Carolus Patinus
Carolus Patinus (natus Parisiis 23 Februarii 1633, mortuus Patavii 10 Octobris 1693) fuit medicus et numismatista Francicus. Quia libros prohibitos in Franciam invexerat[1], iratoque rege, in exsilium proficisci coactus est. Per Europam diu peregrinabatur, donec Patavii consideret, ubi medicinam ab anno 1676 docebat. Libros sive de rebus medicis sive de numismatibus antiquis Latine plerumque publicabat.
De vita et familia
recensereFilius Guidonis Patini erat, Medicinae Facultatis Parisiensis decani, hominis litterati cuius epistulae eleganter conscriptae hodieque aliquantuli aestimantur[2], tum vero praecipue notus erat quia circuitum sanguinis in corpore nuper a Gulielmo Harveo descriptum omnino respuebat atque Galeni placita summo studio tuebatur. Magister artium admodum adulescentulus factus Carolus Patinus iuri utrique in Universitate Pictaviensi studuit atque avunculo cuidam in officium apud Parlamentum successit. Dein tamen vestigia patris secutus Carolus et ipse doctor medicus a Facultate Parisiensi renuntiatus est[3]. Mox ipse ibidem lectiones de pathologia dabat quae multos auditores arcessebant. Simul antiquorum numismatum amore ita capiebatur ut medicinam quidem uxorem, numismaticam vero amicam suam dicere soleret. Cum maximis suae aetatis collectoribus Parisiensibus, Petro Seguino et Henrico Ludovico Lomenio Briennae comite, e quorum cimeliarchis nummos adhuc ineditos in lucem prodere ei licuit, artam familiaritatem contraxerat. Mox Patinus totum cimeliarchium Lomenii sex milibus librarum Parisiensium emit atque ipse unum e locupletissimis conllectaneis Lutetiae possedit. Iam duos libros Parisiis de numismatica publicarat, alterum Latine (1663), alterum ad tirones destinatum Francice (1665, altera editio 1667), cum subito Franciam reliquit et in Germaniam fugit (1667, mense decembri). Mense Februario 1668 ad perpetuum remigium in regia classe absens damnabatur. Praecipua causa fuisse videtur invidia librariorum Parisiensium ministrique Colberti et amicitia bibliopolae et typograhi Danielis Elsevieri in Hollandia.
Tum per Europam peregrinatus Angliam, Hollandiam, Germaniam, Helvetiam, Italiam percurrit ː ubique curationes a medicis adhibitas observabat et nummophylacia ceterasque antiquitates a curiosis collectas inspiciebat adeo ut sex milia nummorum adhuc ineditorum delineasse et secum ferre adfirmaret. Annis 1670-1671 Argentorati cum amico Iacobo Sponio commoratus est ubi magnum librum figuris incisis locupletatum de nummis aeneis imperatorum Romanorum prelo mandavit. Deinde Basileae mansit in qua urbe Suetonium numismatibus illustratum edidit. Quarum peregrinationum relationem nobis reliquit[4]
Tandem Patavii, in Venetorum republica consedit ubi ad medicinam docendam ab anno 1676 designatus, mox chirurgiae professor primarius fuit et unus ex Academia dei Ricovrati (cuius Academiae ante eum et Galilaeus particeps fuerat). Lutetiae Magdalenam Hommets uxorem duxerat quae duas filias ei peperit Carolam Catharinam et Carolam Gabrielidem. Omnes tres feminae Carolo incitante qui, tempore quo multi adhuc aliter sentiebant[5], puellas eisdem artibus atque pueros educandas existimabat, litteris eruditionique pronae erant. Gabrielis Carola Patina numismaticae quoque studuit[6] et Academiae dei Ricovrati (cui tum pater praeerat) una cum sorore et matre consociata est. Nec tamen tantis meritis impetrare potuit Carolus ut nomen suum in doctorum Parisiensium catalogum restitueretur unde post damnationem eum eraserant, quamvis venia 1681 a rege accepta qui poenam ei remisit. Patavii igitur anno 1693 exsul obiit. In ecclesia cathedrali sepultus est ubi eius elogium honorificum hodieque legere licet[7]. A gratis Venetiis eques Divi Marci factus erat.
Opera
recensereNumismatica
recensere- 1660 ː In stirpem regiam epigrammata... = Devises et emblèmes de la maison royale..., Parisiis. Hoc opusculo Carolus Patinus nonnullas figuras et sententias Ludovico XIV proponebat, quae in numismatibus positae gloriam domus regiae Francicae extollerent. Postea hunc libellum variis editionibus suae Introduction à l'histoire... velut appendicem quandam adnexit.
- 1663 ː Familiae Romanae in antiquis numismatibus, ab Urbe condita, ad tempora divi Augusti. Ex bibliotheca Fulvii Ursini, cum adjunctis Antonii Augustini, episc. Ilerdensis. Carolus Patin, doctor medicus Parisiensis, restituit, recognovit, auxit, Parisiis, apud Joannem Du Bray.... Hic liber regi Ludovico XIV dedicatus et multorum nummorum Romanorum ectypis ornatus velut secunda editio libri eiusdem tituli a Fulvio Ursino anno 1577 Romae publicati erat, qui omnia numismata magistratuum Romanorum nominibus inscripta usque ad Augustum imperatorem recensebat. Carolus Patinus nonnullos nummos Fulvio ignotos, praecipue aeneos atque aureos, typographice stella notatos addere potuit, amicis Petro Seguino et Ludovico Lomenio Briennae comite[8] qui ingentem numerum aeneorum collegerant concedentibus. Illos novos nummos brevi commentario illustrabat, alioqui textum et ordinem Ursini servabat. Etiam dissertationem Antonii Augustini de familiis Romanis immutatam adnectebat. At dum plura numismata addere cupit nummos in coloniis a duoviris cusa ceteris interposuit, quod neque Ursinus fecerat neque numismatistae noni decimi vel vicesimi saeculi postea facturi erant. Ita quod optimum in illo opere invenitur ad Ursinum non ad Patinum pertinebat. Magni preti tamen sunt iudicia de praecipuis auctoribus et collectoribus a Carolo Patino in limine operis posita.
- 1665 ː Introduction à l'histoire, par la connaissance des mèdailles, A Paris : Chez Jean Du Bray, et R. de Ninville. Hic libellus prima elementa scientiae numismaticae docebat. Francogallice fuere secunda editio 1667[9] et tertia Patavii anno 1691[10], posthuma denique 1695[11]. Circa id tempus nova ars numismatica iesuitae Ludovici Jobert, La science des médailles inscripta, in Francia ei successit. Interpretationes quoque , Italiana anno 1673[12], Latina Amstelaedami anno 1683[13] in lucem prodiere. Mira controversia orta est cum in uno e primis fasciculis hebdomadalis publicationis Le Journal des Savants inscriptae, quae sibi novos libros recensere et describere proponebat, mense Februario 1665 Carolus Patinus ab ipso editore Dionysio de Sallo accusabatur quod omnia quae scribebat apud Ludovicum Savotum furatus esset, cui acerba epistula Patinus respondit[14]. Accusatio nimia nobis videtur quia L. Savotus dissertationem suam ad eruditos et doctos homines destinabat, Patinus contra breviarium ad rudes tirones ː ita etiamsi nihil apud Patinum fuit quod non in Savotio inveniretur ac si nonnumquam verba eadem erant, tamen nihil utilitati novi libri detrahebatur qui multos lectores delectavit[15]. E quo liquet inimicos Carolo Patino non defuisse.
- 1671 ː Imperatorum Romanorum numismata ex aere, mediae et minimae formae: descripta & enarrata, Argentinae : prostant apud Simonem Paulli, bibliopolam. In hoc opere Leopoldo imperatori dedicato nummis antehac aliquantulum neglectis operam dabat Carolus Patinus, id est nummis aeneis non maximi circuli ut sestertii sed sive mediae (qui Romae asses aut dupondii dicebantur) sive infimae magnitudinis (quadrantes aut semisses Romae) ; nec Latinis tantum sed etiam qui in provinciis aut coloniis Graecis litteris inscripti erant. Multos nummos communes simul praeteribat ac selectos tantum retinebat quibus commentarium historicum adponere liberet. Duas tabulas insuper geographicas totius Imperii Romani inseruit in quibus officinae monetariae, id est urbes quorum nomina in nummis antiquis legebantur, indicabat, quod tum omnino novum erat. Praeter insignem auctoris eruditionem pulchritudo codicis ipsius admiranda erat elegantissimis ornamentis typographicis et statuarum aliarumque antiquitatum aeneis ectypis decorati, ne de ipsis numismatibus loquar. Privilegium Francicum iam mense Februario anni 1662 Lutetiae Parisiorum datum testatur auctorem hoc propositum diu fovisse antequam publicaretur. Mortuo Patino novae editiones Parisiis[16] et Amstelodami[17] prodierunt 1696 et 1697, multo inferiores siquidem ad bibliophiliam spectas.
- 1672 ː Thesaurus numismatum e musaeo Caroli Patini, [Amstelodami ?], sumptibus authoris. Praestantiora et rariora numismata sui cimeliarchii ostendebat enarrabatque.
- 1675 ː Caii Suetonii Tranquilli Opera quae extant Carolus Patinus notis et numismatibus illustravit suisque sumptibus edidit, Basileae, typis Genathianis. Suetonius e numismatibus illustratus et vice versa numismata Romana antiqua ex Suetonio explicata. Hic liber reginae Christinae dedicatus est, quae locupletissimum cimeliarchum sibi paraverat..
- 1683 ː Thesaurus Numismatum, Antiquorum et Recentiorum, ex Auro, Argento, et Aere, ab Illustriss. et Excellentiss. D. Petro Mauroceno, Senatore Veneto, Serenissimae Reipublicae Legatus, Venetiis. Cimeliarchum illustris patricii Venetiani describebat, quod ille Venetorum reipublicae legaverat.
Ultimis annis et praesertim postquam Patavii consedit brevissimas dissertationes paucarum paginarum - nonnumquam in epistulae forma - de uno aut duobus nummis raris publicabat ː
- 1675 ː De nummo antiquo Augusti et Platonis, epistola Caroli Patini D.M.P., Basileae
- 1678 ː De Numismate antiquo Horatii Coclitis, per optimum imperatorem Trajanum restituto, epistola Caroli Patini, Patavii, apud Cadorinum[18]
- 1679 ː Theon krisis : ivdicivm Paridis de tribvs deabvs latvm, in nvmismate imp. Antonini Pii expressvm : epistola Caroli Patini, Patavii. Interpretatio Francogallica huius opusculi apud I. Sponius, Recherches curieuses d'antiquité, Lugduni, 1683 pp. 221-231 legitur.
- 1680 ː Le pompose feste di Vicenza, fatte nel mese di giugno, del 1680. Dedicate alli illustrissimi signori deputati di Vicenza, In Padova.
- 1681 ː Dios genethlia : Natalitia Iovis, in numismate imp. Antonini Caracallae expressa : epistola Caroli Patini, Patavii. Senatori Veneto Petro Mauroceno, "patrono suo", dedicata.
Alli eruditi nonnumquam epistulas a Carolo Patino sibi missas una cum suis scriptis publicarunt, ut Iohannes Henricus Eggelingius de abstrusis quibusdam Neronis numismatibus ː
- 1681 ː De Numismatibus quibusdam abstrusis imp. Neronis disquisitio per epistolas inter v. cl. Carolum Patinum, ... et Johann. Henr. Eggelingium, ... harum editorem. Bremae : typis H. Braueri.
Ad alias antiquitates spectantia
recensere- 1685 ː Commentarius Caroli Patini in tres inscriptiones Graecas Smyrna nuper allatas, Patavii
- 1688 ː Commentarius Caroli Patini in Antiquum Monumentum Marcellinae e Graecia nuper allatum Patavii
- 1689 ː Commentarius Caroli Patini, in antiquum cenotaphium Marci Artorii, medici Caesaris Augusti
Eodem anno hae tres dissertationes sub uno titulo in lucem prodierunt ː Commentarii Caroli Patini, in antiqua monumenta : Aureliae Triphaenae, Smyrnensis. Lucii Murdii Herois. Pamphili & Alexandri. Ulpiae Marcellinae, Antistitis Veneris coelestis. Marci Arturii, Medici Caesaris Augusti
Medica
recensere- 1676 ː De optima medicorum secta, oratio inauguralis, habita in archi-lycæo Patauino, die 8. Nou. 1676. A Carolo Patino doctore medico Parisiensi, medicinam practicam interpretante. Patavii
- 1677 ː De febribus oratio, habita in Archi-Lycaeo Patavino, die 4. Nov. 1677, Patavii.
- 1678 ː De Avicenna oratio habita in Archi-Lycaeo Patavino; die 10 Nov. 1676 a Carolo Patino ... Avicennae librum tertium interpretante, Patavii
- 1679 ː Oratio de scorbuto. Habita in archi-lycæo Patavino, die 6. Nov. 1678. , Patavii, typis Io. Bapt. Pasquati.
- 1681 ː Quod optimus medicus debeat esse chirurgus. Oratio, habita in Archi-Lycaeo Patauino, die 19 Novembris, 1681, Patavii, 1681
- 1682 ː Quod medico-chirurgo liceat, absque artis dedecore, bestiis etiam mederi, oratio habita in Archilyceo patavino, die 3 novembris 1682, Venetiis : typis J. F. Valvasensis.
- 1683 ː Dissertatio therapeutica, de peste, habita in Archi-lyceo patavino, Augustae Vindelicorum : Typis Koppmayerianis, excudi curabat Theophilus Göbelius. Recensio critica in Ephemeridibus Eruditorum (= Journal des Savants), Francice
- Medicinam practicam non satis æstimari. Oratio habita in Archi-Lyceo Patauino. Die 16, Nouembris, 1683., Venetiis, Typis Io: Francisci Valuasensis.
- 1684 ː Quod medicus debeat esse polymathes. Oratio habita in Archi-Lyceo Patauino, die 3. nouembris, 1684., Venetiis, Typis Io: Francisci Valuasensis.
- 1685 ː Circulationem Sanguinis A Veteribus Cognitam Fuisse, Oratio Habita In Archi-Lyceo Patavino, die III. Novembris M. DC. LXXXV. , Patavii : ex Typographia Seminarii Patavini.
- 1686 ː Idea capitis humani; oratio habita in Archi-Lyceo Patavino, die 5. novembris, 1686. Patavii
- Flores medicinae theoreticae. Ibidem.
- 1687 ː Luem veneream non esse morbum novum, oratio habita in Archi-Lyceo Patavino die 5. novembris, 1687. Patavii, ex typographia seminarii.
- 1688 ː In Febribus Medendis Inspiciendum Esse Lotium, Oratio : Habita In Archi-Lyceo Patavino, Die III. Novembris, M. DC. LXXXVIII. Ibidem
- 1689 ː Oratio de remediis specificis, habita in Archi-Lyceo Patavino, die 3. novembris, 1689. A Carolo Patino . Patavii, ex typographia seminarii.
- 1690 ː Vanam esse astrologiam medico plane indignam. Oratio habita in Archi-Lyceo Patavino, die 3. novembris, 1690, Patavii
Chemica
recensere- 1663 ː Traitë des tourbes combustibles. A Paris, Chez Jean Du Bray & Pierre Variquet. Domino de Lamoignon dedicatum, Parlamenti praesidi primario.
De se et vita sua
recenserePeregrinationum et observationum relatio Fracogallice publicata multis editionibus paulatim augebatur ː
- 1670 ː Relation historique en forme de lettre de Mr. Charles Patin medecin de Paris, Argentorati, apus Simonem Paulli.
- 1673 ː Qvatre relations historiqves, Basileae
- 1674 ː Relations historiques et curieuses de voyages, en Allemagne, Angleterre, Hollande, Boheme, Suisse,... Lugduni[19]
- 1676 ː Relations historiques et curieuses de voyages, en Allemagne, Angleterre, Hollande, Boheme, Suisse,... Rotomagi.
Fuerunt etiam versio Italiana Venetiis edita[20] et editio posthuma (Amstelodami, 1695[21]). Nec praetereundum Lyceum Patavinum, in quo libro Carolus Patinus vitas omnium quidem professorum Patavinorum collegarum suorum breviter referebat (ita unus e primis erat qui prosopographiae universitariae operam daret), suam vero aliquanto longiusː
- 1682 ː Lyceum Patavinum, Patavii.
Opera a Patino edita
recensereIan anno 1662 Itinerario amici Lomenii Briennae comitis[22] operam dederat qui peregrinationes suas narrabat ; cum Basileae moraretur non tantum Suetonium numismatibus illustratum de quo supra diximus sed etiam Stultitiae laudem Desiderii Erasmi figuris a Ioanne Holbenio delineatis ornatum quas Patinus typographice adhuc ineditas in marginibus libri Basilensium in bibliotheca servati invenerat ac quia admirationem moverant aeri incidi statim fecit ut publicarentur[23]. Circa idem tempus nonnihil et epistularum Petri Martyris editioni contulit[24], quam Daniel Elzevier Guillelmo Lamonio, Patini amico, dedicavit.
Fontes manuscripti
recensereEpistulae ad antiquarium et amicum Lugdunensem Iacobum Sponium a Carolo Patino missae in bibliothecis Lugduni et Lutetiae servantur ː
- 20 epistulae anorum 1670 aut 1671 in bibliotheca municipii Lugdunensis ː MS 1720.
- 60 epistulae inter 1672 et 1681 in Bibliotheca Nationali Francorum ː NAF 24171
Nonnullae epistulae ad alios homines missae in varias bibliothecas Italianas disseminatae inveniuntur sicut Patavii aut Bononiae.
Notae
recensere- ↑ Acta inquisitionis
- ↑ Editio interretialis epistularum Guidonis Patini
- ↑ Quattuor quaestiones a Catolo Patino in scholis medicorum annis 1654 et 1655 et 1657 tum cum adhuc alumnus erat propositae in Bibliotheca Medica communi Universitatum Parisiensium servantur. Hae sunt ː 1)An Actio a Forma? 2)Est-ne Nutricis subfuscae Lac salubrius ? 3) Estne Anima rationalis sui domicilii Architecta ? 4) An Pestilenti Febri Sudorifica ?
- ↑ Relations historiques et curieuses de voyages en Allemagne, Angleterre, Hollande, Bohême, Suisse, etc..., Lugduni, 1674
- ↑ De hac controversia lege Molieri comoediam Les Femmes savantes inscriptam (1672)
- ↑ Opusculum de numismate quodam imperatoris Caracallae phoenicem exhibente divulgavit.
- ↑ G. Gorini, "La Lapide di Charles Patin" in La catedrale di Padova..., Romae, 2015 ː 557-566.
- ↑ Qui praefationem conscripsit.
- ↑ Introduction a la connoissance des medailles. Par Me. Charles Patin, Docteur regent en la Faculté de medecine de Paris, De l'impression d'Elzevier, & se vend à Paris, chez Jean du Bray ruë St Jacques aux Espics meurs. M DC LXVII. Titulum ita paululum mutavit quem Dionyssius de Sallo in Ephemeridibus eruditorum 23 Februarii 1665 parum idoneum iudicarat.
- ↑ A Padove, 1691, Lamoignon filio dedicata.
- ↑ Histoire des médailles, ou Introduction à la connoissance de cette science, Paris : Vve Mabre Cramoisi, 1695.
- ↑ Constantino Belli interpretante ː Introduzione alla storia della pratica delle medaglie, Venetis.
- ↑ Introductio ad historiam numismatum. Antehâc Gallicè bis edita ; nunc Latinè versa, & novis accessionibus locupletata, apud Henricum Wetstenium. Friderico duci Saxonio dedicata.
- ↑ Recensio critica in Ephemeridibus Eruditorum, 23 Februarii Responsio ad Caroli Patini responsionem. Controversia anno 1764 narrata
- ↑ Talis erat opinio Hadriani Rambach.
- ↑ Parisiis : apud Viduam Cramoisy bibliopolam, 1696
- ↑ Amstelodami : apud Georgium Gallet, 1697
- ↑ Idem apud Guglum librorum
- ↑ Secunda editio, ibidem, 1676.
- ↑ Viaggi del cav. Carlo Patini, medico Parigino, a spese di Antonio Bulison, 1685
- ↑ Hic legere potes
- ↑ Ludovici Henrici Lomenii, Briennae Comitis, regi a consiliis, Actis, et Epistolis, Itinerarium..... Editio altera auctior et emendatior, curante Car. Patin, D.M.P. Parisiis : Apud Claudium Cramoisy, 1662
- ↑ Mōrias enkōmion Stultitiae laus : Des. Erasmi Rot. declamatio cum commentariis Gerardi Listrii et figuris Joannis Holbenii, Basileae : Typis Genathianis, 1676. Cui Patinus praefationem Colberto dedicatam (quocum in gratiam redire tum cupiebat) et vitam Holbenii pictoris Basiliensis praefixit.
- ↑ Opus epistolarum Petri Martyris Anglerii Mediolanensis, Parisiis, 1670
Plura legere si cupis
recensere- Franco Benucci, « Charles Patin: la casa, gli ultimi anni di vita a Padova, la famiglia », Quaderni per la storia dell'università di Padova, 2008 ː 3-81
- Celebrazioni patiniane : Carolus Patinus 1633-1693, 4 maggio 1994, atti. (= Quaderni per la Storia dell’Università di Padova, 1996(29).) Patavii, Editrice Antenore, 1997
- Charles Patin : la collezione numismatica, la raccolta artistica, la biblioteca (curante Giovanni Gorini, Vicenzo Mancini...), Padova, 2008
- C.E. Dekesel, Charles Patin, a man without a country : an annotated and illustrated bibliography, Gandavum Flandrorum, Bibliotheca Numismatica Siliciana, 1990
- Patrick Ferté, "De Paris à Padoue, le grand tour d’un universitaire proscrit par Louis XIV : Charles Patin, médecin, numismate (1633-1693)", Cahiers de Framespa 2010/6.
- Jean Guillemain, 'Les recherches numismatiques de Charles Patin d'après ses lettres à Jacob Spon' in Quaderni per la Storia dell’Università di Padova, 1996(29) ː45–58.
- Hadrianus Rambach, 'La controverse Louis Savot : Charles Patin, numismates du XVIIème siècle', Schweizer Münzblätter = Gazette numismatique suisse = Gazzetta numismatica svizzera. 2008(58) : 71-75.
- Iohannes-Michael Simon, Le monnayage gentilice de la République romaine vu par les érudits des XVIe et XVIIe siècles , Schola Chartarum, 1989. [1] Nonnullae paginae huius dissertationis breviarii apud Googlebooks
- Françoise Waquet, 'Guy et Charles Patin, père et fils, et la contrebande du livre à Paris au XVIIe siècle' in Journal des savants, 1979(2) ː125–148.
- "Collection et érudition au XVIIe siècle : l’exemple de Charles Patin", in Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa, 1989 ː 979-1000.