Zingari

Zingari, Zygeni, Zigeuni, Zigani, Gittani, vel Bohemi, sive Cingari, sive Acingani, sive Atsingani, sive Aegyptii, Aegyptiaci, vel Hamaxobii, qui hodie saepissime Romanes, vulgo Romanì et Rom, vocantur, populus variis e gentibus compositus sunt. Ei, quantum coniectare licet, Medio Aevo ex India profecti occidentem versus migrabant, et nunc per Europam et multas alias terras dispersi sunt. Numerus eorum hodie incertus est, sed a 2 000 000 usque ad 12 000 000 toto orbe terrarum aestimatur. Cum Zingari per saecula saepenumero multisque locis vexabantur, tum bello mundano altero per manus Nazistarum stragem caedemque (quae Zingarica lingua porajmos vocatur) passi sunt, qua permulti eorum, fortasse usque ad 1 500 000, in castris carceralibus interfecti sunt.

Vexillum gentis Zingarorum anno 1971 a "World Romani Congress" propositum

Lingua

Zingari varietatibus linguae Zingaricae, quae est lingua Indica, loquuntur, necnon lingua cuiuscunque patriae, qua habitant. Diu linguá litteris carens, tantum sermone adhibebatur; conatus recentiores linguae normativae nomine Romani constituendae nondum communiter recepti sunt.

Si plus cognoscere vis, vide etiam Lingua Zingarica.

Appellationes (exonymae et endonymae)

Zingari secundum appellationes ipsorum in Europa diffusi

• Verbum Anglicum Gypsy (vel Gipsy) a verbo Graeco Αιγύπτιοι deductum est (unde et Neograece: γύφτοι), quod origo Zingarorum per errorrem in Aegypto esse putabatur. Verbum Hispanicum gitano et Francicum gitan ab eadem radice petuntur. Saeculis decimo sexto septimoque, nomen variis modis scriptum est: Egipcian, Egypcian, 'gypcian. Verbum gypsy litteram initialem E amisit.

• Multis in terris Europae, Zingari nominibus noti sunt quae a verbo Graeco τσιγγάνοι deducta sunt: Hungarice cigány, Dacoromanice: Ţigani, Theodisce Zigeuner, Italiane Zingari, Francice Tsigane, Turcice Çingene vel Çigan, Lettonice Čigāni, Danice Sigøjnere, Norvegice Sigøynere, Suecice Zigenare, Polonice Cyganie, Lusitanice Cigano, Russice Цыгане, Ucrainica Цигани, Croatice Cigani, Bohemice Cikáni, Lithuanice Čigonai, Bulgarice Цигани et al. Nomen originem trahere videtur a verbo Graeco mediaevali ατσίγγανοι vel αθίγγανοι (ad litteram: 'intactiles'), quod nomen initio saectae gnosticae in Anatolia occidentali sparsae datum erat. Adsincani in litteris saeculi undecimi nomine Vita Sancti Georgii Athonitis (Lingua Georgiana scripta) in monte Atho servatis inveniuntur, qui sint "gens Samaritana, stirps Simons Magi, noti magi ac improbi."

• Bohemi imprimis in Francia appellati sunt, quod multi Zingari in Francia viventes e Bohemia venerant.

• Zingari se ipsos variis modis appellant sive appellari volunt:
  • In Europa media et orientali, verbum Roma usitatum est.
  • Zingari in Anglia se Romanichal appellant; in Scandinavia Romanisæl.
  • In terris linguae Theodiscae, verbum Sinti a pluribus Zingaris adhibetur (in Germania publice Sinti und Roma, in Austria Roma und Sinti),
  • in Francia, Manush
  • cum gentes Hispaniae, Cambria, et Finnia, verbo Kalo sive Kale ('niger' valens) utantur.
  • In Estonia, mustlased appellantur, quod vox must est 'niger' in Lingua Estonica.
  • Praeterea sunt numerosae gentes et subfamiliae, ut puta Kalderash, Machvaya, Boyash, Lovari, Modyar, Xoraxai, Lăutari, et al.

Appellatio Roma

Roma ([ˈrɔmɑ]; Sg. m. rom, Pl. roma vel rom; Sg. f. romni, pl. romnija; rom = 'vir' sive 'homo') est notio superior varias gentes inter se propinquas denotans, quae a saeculo decimo quarto pluribus migrationibus ex India in occidentem versus (usque in Europam et Africam, Novo Aevo etiam in Americas et Australiam) progressae sunt. Roma omnibus in continentibus vivunt, maxima autem pars eorum in Europa et ibi imprimis in civitatibus Europae austro-orientalis et mediae, praeterea in Hispania et in Francia.

Unio Roma internationalis (International Roma Union, IRU) a Consociatione Nationum approbata intervenit pro "Roma" sive "Romani" tamquam notionem generalem omnes homines originis Zingaricae denotantem.

Haec "auto-appellatio" adiuvet, ut Zingari in civitatibus integrentur ac aestimentur, nominibus usitatis depositis, quae per saecula saepe sensu maligniore adhibita sunt.

Commissio Europaea despectui gentilicio ac intolerantiae elevandis (ECRI) Consilii Europae anno 1998 commendavit, ut pro variis gentibus Zingaricis illud nomen adhibeatur, quod ipsi pro se utantur.

Historia

Origo

Migratio Zingarorum

Zingaros ex India non ante saeculum undecimum emigrasse pervestigationes linguisticae ac geneticae indicant. Communiter eos initio in India media (forsitan in civitate hodierna Rajasthan habitasse, postea (cira annum 250 a.C.n.) in Indiam boreo-septentrionalem (hodie: Punjab) profectos esse, ubi, ut plurimi opinantur, inter alias cum gente nomine Jats arte coniuncti erant. Inter annos 500 et 1000 denique amplius versus occidentem migrasse putantur.

Indiam reliquisse videntur tempore Mahmud Ghaznavi, ubi milites victi cum familiis in Imperium Romanum Orientale fugati sint. Id post saeculum undecimum factum esse ipsa Lingua Zingarica demonstrat, quae certa linguarum Indoaryanarum recentium signa ostendit.

Adventus in Europam

Primus Zingarorum adventus ad Bernam saeculo decimo quinto, quos auctor getoufte heiden ("paganos baptizatos") vocat (Spiezer Schilling, p. 749).

Anno 1322 monachus Franciscanus nomine Symon Semeonis homines in Creta habitantes, qui "intactilibus" (atsinganoi, e Lingua Graeca communi α+θιγγάνω) similes erant, descripsit, anno 1350 Ludolphus Suchensis similis gentis mentionem fecit, cuius linguae ab aliis distinctae nomen Mandapolos fuisse tradidit, forsitan a verbo Graeco mantes (i.e. propheta vel hariolus) deductum.

Circa annum 1360 feudum nomine Feudum Acinganorum in insula Corcyra constitutum est, quod servis Zingaricis utebatur et cui Zingari insulae subditi erant.

Priviliegia anno 1378 a praefecto urbis Naupliae in Peloponneso sitae pro "atstinganis" confirmata primae litterae de Zingaris scriptae in Europa habentur. Litterae similes eos anno 1416 Brassoviam in Transilvania pervenisse indicant, anno 1418 Hamburgum in Sacro Romano Imperio, anno 1427 Parisios. Saeculo decimo sexto denique in Scotiam et Sueciam pervenerunt.

Quidam Zingari a Perside per Africam septentrionalem migrantes saeculo decimo quinto paeninsulam Ibericam consecuti sunt. Ambo greges in Francia inter se concurrerunt.

Zingari etiam in Americam septentrionalem immigraverunt, initio parvis tamen numeris, ut puta in Virginiam et Ludovicianam Francicam. Saeculo undevicesimo medio numerus accrevit, cum multi Romnaichal Britannici secuti sunt; migratio summum fastigium saeculo vicesimo ineunte consecuta est, quo tempore imprimis Zingari Kalderash gentis (rami Vlax) in mundum novum ierunt. Multi etiam Americam australem sedem sibi deligerunt.

Fortuna tum Zingarorum in Europa

Auctio Zingarorum anno 1852 Bucarestae.

Licet initio sint curiositate accepti et anno 1417 a Sigismundo Sacri Romani Imperii imperatore protecti, mox tamen vitam infestam habebant:

• Zingari in Valachia Moldaviaque in servitutem redacti sunt, qua demum anno 1856 liberati sunt.
• Anno 1416 Zingari e regione Misnensi expulsi sunt, anno 1471 Lucerna, anno 1493 Mediolano, anno 1504 e Francia, anno 1512 e Catalonia, anno 1525 e Suecia, anno 1530 ex Anglia (edicto nomine "Egyptians Act"), et anno 1536 e Dania.
• Pluries pluribus Europae locis trucidati, liberis privati, ad laborandum coacti sunt. Inter alia anno 1510 in Helvetia quoslibet Zingaros inventos suspendendos esse iussum est. Item in Anglia (1554) et in Dania (1589). Portugallia anno 1538 eos in colonias deportari coepit. In Francia capitibus rasis stigmate deformati sunt. In Moravia Bohemiaque feminis, quo denotarentur, aures amputatae sunt. Ideo multi Zingari in regiones Poloniae Russiaeque profecti sunt, quod ibi melius tractabantur, dummodo vectigalia annalia penderent.
• Fortuna eorum etiam in deterius mutata est, quod, qui ipsi profugae e regione Balcanica in Europam mediam venerant, ob speciei novitatem Turci vel Turcorum socii habebantur (Dietae annorum 1496-1498 Landaviae et Friburgi Brisgoviae actae eos emissarios Turcicos esse declaraverunt). Annis labentibus aliae criminationes additae sunt.
• In Hispania die 30 Augusti 1749 persecutione a rege Ferdinando VI imperata, quae nomine Gran Redada de Gitanos (Magna Zingarorum comprehensio) nota est, omnes Zingari regni comprehensi, in castra carceralia inclusi et ad laborandum coacti sunt.
• Saeculo undevicesimo quaedam civitates extra Europam sitas Zingaris ob causas gentilicias immigratione interdixerunt (anno 1885 CFA Zingaros ingredi vetuerunt, sicut iam antea anno 1880 Argentina).

Bellum mundanum secundum

In Germania a regimine Nazista et Iudaei et Zingari legibus Norimbergensibus hostes civitatis declarati sunt. Inde utraque gens simili persecutioni obnoxia erat, qua harum gentium excidium in Europa perficeretur. Lingua Zingarica haec persecutio Porajmos sive Porrajmos ("Devoratio") vocatur. Numerus Zingarorum illis annis peritorum cum sit difficilis inventu aestimationes a 220 000 usque ad 1 500 000 pertinent. Ian Hancock paene omnes Zingaros Croatiae, Estoniae, Lithuaniae, Luxemburgi et Nederlandiae interfectos esse credit. RJ Rummel aestimat 258 000 a Nazistis Germaniae interfectos esse, 36 000 in Romania Michaele rege et 27 000 ab Ustasa Croatica. Regimen Romaniae excidio Zingarorum non ipsum studebat, sed Zingaris in Transtyriam deportandis, ubi multi perierunt, persecutionem adiuvit.

Condiciones, quibus Zingari recenti tempore usi sunt

Etiam his diebus Zingari mala fama variisque detrimentis vexantur. Nonnullis in civitatibus Europae austro-orientalis duobus decenniis praeteritis veris persecutionibus obnoxii erant, sicut in Cossovo, ubi annis 1998/1999 (bello Cossovensi, qui dicitur) sedes Roma, Askali et Aegyptiorum (qui omnes ad Zingaros pertinent) ab Albanis, qui maximam incolarum partem efficiunt, populatae incendioque deletae, Zingari ipsi autem fugati sunt. E Bosnia inter "purgationes gentilicias", quibus omnes gentes ibi habitantes affectae sunt, plurimi Zingarorum fugati, multi etiam necati sunt. Multis in civitatibus Europae a politicis, qui saepe notionibus "inundationis" vel "migrationis populorum" utuntur, postulatur, ut Zingari (plerumque ex Europa austro-orientali oriundi) deportentur. Sed etiam in patriis suis Zingari Europae austro-orientalis auctoritate carent et variis detrimentis affecti sunt.

Distributio in orbe terrarum

Haec indicia publica e commentatione Romani people sumpti sunt, aestimationes privatae saepe magnopere differunt. Multi Zingari variis de causis se Zingaros esse in censibus publicis non profitentur. In Europa, circiter quattuor milliones Zingarorum vivere aestimantur (anno 2002), sed quaedam consociationes Zingaricae re vera usque ad 12 milliones Zingarum esse putant.

Discrimina inter indicia publica et privata plerumque tanta sunt, ut de veris numeris nihil dici possit.

Duo exempla:

• In Albania Zingari numquam numerati sunt; in censu anni 1989 1 300 homines ad gentes minores (inter quas et Zingari) pertinentes numerati sunt, cum demographiae periti et ipsi Zingari usque ad 120 000 Zingarorum in Albania habitare arbitrentur.
• Regimen Graeciae numerum Zingarorum in Graecia viventium fere 200 000 esse aestimat, periti eos usque ad 350 000 esse opinantur.

Diffusio Zingarorum in Europa (anno 2007, secundum Consilium Europae "average estimates", in summa 9.8 milliones). Magnitudo rotae numerum Zingarorum in unoquoque civitate degentium indicat, coloris gradus quantam partem omnium incolarum efficiunt (0%–10%; Romania 8.5%).

Civitas	Numerus	Percentum
Hispania	650 000	1.62%
Romania	535 140	2.46%
Turcia	500 000	0.72%
Francia	500 000	0.79%
Bulgaria	370 908	4.67%
Hungaria	205 720	2.02%
Graecia	200 000	1.82%
Russia	182 766	0.13%
Italia	130 000	0.22%
Serbia	108 193	1.44%
Britanniarum Regnum	90 000	0.15%
Slovacia	89 920	1.71%
Germania	70 000	0.09%
Respublica Macedonica	53 879	2.85%

Religio

Zingari sunt alii Machometani, alii Romani Catholici, alii Orthodoxi.

Notissimi Zingari

• Charlie Chaplin
• Iulius Brynner
• Diango Reinhardt
• Andreas Pirlo
• Ricardus Quaresma

Alii: Drafi Deutscher, Isabella Pantoja, Ceija Stojka, Džej Ramadanovski, Irene Mercure

Nexus interni

• Dies internationalis Romani
• Flamencum
• Vardo

Bibliographia

• Julien Radenez, Recherches sur l'histoire des Tsiganes (2014)
• David M. Crowe, A History of the Gypsies of Eastern Europe and Russiaa. 2a ed. Londinii: I. B. Tauris, 2007. ISBN 1403980098
• Isabel Fonseca, Bury Me Standing: the Gypsies and their journey. Londinii: Chatto and Windus, 1995. ISBN 0-7011-3851-3