Thea

Thea (-ae, f.) seu Cha est infusum ex aqua calida et foliis floribusque plantae Camelliae sinensis confecta, quam permulti homines ut potum vel calidum, vel cum glacie, aut purum aut cum saccharo, lacte, ac suco limoniorum sumunt. Caffeinum continet.

Textuum Latinorum antiquissimus, quo thea describitur, est versio itinerarii Ioannis Hugonis Linscotani saeculo XVI exeunte divulgata:

Mos Iaponiorum in praeparandis epulis a ritu aliarum gentium plane abhorret. Praedictae ferventi aquae pulverem iniiciunt ex herba, quam chaa vocant, in magnam huius potus aestimationem. Inde qui aliqua opulentia pollent, loco fere secreto aquam hanc servant, eamque excipientes amicos summa benignitate depromunt. Ipsi eam domini principesque praeparant, summo item ollarum, quibus herba custoditur, coquitur ac propinantur pretio.

De variis generibus theae

Camellia sinensis, planta ex cuius foliis et floribus thea efficitur. Imago ex Köhler's Medicinal Plants.

Secundum regionem cultus varietates theae tres distinguuntur: Assam, thea saporis validi ex India orientali, Ceylon, sapore acerbo e Sri Lanca et nominata "regina theae" sapore subtili et clementi: varietas Darjeeling, quae in regione orientali Indiae in fastigiis Himalaiae crescit.

Thea pura

Camellia sinensis, planta theae.

Plantatio theae in Munnar Malabariae sita

Quamvis de eadem planta sint, genera theae et modo fabricationis differunt. Diuturnitate variabile depositionis ac fermentationis foliorum variabilitas coloris et saporis efficitur.

• Thea e foliis fermentatis: Si planta theae post messe agitur, propter contagionem suci et aeris fermentatio incipit. Fermentatio foliorum theae colorem nigrum et saporem acerbiorem perficit; liquidum e foliis fermentatis rutilus vel fulvus est. In Asia orientali, aut etiam Hispanice, ea varietas "thea rubra" appellatur, Germanice "thea nigra." E thea fermentata quae marcescit diu relicta, thea pu-erh (Sinice pro regione cultus) oritur, quae etiam nigrior et saporis fortioris est.

• Thea Oolong: Sicut thea fermentata, thea Oolong (Sinice: 'draco niger') e foliis et floribus fermentatis confecta est. Sed cum in illa fermentatio plena sit, in haec quodam tempore fermentatio calefactione interrupta est. Itaque ea thea sapore clementior est et colore clarior. Quaedam theae oolong confinguntur quae sapore dulcissimae sunt.

• Thea viridis: Fermentatione vitando folia theae statim post messe calefacta sunt. Hoc modo virida manent et aeque thea virida in pocillo clarius est et saporem molliorem habet quam thea nigra. In Iaponia thea virida praeterea secundum modo praeparationis distinguitur, velut thea Genmaicha (Iaponice) cum oryza praeparatur. Specialitas pretiosa theae viridae est varietas Pai Mu Tan (Sinice), quae etiam 'thea alba' appellatur. Fabricatio theae albae paene eadem est quam ea theae viridae. Sed pro ea varietate solum folia iuvena utitur, qui capilli tenues albi et argentei in latere inferiore habent. Itaque folia alba videntur. Praeterea theae Pai Mu Tan paulum fermentationis licet. Sapor eae theae comparabilis est eo theae viridae, sed subtilior.

Thea odorificata et amplificata

Folia Camelliae sinensis, plantae teae.

Modi theae efficiendae.

• Thea fumo siccata: Haec varietas theae fermentatae fumo ligni resinosi siccata est. Eo modo fabricationis sapor fumosus et firmus efficitur. Huius saporis causa frequenter cum lacte et saccharo fusci arundinis bibitur. Etiam coquendo in locum lardi uti potest. Varietas eius notissima est Lapsang Souchong.
• Thea Chai: Haec varietas thea e foliis fermentatis cum condimento et lacte est, quae imprimis in India bibitur. Species condimentorum variant, sed frequenter cinnamum, zingiber, cardamomum, piper aut syzygium utentur.
• Theae odorificatae: Hodierna tempore multitudo thearum odorificatarum est, quae plus minusve dividi potest in mixturas traditionis sinensis et in mixturas occidentales nostri tempore. Exempla earum thea jasmini aut thea rosae sunt, illarum velut varietas Earl Grey cum oleo citri bergamiae aut generaliter mixturae cum qualibet fructu vel condimento. Fabricatio huiusmodi theae aut simpliciter in mixtura additamentarum consistit aut in odorificatione foliorum theae ipsorum, quae sumptuosior et pretiosior est.

De modis praeparationis et consumptionis theae

Folia theae magnitudinum variarum. Minus folium, pretiosior thea.

Statio ubi thea ponderatur, ad septentriones a Bathy urbe Imperii Russici, ante 1915.

Praeparatio theae e varietate pendet. Cum thea e foliis fermentatis infusione aquam ferventem necessitet, thea viridis cum aqua temperaturae de septuaginta octogintave °C infunditur. Post infusionem thea spatio duorum triumve minutorum relinquitur, etiam pendens ex varietate: generaliter dicitur, quo firmior et obscurior varietas theae est, eo longior thea relinquendo est. Theae fermentatae frequenter cum saccharo et lacte potantur, cum theis viridibus potius puriter utantur. Eae regulae autem non leges sunt, sed secundum mores civitatum et iudicium privatum variant.

Historia

De antiquo usu infusionis theae, mythis incertitudinibusque reiectis, fons litterarius primus qui citari potest est carmen satyricum anno 59 a.C.n. ab Wang Bao scriptum, titulo "Tong yue" (scilicet "syngrapha servi"). Auctor e regione meridio-occidentali Shu oriundus, sed qui ad aulam imperatorum Sigani in urbe degit, inde in patriam se profectum praetendit ad urbem Chengdu ut servum locaret cuius officia taediosa enumerat, inter quae "theam bulliendam vasaque implenda curabit". Inde scimus potionem theae in Chengdu iam saeculo I a.C.n. usitatam; folia iam in palatio imperatorum nota, sed sicut medicamenta. Scholiasta antiquus non "potionem" sed "embamma amarum" ad hunc versum adnotat. Paulo postea auctor Yang Xiong, qui e Chengdu ortus est et saeculo I ineunte floruit, in laudatione regionis natalis theam brevissime refert, atque in glossario suo verborum provincialium ait populum Sichuensem meridio-occidentalem nomine huius plantae non cha sed she uti.

Masala chai ex subcontinente Indico.

Usus huius potionis a regione Shu in Tibetum et ad urbes Sericae orientalis et borealis tardius et graduatim pervenit.

Consuetudinem theae sorbendae inter Sinas saeculo VIII pervulgatam esse asseverat historia domus Tang. Eo tempore pro certo libellus Cha jing (scilicet "Canon theae") ab auctore Lu Yu (e provincia meridiana Hubei oriundo) editus est.

Cortina super cineres in domo theae Jiufeng in urbe, Taivaniae.

Infusum theae nigrae generis "Earl Grey."

Mox Sulaimān al-Tājir mercator, qui anno fere 851 ex urbe Sīrāf in Irania in Sinis ad emporium Quancheum navigavit, primus occidentalium de infusione theae nuntiavit:

Inter mercaturas Sericae profusas, rex Sinensis vectigalia imponit in salem atque in herbam quandam siccatam quae ex aqua calida sorbetur. Haec herba ubique in urbibus reditu maximo venditatur. Appellatur sāḫ; foliis prodigalior est quam medicago et paulo odoratior, sed gustu amara. Aqua ebullitur et in folia funditur: potio sic confecta contra omnes invaletudines efficit.

Bibliographia

Opera antiquiora

• 59 a.C.n. : Wang Bao, Tong yue ("Syngrapha servi")
• saec. VIII exeunte : Lu Yu, Cha jing ("Canon theae")
• 1330 : Hu Si-hui, Propria ad mensam Imperatoris principia (Paul D. Buell, Eugene N. Anderson, edd. et interprr., A Soup for the Qan: Chinese dietary medicine of the Mongol era as seen in Hu Szu-hui's Yin-shan cheng-yao [Londinii: Kegan Paul, 2000] pp. 391-394)
• ante 1374 : Ni Zan, Yunlintang yinshi zhidu shi (Teresa Wang, E. N. Anderson, "Ni Tsan and his Cloud Forest Hall Collection of Rules for Drinking and Eating" in Petits Propos Culinaires no. 60 (1998) pp. 24-41)
• 1599 : Iohannes Hugonis Linscotanus, Navigatio ac itinerarium Iohannis Hugonis Linscotani in orientalem sive Lusitanorum Indiam (Hagae Comitum, 1599) p. 31 apud Internet Archive
• 1669 : Kenelm Digby; George Hartman, ed.? The Closet of the Eminently Learned Sir Kenelme Digbie Kt. Opened. Londinii: Henry Brome, 1669 (p. 155 apud Google Books) editio interretialis apud Project Gutenberg
• 1796 : Yuan Mei, Suiyuan shidan (Sean J. S. Chen, ed. et interpr., Recipes from the Garden of Contentment [Great Barrington Massachusettensium: Berkshire Publishing, 2018] (Paginae selectae apud Google Books))
• 1850 : Gideon Nye, Tea and the tea trade. Novi Eboraci: G. W. Wood, 1850 Textus apud Internet Archive
• 1898 : George Watt, The pests and blights of the tea plant being a report of investigations conducted in Assam and to some extent also in Kangra. Calcuttae: Superintendent, Government Printing Textus apud Internet Archive
• 1940 : Claud Bald, Indian Tea: 'A Textbook on the Culture and Manufacture of Tea. Ed. 5a. Calcuttae: Thacker, Spink & Co. 4a ed., 1922 apud Internet Archive

Lexicographica

• "Tea^{[nexus deficit]}" in H. Yule, A. C. Burnell; Gulielmus Crooke, ed., Hobson-Jobson. 2a ed. (Londinii: Murray, 1903) ~ ~

De historia et anthropologia

• "Le thé en Inde" in Les Cahiers de la gastronomie n° 21 (2015)
• Arcimovicová, Jana, et Pavel Valícek. 1998. Vune caje. Start Benešov. ISBN 80-902005-9-1.
• Chow, Kit, et Ione Kramer. 1990. All the Tea in China. China Books & Periodicals Inc. ISBN 0-8351-2194-1.
• Evans, John C. 1992. Tea in China: The History of China's National Drink. Greenwood Press. ISBN 0-313-28049-5
• Harler, C. R. 1933, 1956. The Culture and Marketing of Tea. Ed. 2a. , Novi Eboraci et Bombay: Oxford University Press.
• Hesse, Eelco. 1982. Tea: The eyelids of Bodhidharma. Prism Press.
• Hobhouse, Henry (2005). Seeds of Change: Six Plants that Transformed Mankind. Shoemaker & Hoard. ISBN 1-59376-049-3 
• Karmakar, Rahul (13 Aprilis 2008). "The Singpho: The cup that jeers". Dellii Novi. p. 12 .
• Kiple, Kenneth F.; Ornelas, Kriemhild Coneè, eds. (2000). The Cambridge World History of Food. 1. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0521402166 .
• Lysaght, Patricia. 1987. "When I makes Tea, I makes Tea": The Case of Tea in Ireland. Ulster Folklife 33.
• Moxham, Roy. 2003. Tea: Addiction, Exploitation, and Empire.
• Mair, Victor H., et Erling Hoh. 2009. The True History of Tea. Novi Eboraci et Londinii: Thames & Hudson. ISBN 9780500251461.
• Pettigrew, Jane 2002. A Social History of Tea.
• Pratt, James Norwood. 2005. Tea Dictionary.
• Reimertz, Stephan. 1998. Vom Genuß des Tees: Eine heitere Reise durch alte Landschaften, ehrwürdige Traditionen und moderne Verhältnisse, inklusive einer kleinen Teeschule.
• Saberi, Helen. 2010. Tea: a global history. Londinii: Reaktion Books.

De cultu

• Mondal, T. K. (2007). "Tea". In Pua, E. C.; Davey, M. R.. Biotechnology in Agriculture and Forestry. 60: Transgenic Crops V. Berolini: Springer. pp. 519–535. ISBN 3540491600 .

De re diaetetica

• Packer, Lester, Choon Nam Ong, et Barry Halliwell. 2004. Herbal and Traditional Medicine: Molecular Aspects of Health. CRC Press. ISBN 0-8247-5436-0.
• Tunstal-Pedoe, M. (1999). "Coffee and tea consumption in the Scottish Heart Health Study follow up: conflicting relations with coronary risk factors, coronary disease, and all cause mortality". Journal of epidemiology and community health 53 (8): 481–487. 
• Yamamoto, T.; Kim, M.; Juneja, L. R. (1997). Chemistry and Applications of Green Tea. CRC Press 
• "Tea and Health". Nutrition (Burbank, Los Angeles County, Calif.) 15 (11–12): 946–949. Nov-Dec 1999 

Nexus interni

• Infusum
• Coffeum
• Mate
• Polyphenolum

Nexus externi

Vicimedia Communia plura habent quae ad Theam spectant.

• Historica, litteraria, versiones de thea apud Tsiosophy
• Consilium Theae Britanniarum Regni
• De thea apud Teekunde (Theodisce)
• Liber theae (Theodisce)
• Porta varietatum theae apud Teesorten (Theodisce)
• Tea in Artibus apud London food film fiesta