancit. Communis Indigenis Guatimalensibus inter duas et quinque aliarum nationis linguarum, inclusa? Hispanica, discere est.

Religio

recensere
 
Cathedralis Metropolitana in Urbe Guatimalensi.

Homines inter 50 et 60 centesimas incolarum Catholici, 40% Protestantes et 1% Indigenicam Maianam fidem colunt. Catholicismus per colonialem aeram fuit religio publica. Attamen, Protestantismus significative? recentibus decenniis crevit. Amplius una tertia Guatimalensium pars Protestans, praesertim Evangelicus et Pentecostalis est. Protestantismus et veteres religiones Maianae fere a 40% et 1% Guatimalensium, respective, coluntur. Veteres Maianorum praxes in Catholicas caerimonias cultumque commune incorporantur—res syncretismus nuncupata. Vetus Maiana religio cultus propter culturae proctetiones? foederibus pacis statutas crescit. Gubernatio programma providendarum ararum in omnibus Maianis ruinis in civitate inventis instituit ut veteres caerimoniae illic perfici possint.

Etiam parvae Iudaicae communitates circiter inter 1200 et 2000 fidelium, Musulmanorum (1200), Buddhistarum inter 9000 et 12 000, et aliarum fiderum sodales, aut qui nullam fidem profitentur sunt. Multi athei in civitate habitant, sed res non aperte disseritur et non fida data statistica prompta his incolis sunt.

Ecclesia Iesu Christi Sanctorum in Novissimis Diebus in praesenti circiter 215 000 fidelium in Guatimalia habet, fere 1.65% nationis aestimatarum incolarum anni 2008 attingens. Primus ecclesiae sodalis in Guatimalia anno 1948 baptizatus est. Sodalitas ad 10 000 hominum anno 1966 crevit et 18 annos postea, dedicato Templo Urbis Guatimalensis anno 1984, sodalitas 40 000 hominum assecuta erat. Anno 1998 sodalitas denuo ad 164 000 quadruplicata erat. Ecclesia adhuc in Guatimalia crescit; qui Templi Guatimalensis Quetzaltenangensis, secundum ecclesiae templum in civitate, aedificationem nuntiavit et coepit.

Educatio

recensere

Gubernatio ut numerosae publicae elementariae secundariique gradus scholae operentur facit. Haec scholae gratuitae sunt, quamquam vestium scholarium, librorum, supplementorum et vecturae impensa eas minus pervias pauperrimis societatis classibus facit et significativus pauperum puerorum numerus scholae non intersunt. Multi mediae superiorisque classium pueri privatas scholas eunt. Civitas etiam unam publicam universitatem, Universitatem Sancti Caroli Guatimaliae (Hispanice Universidad San Carlos de Guatemala), et novem privatas habet. Universitas Sancti Caroli Guatimaliae e primis Americanis universitatibus una fuit. Universitas diei 31 Ianuarii anni 1676 regio iusso Regis Caroli II Hispaniae rite declarata est. Solum 69.1 centesimae incolarum quindecim annos et plurimos natorum litterati sunt, minimus alphabetismi index in Media America. Quamquam minimum alphabetismi indicem habet, Guatimalia hunc intra proximos decem annos mutatura esse exspectatur.

Diurnarismus

recensere

In Guatimalia, sex diaria civitatis, duo televisifica nuntiorum programmata, duo caplaria? nuntiorum programmata, et plurima loci et civitatis radiophonica nuntiorum programmata sunt. Inter celeberrima radiophonica nuntiorum programmata sunt Patrullaje Informativo et Radio Sonora sunt. Diaria Al Día, El Periódico, La Hora, Nuestro Diario, Prensa Libre, et Siglo Veintiuno. Televisifica nuntiorum programmata Noti7 et Telecentro Trece sunt; et caplaria? nuntiorum programmata Guatevisión et Hechos Guatemala sunt.

Praesentes Guatimalenses diurnarii sunt: Hellena Alamilla, Anna Carolina Alpírez, Franciscus Ancheyta, Manuel Ayau, Fridericus Bauer, Catharina Cancinos, Carolus Castañaza, Alvarus Castellanos Howell, Anna Beatrix Colmenares, Samuel Colop, Martha Iolanda Díaz-Durán, Carolina Escobar, Dina Fernández, Ludovicus Figueroa, Ioannes Ludovicus Font, Marius Fuentes Destarac, Marius David García, Silvia Gereda, Iosephus Radulphus González, Maricela Herrera, Gundisalvus Marroquín Godoy, Ludovicus Marroquín Godoy, Anscharius Clemens Marroquín Godoy, Eduardus Mayora, Caesar Montes, Marielus Monzón, Ludovicus Morales Chúa, Raimundus Parellada, Georgius Jacobs, Alfredus Kaltschmitt, Carrollus de Rodríguez, Hector Salvatierra, Haroldus Sánchez, Haroldus Shetemul, Marius Antonius Sandoval, Armandus de la Torre, Petrus Trujillo, Miriam Valdéz, Iosephus Eduardus Valdizán, Philippus Valenzuela, Dominica Velásquez, Irmalicia Velásquez, Iosephus Ruben Zamora, Hadrianus Zapata, Stuartus Zapeta.

Historici diurnarii Guatimalenses sunt: Hugus Arce, Manuel Iosephus Arce, Raimundus Blanco Castañeda, Iosephus Calderón Salazar, Georgius Carpio Nicolle, Alvarus Contreras Vélez, Alexander Córdoba, Petrus Iulius García, Salvator Girón Collier, Marina Marroquín Milla, Clemens Marroquín Rojas, Antonius Nájera Saravia, Hector Ramírez, Marius Sandoval Figueroa, David Vela Salvatierra, Iosephus Eduardus Zarco.

Nexus externi

recensere

Notae

recensere
  1. ↑ Carolus Egger, Regionum et urbium Americae Mediae et Meridianae nomina Latina. In Latinitas 1972, 2, p. 112.
  2. ↑ Graesse, Orbis Latinus, vol. 2 (1972), p. 192
  3. ↑ Synodus Episcoporum Bollettino 2001/2012, e situ interretiale Vaticani.
  4. ↑ Carolus Egger, Sermo Latinus Hodiernus: Acta Diurna (1986), p. 43
  5. ↑ "Guatemala" lingua Latina botanica [1]: confer descriptionem holotypi. Ita etiam Hispanice.
  6. ↑ "Respublica Guatimalensis a Mexicana vix secessisset" (Carolus Henricus Rau, De vi naturae in rempublicam, p. 21 nota 35).
  7. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  8. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  9. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  10. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  11. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  12. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  13. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  14. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  15. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  16. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  17. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  18. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  19. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  20. ↑ "Dioecesis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  21. ↑ "US_Census_2000"
  22. ↑ "MigrationDC_2006"
  23. ↑ "MigrationDC_2006"
  24. ↑ "MigrationDC_2006"
  25. ↑ "MigrationDC_2006"
  26. ↑ versio interretialis (pdf) apud www.yorku.ca.
  27. ↑ "MigrationDC_2006"
  28. ↑ "MigrationDC_2006"
  29. ↑ "MigrationDC_2006"
  30. ↑ "MigrationDC_2006"
  31. ↑ Embajada de Guatemala en Espa+¦a apud www.embajadaguatemala.es.
Regiones, civitates et territoria Americae
Regiones

America Septentrionalis · Media America · Insulae Caribicae · America Australis

Civitates

Aequatoria · Antiqua et Barbuda · Argentina · Bahamenses insulae · Barbata · Beliza · Bolivia · Brasilia · Canada · Chilia · Civitates Foederatae Americae · Columbia · Costarica · Cuba · Dominica · Dominicana res publica · Granata · Guatimalia · Guiana · Haitia · Honduria · Iamaica · Mexicum · Nicaragua · Panama · Paraquaria · Peruvia · Salvatoria · Sancta Lucia · Sanctus Christophorus et Nevis · Sanctus Vincentius et Granatinae · Surinamia · Trinitas et Tabacum · Uraquaria · Venetiola

Territoria

Anguilla · Aruba · Boni Aëris insula · Caimanenses insulae · Curacensis insula · Falklandia · Groenlandia · Guadalupa · Guiana Francica · Martinica · Montserrat · Portus Dives · Saba · Sanctus Bartholomaeus · Sanctus Martinus · Statia · Turcenses et Caicenses insulae · Virginis Insulae Americanae · Virginis Insulae Britannicae

Capsae cognatae: Africa • Asia • Europa • Oceania
Guatimala : politica
Praesides Guatimalae (1982–)
 

Ephraim Ríos Montt 1982 • Anscharius Humbertus Mejía Victores 1983 • Vinicius Cerezo 1986 • Georgius Serrano Elías 1991 • Ramiro de León Carpio 1993 • Álvaro Arzú 1996 • Alphonsus Portillo 2000 • Anscharius Berger 2004 • Álvaro Colom 2008 • Otto Pérez Molina 2012 • Alexander Maldonado 2015 • Iacobus Morales 2016 • Alexander Giammattei 2020 • Bernardus Arévalo 2024

Ministri rerum externarum Guatimalenses 1991–
 

Álvaro Arzú 1991 • Gundisalvus Menéndez Park 1991 • Arthurus Fajardo Maldonado 1993 • Maritza Ruíz de Vielman 1994 • Alexander Maldonado 1995 • Eduardus Stein 1996 • Gabriel Orellana Rojas 2000 • Edgarus Armandus Gutiérrez Girón 2002 • Georgius Briz Abularach 2004 • Gert Rosenthal 2006 • Haroldus Rodas 2008 • Haroldus Caballeros 2012 • Ferdinandus Carrera 2013 • Carolus Radulphus Morales 2014 • Alexandra Jovel 2017 • Petrus Brolo 2020 • Marius Búcaro 2022 • Carolus Ranimirus Martínez futurus

Capsae cognatae: Praesides Guatimaliae
Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Guatimala&oldid=3809880"