Vicipaedia

Ritus Romanus

Ritus Romanus[1] est usitatissima familia rituum ad celebrationes ecclesticas pertinentium, qui ritûs in Ecclesia Catholica Romana servantur et tamquam normam usum urbis Romae ab antiquitate posteriori vigentem habent.

Ecclesia Romana seu Latina (in qua alii ritus praeter Romanum adsunt) cum ecclesiis aliquot particularibus sui iuris unam Ecclesiam Catholicam format. Ritus Romanus regulas celebrandae missae (sive eucharistiae) continet, sed et sacramentorum et sacramentalium, Divini Officii (sive Liturgiae Horarum seu horarum canonicorum), una cum kalendario quod festa per annum celebranda variis Iesu Christi necnon sanctorum sanctarumque commemorationibus respondentia dirigit.

Ritus Romanus inter alios Ecclesiae Latinae ritus

recensere

Positio ritus Romani inter diversos ritus

recensere

Sunt in ecclesia multi ritus, quorum diversitatem summi p[ontifices Romani "plurimi aestimant" et sedulo conservant, cum "rituum diversitas confirmet unitatem Ecclesiae."[2] Inter quos primo ritus occidentales (seu Latini) et orientales (ut puta Byzantinus, Antiochenus, Copticus et multi alii) distinguuntur. Inter ritus occidentales habentur:

  • ritus Romanus, de quo hic tractatur, cum versionibus suis (cf. infra);
  • ritus Ambrosianus, Mediolani in usu;
  • ritus Hispano-Mozarabicus, olim in tota Hispania in usu, nunc fere tantum in sacello uno ecclesiae cathedralis Toletanae[3];
  • ritus qui non amplius servantur, prout Gallicanus, Celticus, Aquileiensis et alii[4].

Versiones ritus Romani

recensere

Ad hoc notanda sunt duo. Primo enim distinguuntur:

  • ritus Romanus proprie dictus, liturgiam urbis Romae sequens, et permultis in locis in usu;
  • versiones ritus Romani in aliquibus dioecesibus vel ordinibus in usu, ut puta Ritus Lugdunensis[5] (vel Romano-Lugdunensis qui tamquam antiquissima forma ritus Romani haberi potest[6]) vel ritus Ordinis Praedicatorum[7].

Secundo autem distinguuntur iuxta tempus editionis librorum liturgicorum, ante vel post Concilium Vaticanum II:

  • qui liturgiam a Concilio Vaticano II instauratam sequuntur, forma ordinaria ritus Romani (vel ritu novo) uti dicuntur;
  • qui autem libris ante Concilium editis utuntur, formam extraordinariam ritus Romani (vel ritum veterem) sequuntur.

Brevissima descriptio ritus Romani

recensere

Missa

recensere

Eucharistia, ut apud omnes fere Christianos, e duobus partibus principalibus componitur, liturgia Verbi (seu missa catechumenorum) et liturgia Eucharistiae (seu missa fidelium). Textus missae duplices sunt, uni nempe qui iidem fere semper dicuntur (ordo seu ordinarium missae), alteri autem singulis diebus proprii (orationes, lectiones et cantus). Orationibus quae iuxta diversitatem dierum liturgicorum mutantur missa Romana a liturgia Byzantina distinguitur, ubi orationes semper eaedem habentur[8].

Liturgia Romana ad locum, ubi iuxta traditionem Pontifex Romanus hoc die celebrat, quodammodo spiritualiter dirigitur, quod "statio" nuncupatur[9]. Propter quod in Missalibus usque ad annum 1962 editis hae stationes pro praecipuis diebus liturgicis indicabantur, exempli gratia Feria IV Cinerum ad sanctam Sabinam.

In ritu Romano ad missam celebrandam in altari (vel, in novo ritu, etiam partim iuxta altare) ponuntur crux, candelabra, tobaleae, atque (in vetere ritu tantum) tabellae secretarum.

Officium

recensere

Horae canonicae praesertim e psalmis componuntur, qui ita distribuuntur, ut per aliquot temporis (per hebdomadam in ritu veteri, per quatuor hebdomadas in novo) omnes 150 psalmi recitentur. Horae canonicae sunt:

  • Laudes (in novo ritu Laudes matutinae dictae), diluculo dicendae[10], ubi post psalmos (in veteri ritu: octo ante 1908, postea quinque; semper tres in novo) canticum Zachariae Benedictus dicitur;
  • Vesperae, ad occasum solis celebrandae[11], ubi post psalmos (semper quinque in veteri ritu, semper tres in novo) canticum Mariae Magnificat dicitur;
  • Horae minores[12]: Prima (in veteri ritu tantum), Tertia, Sexta et Nona, atque Completorium (ante somnum dicendum);
  • Matutinum[13] (seu Vigiliae) media nocte celebrandum (in praxi cum Laudibus coniunctum), cui in novo ritu Officium lectionis, quolibet diei tempore dicendum, respondet; in hac hora lectiones prolixiores leguntur.

Ex his Laudes et Vesperae (horae maiores) atque horae minores sunt horae diurnae, Matutinum autem hora nocturna.

Kalendarium

recensere

Ecclesia Romana kalendario Gregoriano utitur. Prout apud omnes fere Christianos, festum praeciuum dies dominica est, quae resurrectionem Christi commemorat. Praeter dominicas sunt alia festa varii momenti, qui a maximo usque ad minimum ita ordinantur:

  • in novo ritu: sollemnitates, festa, memoriae, memoriae ad libitum[14];
  • in veteri ritu post 1960: festa I., II. et III. classis, deinde commemorationes[15];
  • in veteri ritu ante 1960: festa duplicia I. et II. classis, duplicia, semiduplicia et simplicia.

Quorum festorum una fixa dicuntur, quae scilicet in eundem semper diem anni incidunt, ut puta Nativitas Domini die 25 Decembris; alia vero mobilia, celebratione eorum a die, quo hoc anno Pascha celebratum est, pendente, ut puta Ascensio Domini, 40 dies post Pascha.

Ritui Romano tempus Adventus e quatuor dominicis constitutus proprius est. Ritus Ambrosianus sex dominicas habet, apud Byzantinos autem "Adventus" sensu occidentali deest[16]. Inter antiquissimas celebrationes ritus Romani Quattuor Tempora habentur, quae tamen ab iis, qui novum ritum sequuntur, haud frequenter observantur.

Libri liturgici ritus Romani

recensere

Introductio

recensere

Libri liturgici ritus Romani saepe etiam "Romani" dicuntur, ut puta Missale Romanum, Breviarium Romanum, Pontificale Romanum et Rituale Romanum. Usque ad medium saeculum vicesimum, in his libris solummodo lingua Latina utebatur (vel rarissime Slavica[17]). Ab anno circiter 1975 libri liturgici ritus Romani etiam in linguis vernacularibus publici iuris fiunt.

Libri ad missam celebrandam

recensere

Missale Romanum est liber in quo textus missae inveniuntur. Editio princeps Missalis Romani anno 1474 facta est[18]. Post Concilium Tridentinum Pius V editionem Missalis Romani anno 1570 promulgavit, quae per multos annos fere immutata mansit. Caeremoniis praesertim Hebromadae Sanctae a Pio XII mutatis, rubricisque ad simpliciorem formam redactis, Ioannes XXIII novam editionem typicam anno 1962 fecit[19]. Post Concilium Vaticanum II editionem multis commutationibus inclusis Paulus VI anno 1975 publici iuris fecit.

Canon missae est liber ordinem missae continens qui in missa pontificali iuxta formam extraordinariam celebratam adhibetur.[20]

Lectionarium est liber lectiones in missa legendas continens quo ad missam iuxta formam ordinariam celebrandam opus est, cum lectiones in Missalibus post Concilium Vaticanum II editis non amplius habeantur.

Graduale Romanum est liber cantus praesertim a schola cantorum intra missam cantandos continens[21][22], nempe:

Libri ad Divinum Officium celebrandum

recensere

Antiphonale Romanum cantus (praesertim antiphonas, psalmos et hymnos) ad horas canonicas diurnas celebrandas continet[23][24], Nocturnale Romanum autem cantus ad Matutinum seu vigilias dicendas, praesertim antiphonas, psalmos et Responsoria prolixa[25].

Breviarium Romanum nomen sumit ex eo quod respectu Antiphonalis abbreviatum est, cum textus tantum sine melodiis contineat[26]. Post Concilium Vaticanum II talis liber Liturgia Horarum nuncupatur[27].

Alii libri

recensere

Pontificale Romanum functiones ab episcopo celebrandas continet, ut puta ordinationes, consecrationes ecclesiarum, coronationes regum et alia similia[28]. Rituale Romanum autem functiones quae a presbyteris etiam celebrantur, ut puta baptismata, matrimonia et benedictiones variae. Caeremoniale episcoporum fuse ordinem variarum ceremoniarum describit[29].

Martyrologium Romanum elogia Sanctorum Sanctarumque pro singulis diebus anni continet[30]. Octavarium Romanum erat supplementum Breviarii, textus ad octavas festorum celebrandas continens[31], sed hoc libro nec qui ritum veterem sequuntur amplius utuntur.

Investigationes historicae

recensere

Inter eos qui historiam ritus Romani investigaverunt enumerari possunt Camillus Callewaert et Antonius Chavasse.

Nexus interni

Notae

recensere
  1. ↑ Lott, J. Bert (30 Augusti 2012). Death and Dynasty in Early Imperial Rome: Key Sources, with Text, Translation, and Commentary. Cambridge University Press. ISBN 9781139560306 .
  2. ↑ Radó, op. cit., p. 8889.
  3. ↑ Novus ordo ritus Hispano-Mozarabici. 73 pp. Toleti 1985. ISBN 84-398-4029-2
  4. ↑ King, A. 1959. Liturgies of the past. Longmans, Green & Co.: Londini.
  5. ↑ Missale Romanum, in quo antiqui ritus Lugdunenses servantur (Lugduni: Vitte, 1934).
  6. ↑ Dom Denys Buenner, L'ancienne liturgie romaine: le rite lyonnais. (Vitte: LugduniParisiis) 1934
  7. ↑ Missale iuxta ritum Ordinis Praedicatorum, apostolica auctoritate approbatum, reverendissimi Patris, Fr. Aniceti Fernandez, eiusdem Ordinis Magistri generalis, iussu editum. Romae 1965. (lege hic)
  8. ↑ Mercenier, E. & Paris. F. 1948. La prière des églises de rite byzantin. I: L’office divin, la liturgie, les sacrements. Editio secunda. XL+471 pp. Monastère de Chevetogne.
  9. ↑ Chavasse, op. cit., p. 17
  10. ↑ Callewaert, op. cit., p. 53sqq.
  11. ↑ Callewaert, op. cit., p. 91 sqq.
  12. ↑ Callewaert, op. cit., p. 119 sqq.
  13. ↑ Callewaert, op. cit., p. 143sqq.
  14. ↑ Calendarium Romanum, ex decreto sacrosancti OEcumenici Conclii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum. 177 pp. Typis polyglottis Vaticanis 1969.
  15. ↑ Rubricae generales Breviarii et Missalis Romani (1960), nn. 10, 22, 29, 37, 65.
  16. ↑ Radó, op. cit., p. 1102.
  17. ↑ Missale Romanum, Slavica lingua, glagolitico charactere. Romae 1893
  18. ↑ Vide reimpressionem a Henry Bradshaw Society factam.
  19. ↑ Missale Romanum ex decreto Ss. Concilii Tridentini Restitutum Summorum Pontificum cura recognitum. Editio typica. Typis Polyglottis Vaticanis 1962. (lege hic)
  20. ↑ Canon Missae ad usum Episcoporum et Praelatorum solemniter vel provate celebrantium, formulis variis e Pontificali depromptis cantibusque ad libitum locupletatus. 170 pp. Mechliniae: H. Dessain 1951.
  21. ↑ Graduale sacrosanctae Romanae Ecclesiae de tempore et de Sanctis, Ss. D. N. Pii X. Pontificis Maximi iussu restitutum & editum, ad exemplar editionis typicae concinnatum, et rhythmicis signis a Solesmensibus monachis diligenter ornatum. Romae, Tornaci, Neo Eboraci: Desclée et Socii 1961. (lege hic)
  22. ↑ Graduale sacrosanctae Romanae Ecclesiae de tempore et de Sanctis, primum sancti Pii X iussu restitutum & editum, Pauli VI Pontificis Maximi cura nunc recognitum, ad exemplar „Ordinis Cantus Missae” dispositum, & rhythmicis signis a Solesmensibus monachis diligenter ornatum. 918 pp. Solesmis 1979. (lege hic)
  23. ↑ Antiphonale Sanctae Romanae Ecclesiae pro diurnis horis Ss. D. N. Pii X. Pontificis Maximi jussu restitutum et editum. XVII+776+[221]+98*+48 pp. Typis Polyglottis Vaticanis, Romae 1912. (lege hic)
  24. ↑ Antiphonale Romanum, t. I: In Dominicis et Festis, Ad Laudes cum Invitatoriis. Solesmis 2020 (vide hic)
  25. ↑ Nocturnale Romanum. Antiphonale Sanctae Romanae Ecclesiae pro nocturnis Horis. Hartker Verlag Christoph Nicolaus Schröder, Romae–Florentiae–Veronae–Visograciae Aquensis–Sambucae Toscanorum 2002. ISBN 3-936476-01-2
  26. ↑ Breviarium Romanum. Pars autumnalis. Editio typica nova. Typis polyglottis Vaticanis MDCCCCXLIX.
  27. ↑ Liturgia Horarum iuxta ritum Romanum: Editio typica altera: I: Tempus Adventus, tempus Nativitatis (Libreria Editrice Vaticana, 1985).
  28. ↑ Pontificale Romanum, summorum Pontificum jussu editum, a Benedicto XIV. et Leone XIII. Pontificibus Maximis recognitum et castigatum. XVII+250+308+474 Mechliniae: H. Dessain 1895
  29. ↑ Caeremoniale Episcoporum, Clementis VIII., Innocentii X. et Benedicti XIII. jussu editum, Benedicti XIV., et Leonis III. auctoritate recognitum. Editio typica. XVI+352 pp. Fr. Pustet: Ratisbonae, Neo EBoraci et Cincinnatii 1886.
  30. ↑ Martyrologium Romanum, ex decreto sacrosancti OEcumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Ioannis Pauli Pp. II promulgatum. Editio altera. 844 pp. Typis Vaticanis 2004.
  31. ↑ Octavarium Romanum sive octavae Festorum : lectiones secundi scilicet et tertii Nocturni singulis diebus recitandae infra octavas Sanctorum titularium, vel titularium ecclesiarum, aut patronorum locorum. Editio secunda. Pustet: Ratisbonae, Romae, Neo Eboraci & Cincinnati 1902.

Bibliographia

recensere
  • Callewaert, C. 1950. Sacris erudiri. Fragmenta liturgica collecta a monachis Sancti Petri de Aldenburgi in Steenbrugge ne pereant. Abbatia Sancti Petri de Aldenburgo in Steenbrugge.
  • Chavasse, Antoine. 1993. La liturgie de la Ville de Rome du Ve au VIIIe siècle. Une liturgie conditionnée par l’organisation de la vie in Urbe et extra muros. [Analecta liturgica 18] Pontificio Ateneo s. Anselmo: Romae.
  • Jungmann, Josef Andreas. 1949. Missarum Sollemnia. Eine genetische Erklärung der römischen Messe. Vindobonae: Herder.
  • Radó, Polycarpus. 1961. Enchiridion liturgicum: complectens theologiae sacramentalis et dogmata et leges iuxta novum Codicem rubricarum. Romae, Friburgi Brisgoviae, Barcinone: Herder.

Nexus externi

recensere
Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Ritus_Romanus&oldid=3861964"