Vicipaedia

Ostrea edulis

Ostrea edulis, Latinitate classica ostrea seu rarius ostreum (Graece ὄστρεον, ὄστρειον),[1] est illa species bivalvium generis Ostreae quae olim fere ubique in litoribus Europae reperta multis locis culta est. Ibidem hodie species Magallana gigas introducta est. Ostrea edulis in variis partibus Europae rursus introducta, rarius viget. Ad litora multarum Europae civitatum colitur, insuper in Tunesia, Maroco, Namibia, Africa Australi necnon Cenomannica. O. edulium cultarum anno 2015 2 872 000 chiliogrammata venditata sunt, pretio $19 363 000.[2]

Ostrea edulis: testa intus extusque visa
Classis : Bivalvia 
Ordo : Ostreoida 
Subordo : Ostreina 
Familia : Ostreidae 
Genus : Ostrea 
Species : O. edulis 
Linnaeus, 1758
   
Aenigma ostrei: liber Exoniensis (saeculo XI exscriptus) f. 127r
Prandium e cibo marino compositum ab Iacobo van Es(nl) medio saeculo XVII pictum (Museum Bellarum Artium Nanceiense)
Ostreae edules cum limone, capsico, prunis et Campanico ad comedendum oblatae. Tabula Ioannis Gulielmi Preyer anni 1857

Historia

recensere

Iam aevo praehistorico ostreae huius speciei ad litora Mediterranea et Europaea ab hominibus quaerebantur. Graeci Romanique ostreas saepe cruda, saepe et cocta comederunt: ita de nutrimento Galenus saeculo II exeunte "ostrea inter alia testacea" ait "carnem habent mollissimam ... alvum valentius subducunt, corpus autem imbecillius nutriunt"; at quamquam alia ostracoderma "omnia elixantur, ostrea vero citra elixationem mandunt[ur]; quidam autem etiam in sartagine frigunt".[3]

Geographia ostrearia antiqua

recensere

Sub monarchiis Hellenisticis Romanoque gastronomi assidui ostreas harum regionum fere omnium degustare potuerunt: ita aestimatio ostrearum nonnumquam in fontibus Graecis et Romanis descripta est. Xenocrates diaeteticus saeculo I p.C.n., facultatibus ostrearum diaeteticis expositis, ostrea optima e talibus explorationibus reperta sic enumeravit:

Ὄστρεα τὰ πελάγια σπάνια καὶ ἀχρεῖα διὰ τὸ μὴ θεωρεῖσθαι ὑφ' ἡλίου ... διὸ κάλλιστα κατὰ τὰς ἐκβολὰς τοῦ Νείλου ἐν Αἰγύπτῳ. Καὶ ἐν Ἐφέσῳ κατὰ τὴν εἰσβολὴν τοῦ Καϋστρίου εἰς καταβόλους ... πάλιν κατὰ Βρεντέσιον, Ταρακῶνα, Ναρβῶνα, Δικαιαρχείαν ἐν Λουκρίνῳ λάκκῳ, Χελιδονίας, Λευκάδα, Ἄκτιον, Λιβυκοὺς κόλπους

("Ostrea pelagica tenues et sine nutrimento quia sole non videntur ... ergo pulcherrima ad ostia Nili reperiuntur Ephesique in aditu Caystri ... Brundisii etiam, Tarracone, Narbone, Dicaearchiae in lacu Lucrino, Chelidoniis, Leucade, Actii et in sinubus Libycis").[4] Plinius encyclopaedicus eodem aevo e relationibus Muciani ter consulis haec citavit:

sunt ergo Muciani verba, quae subiciam: Cyzicena maiora Lucrinis, dulciora Britannicis, suaviora Medulis, acriora Ephesiis, pleniora Iliciensibus, sicciora Coryphantenis, teneriora Histricis, candidiora Circeiensibus: sed his neque dulciora neque teneriora ulla esse compertum est.[5] "Variantur coloribus", addidit Plinius, fonte non citato, "rufa Hispaniae, fusca Illyrico, nigra et carne et testa Circeiis".[6]

Ausonius saeculo IV exeunte productius, sed praecipue de provinciis occidentalibus:

Sed mihi prae cunctis mitissima quae Medulorum
Educat oceanus, quae Burdigalensia nomen
Usque ad Caesareas tulit admiratio mensas ...
Proxima sint quaevis, sed longe proxima multo
Ex intervallo quae Massiliensia: portum
Quae Narbo ad Veneris nutrit; cultuque carentis
Hellespontiaci quae protegit aequor Abydi:
Vel quae Baianis pendent qui tantia pilis:
Santonico quae tecta salo: quae nota Genonis:
Aut Eborae mixtus pelago quae protegit amnis ...
Sunt et Aremorici qui laudent ostrea ponti:
Et quae Pictonici legit accola litoris: et quae
Mira Caledonius nonnunquam detegit aestus.
Accedunt, quae fama recens Byzantia subter
Litora, et insana generata Propontidis acta,
Promoti celebrata ducis de nomine, laudat.[7]

E talibus citationibus pluribus, inter se haud dissonantibus, geographia classica Ostreae edulis reconstruitur in qua regiones, quae sequuntur, innotuunt:

 
Gustavus Caillebotte, Nature morte aux huîtres anno 1881 picta. Marie Berhaut, Caillebotte (Wilderstein Institute, 1994) no. 195
 
Ostreae edules Cancale in oppido Britanniae Minoris ad comedendum parantur

Cultura antiqua

recensere

Graeci antiqui ostreas viventes transvehebant, teste Aristotele, a Pyrrha in insula Lesbo ad Chium.[15] Ita transvectae semper florebant, dixit Plinius.[16] Ad usum Romanorum ostreae Brundisinae, per Appenninos transportatae, in lacu Lucrino saturabantur vel impinguebantur ("Ostrea tu sumis stagno saturata Lucrino" ait cliens, Martialis epigrammatistae persona).[17] Testimonia picta culturae ostrearum Romanae collegit R. T. Günther.[18]

Aliae in vivariis ostreariis colebantur, per exemplum Baiis.[7][19] Quas consuetudines Sergius Orata saeculo I a.C.n. primum invenisse "non gulae causa, sed avaritiae" dictus est.[20] Britannia nuper in statum provinciae Romanae reducta ostreae a Rutupiis missa Romae celebrabantur.[14] Coquus Apicius appellatus, tertius fortasse huius cognominis, in expeditione Mesopotamena iuxta imperatorem Traianum operam dans, methodum ostrearum crudarum a Syria ad exercitum transvehendarum primum invenisse dicitur.[21] Talis methodus in libro Apicius nuncupato, saeculo fere IV confecto, descripta est: "Ostrea ut diu durent: Vas ab aceto, aut ex aceto vasculum picitum laba, et ostrea compone."[22]

Aestimatio recentior

recensere

Thomas Flatman poëta anno 1674 sermonem Horatianam de Catio ganeone (Satirae 2.4) Anglice refecit: ibi ostreariam gastronomiam Britannicam saeculi XVII recapitulavit, Your Wallfleet Oysters no man will prefer Before the juicy Grass-green Colchester, insulam Wallfleet Essexiae urbemque Camulodunum fontes ostrearum Londinii requisitarum indicans.[23] Eodem aevo Edinburgi in Scotia ostreae insulae Cramond laudabantur.[24] Multo tardius, The English green oysters are the best that is known ("virides ostreae Anglicae optimae sunt omnium nobis cognitorum"), ait anno 1813 Ludovicus Eustathius Ude coquus Francicus in Anglia degens.[25]

Etiam anno 1861 Herbertus Byng Hall Europaea litora ostreifera huius speciei plurima enumerare potuit.[26] Sed a saeculo XIX abundantia Ostreae edulis ad litora Atlantica boreorientalibus rapidissime deminuta est, tribus rationibus:[27] invasionem speciei Magallanae gigantis (iamdudum in aquas Portugalliae incaute introductae); urbibus litoralibus peregrinatione frequentatis et magnopere auctis, aquas adiacentes polluentibus; piscatum nimis assiduum ad incolas magnarum urbium procul mare iacentium per vias ferreas suppeditandos.[28] Hodie ergo maxima quantitas ostrearum, quas in Europa venditantur, ad speciem M. gigantem pertinent. Plura inquisitiones scientificae de oecologia huius speciei citari possunt;[29] nihilominus perpauca litora manent ubi species O. edulis contra invasores protegitur et sine pollutione viget.[30]

Notae

recensere
  1. ↑ C. T. Lewis et C. Short (1879). A Latin Dictionary. Oxoniae: Oxford University Press s.v. "ostrea".
  2. ↑ FAO Fisheries Yearbook 2015: Fishery and Aquaculture Statistics (2017) pp. 116-117
  3. ↑ Galenus, De alimentorum facultatibus vol. 6 p. 734 Kühn
  4. ↑ 4.00 4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08 4.09 4.10 Xenocrates
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 Plinius 32.62
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 Plinius 32.60
  7. ↑ 7.00 7.01 7.02 7.03 7.04 7.05 7.06 7.07 7.08 7.09 Ausonius, Epistulae 3.18-40 (ed. Green [1991] pp. 194-195, 608-611); Ferdinand Gidon, "Sur la biogéographie de l'huître dans Ausone, huîtres du Calvados ou huîtres d'Eboura?" in Comptes rendus sommaires des séances de la Société de Biogéographie vol. 16 no. 132 (1939)
  8. ↑ Catullus, fragmenta 1.3-4
  9. ↑ Ennius, Hedyphagetica, post Archestratum fr. 7 ed. Olson et Sens apud Athenaei Deipnosophistas 92d
  10. ↑ Vergilius, Georgica 1.207
  11. ↑ Aenigma ostrei P. Louvre inv. 7733 verso: P. J. Parsons, "The Oyster" in Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik vol. 24 (1977) pp. 1-12 JSTOR, cf. Ostrearium genus
  12. ↑ Lucanus, Pharsalia 9.968
  13. ↑ Valerius Flaccus, Argonautica 1.456
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 14.3 Iuvenalis, Saturae 4.140; These oysters may have come from Whitstable or from Colchester: Thompson (1947) p. 192
  15. ↑ Aristoteles, De generatione animalium 763 b 1
  16. ↑ Plinius 32.61
  17. ↑ Martialis, Epigrammata 3.60
  18. ↑ Günther (1897)
  19. ↑ Cassiodorus, Varia 9.6
  20. ↑ Plinius 9.168-169
  21. ↑ Deipnosophistarum epitome 7d
  22. ↑ Apicius 1.12 (Grocock et Grainger [2006] pp. 136-137)
  23. ↑ Flatman (1674); Drew Smith, "Mystery of Wellfleet" (2008)
  24. ↑ Ye ar sib to Cramond oysters & puiter vessel ye ar ay clattering (c. 1625?) in E. Beveridge, J. D. Westwood, edd., Fergusson's Scottish Proverbs (1924) no. 1562 fide The Oxford English Dictionary (Oxonii: Clarendon Press, 1989. 20 voll.)
  25. ↑ Louis Eustache Ude, The French Cook (Londinii, 1813) p. 359
  26. ↑ Hall (1861)
  27. ↑ Piscatus ostrearum in insula Cramond iam anno 1806 deletus est: Oysters beds on the coast, and about the islands of Cramond and Inchmickery, are almost destroyed from over fishing (s.v. "Cramond" apud Google Books)
  28. ↑ Huxley (1885)
  29. ↑ Acarlı (2015); Maathuis et al. (2019); Beaumont et al. (2006)
  30. ↑ Laing et al.; Oysters galore

Bibliographia

recensere
Fontes antiquiores
Eruditio
Praecepta culinaria
  Si plus cognoscere vis, vide etiam Ostrearium genus#Praecepta culinaria.

Nexus interni

Nexus externi

recensere
  Situs scientifici:  • ITIS • NCBI • Biodiversity • WoRMS: Marine Species • Fossilworks • INPN France
  Vicimedia Communia plura habent quae ad Ostream edulem spectant.
  Vide "Ostrea edulis" apud Vicispecies.

De hac pagina

Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Ostrea_edulis&oldid=3854095"