Solanum lycopersicum
Solanum lycopersicum (binomen a Carolo Linnaeo anno 1753 statutum), Latinitate communi pomum aureum[1] seu amoris[2] est planta florens familiae Solanacearum, affinis tabaci, capsicorum, patatarum, et melongenarum. Quae planta e regione Andina Americae Australis orta est, ubi silvestres species cognatae fere duodecim hodie florent. Ibidem fortasse sed praesertim in Mexico aevo satis recenti domesticata est. Nostro tempore per orbem terrarum sub climatibus tropico, subtropico, temperato colitur.
Usus pomorum aureorum coquinarius sic apud antiquiores describitur: "Facultate tamen haec mala aurea, cum universa ipsa planta, refrigerant, aliquanto tamen minus quam mandragoras. Poma a nonnullis cum pipere, sale & oleo praeparata ac cocta eduntur. Praebent autem corpori alimenti quidem perquam exiguum, & hoc ipsum prauum ac vitiosum."[3] "Pomo d'oro, così detto volgarmente dal suo intenso colore, ovvero pomo del Perù, quale o è giallo intenso ovvero è rosso gagliardamente – e questo o è tondo equalmente ovvero è distinto in fette come il melone - ancora lui da ghiotti et avidi de cose nove è desiderato nel medemo modo et ancora fritto nella padella como l'altro, accompagnato con succo de agresto, ma al mio gusto è più presto bello che buono."[4] "Nos querían matar e comer nuestras carnes, que ya tenían aparejadas las ollas, con sal e ají e tomates!"[5] "Los [...] europeos que han conocido algunos de estos frutos, los han llamado frutos de amor [...] Se hace de ellos, molidos y mezclados con chilli, una salsa muy agradable que mejora el sabor de casi todas las viandas y alimentos."[6]
NotaeRecensere
- ↑ "Pomi d'oro, hoc est, Mala aurea": #Matthiolus (1554) p. 537, cf. #López-Terrada (sine anno) nota 24; "Pomum aureum vel amoris . . . vel de altero mundo": #Gesnerus (1561).
- ↑ "Poma amoris": #Camerarius (1586), #Hernandez (1628); "solanum pomiferum": #Gesnerus (1561) (nomen deprecatum), #Matthiolus (1574), #Bauhinus (1623).
- ↑ #Clusius (1583) p. 455.
- ↑ #Felici (ante 1572) apud #Birkestad (sine anno) p. 9
- ↑ #Díaz (ante 1584), cf. Sarah H. Beckjord, "‘Con sal y ají y tomates’: las redes textuales de Bernal Díaz en el caso de Cholula" in Revista Iberoamericana vol. 61 no. 170–171 (1995) pp. 147–160
- ↑ Hernandez apud #López-Terrada (sine anno) nota 18
BibliographiaRecensere
- Fontes antiquiores
- 1544 : Petrus Andreas Matthiolus, Di Pedacio Dioscoride libri cinque brevius editionibus 1544 (p. 327) et 1549 (lib. 4 cap. 78), longius editione 1573 (p. 689 apud Google Books); eiusdem Latine Commentarii brevius editionibus 1554 et 1558 lib. 4 cap. 71, longius editione 1574 lib. 4 cap. 71
- 1557 : Rembertus Dodonaeus, Cruyde boeck (1563) p. 375; idem, interpr. Carolus Clusius, Histoire des plantes (1557) p. 298; idem, ed. Carolus Clusius, Stirpium historiae pemptades sex (1583) pp. 454-455
- 1561 : Conradus Gesnerus, "De hortis Germaniae" in Valerius Cordus, Annotationes in Dioscoridis ... [etc.] f. 273b
- ante 1572 : Costanzo Felici, manuscripti 1569-1572 a Guidone Arbizzoni editi vide p. 9
- ante 1581 : Didacus Duran, Historia de las Indias de Nueva-España y islas de Tierra Firme (Mexicopoli, 1867-1880) vol. 1 pp. 220, 227, 382
- 1583 : Andreas Caesalpinus, De plantis libri XVI (Florentiae) (p. 211 apud Google Books) "malum aureum"
- ante 1584 : Bernardus Díaz del Castillo, La historia verdadera de la conquista de la Nueva España (manuscriptum, ante 1584) cap. 83 p. 254 editionis interretialis Serés
- ante 1585 : Bernardinus de Sahagun, Historia general de las cosas de Nueva España (manuscriptum, ante 1585) lib. 10 f. 49r quaere paginam 101
- 1585 : Castor Durante, Herbario nuovo vide p. 9
- 1586 : Ioachim Camerarius, De plantis epitome utilissima p. 821
- 1590 : Iosephus de Acosta, Historia natural y moral de las Indias lib. 4 cap. 20
- 1596 : Casparus Bauhinus, Phytopinax pp. 155-156
- 1597 : John Gerard, The Herball, or generall historie of plantes p. 275
- 1604 : Gregorio de los Rios, Agricultura de iardines s.v. "pomates" (Fasciculus ultimus apud Google Books)
- 1620 : Casparus Bauhinus, Prodromus Theatri botanici pp. 90-91
- 1623 : Casparus Bauhinus, Pinax Theatri botanici p. 167
- 1628 : Franciscus Hernandez, Rerum medicarum Novae Hispaniae thesaurus lib. 8 cap. 50 pp. 295-296
- 1629 : Ioannes Parkinsonus, Paradisi in sole paradisus terrestris pp. 379-380
- 1692 : Antonio Latini, Lo scalco alla moderna (1692-1694) vol. 1 p. 444 vide p. 9
- 1745 : Georgius Everhardus Rumphius, Herbarium Amboinense (Amstelaedami: Chanquion, 1741-1750) vol. 5 p. 416 et tab. 154; cf. E. D. Merrill, An Interpretation of Rumphius's Herbarium Amboinense. Manilae: Department of Agriculture and Natural Resources, Bureau of Science, 1917 p. 465
- 1753 : Carolus Linnaeus, Species plantarum (Holmiae: impensis L. Salvii, 1753) vol. 1 p. 185 (Latine)
- Eruditio recentior
- Yuling Bai, Pim Lindhout, "Domestication and Breeding of Tomatoes: What Have We Gained and What Can We Gain in the Future?" in Annals of Botany vol. 100 (2007) pp. 1085–1094
- Veronique Bergougnoux, "The history of tomato: From domestication to biopharming" in Biotechnology advances vol. 32 (2014) pp. 170-189
- Marie-Christine Daunay, Henri Laterrot, Jules Janick, "Iconography and History of Solanaceae: Antiquity to the XVIIth Century', in: Jules Janick, Horticultural Reviews, vol. 34 (2007), pp. 1-112 (Paginae selectae apud Google Books)
- Marie-Christine Daunay, Henri Laterrot, Jules Janick, "Iconography of the Solanaceae from Antiquity to the XVIIth Century: a Rich Source of Information on Genetic Diversity and Uses" in Acta Hort. no. 745 (2007) pp. 59-88
- Alan Davidson, "Europeans' Wary Encounter with Tomatoes, Potatoes and Other New World Foods" in Nelson Foster, Linda S. Cordell, edd., Chilies to Chocolate: Food the Americas Gave the World (Tucson: University of Arizona Press, 1992) pp. 1-14 (Paginae selectae apud Google Books)
- David Gentilcore, Pomodoro!: A History of the Tomato in Italy. Novi Eboraci: Columbia University Press, 2010 (Paginae selectae apud Google Books)
- David Gentilcore, "The Impact of New World Plants, 1500–1800: The Americas in Italy" in Elizabeth Horodowich, Lia Markey, edd., The New World in Early Modern Italy, 1492–1750 (Cantabrigiae: Cambridge University Press, 2017) pp. 190-205 (Paginae selectae apud Google Books)
- Rudolf Grewe, "The Arrival of the Tomato in Spain and Italy: Early Recipes" in Journal of Gastronomy vol. 3 no. 2 (1987) pp. 67–81
- Daniel Koenig et al., "Comparative transcriptomics reveals patterns of selection in domesticated and wild tomato" in Proceedings of the National Academy of Sciences (2013) pp. E2655–E2662
- Maríaluz López-Terrada, "The History of the Arrival of the Tomato in Europe: An Initial Overview" apud Traditom
- T. Clint Nesbitt, Steven D. Tanksley, "Comparative Sequencing in the Genus Lycopersicon: Implications for the Evolution of Fruit Size in the Domestication of Cultivated Tomatoes" in Genetics vol. 162 (2002) pp. 365-379
Nexus interni
Nexus externiRecensere
Situs scientifici: Tropicos • Tela Botanica • GRIN • ITIS • Plant List • NCBI • Biodiversity • Encyclopedia of Life • Plant Name Index • INPN France • USDA Plants Database |
- Helewyse de Birkestad, "A time for change: new world foods in old world menus"