Vespae (Aristophanes)

Vespae (Graece Σφῆκες) est comoedia Graeci poetae Aristophanis. Anno 422 a.C.n. edita in certaminibus Lenaeis sub Philonidae nomine certavit. Fortasse - nam argumenti textus varie correctus est^[1]- secundas obtinuit post comoediam Proagonem eiusdem Philonidae, tertii Leuconis Legati fuerunt. Vespae sunt iudices Athenienses e quibus chorus fabulae constat.

Secundum fabulam, iudices, qui suffragiis reos condemnant, sunt similes vespis quae aculeis pungunt

PersonaeRecensere

Philocleon, senex Atheniensis iudicandi cupiditati addictus^[2]. Nomen eius "Cleonis amicum" significat.
Bdelycleon, Philocleonis filius cuius nomen "Cleonem perosum" significat.
Xanthias et Sosias, duo Philocleonis famuli qui Bdelycleonem custodiunt.
Chorus senum Atheniensium iudicandi cupidorum, vesparum habitu praediti quia velut vespae aculeo pungunt cum irritantur^[3].
Pueri qui senes chori comitantur, lampades ferentes.
Duo canes, alter reus (mutus), alter accusator.
Mulier quae panem vendit
Vir a Philocleone male mulcatus.

Actio Athenis agitur. Scaena iudicis domus portam et viam ostendit.

De proposito politicoRecensere

Ut priores haec comedia contra demagogum Cleonem directa est. Nam Athenis omnes cives plus quam triginta annos nati iudices esse poterant si volebantː sex milia eorum ad hoc officium quotannis sorte ducebantur. Ne pauperes damnum acciperent si diebus quibus iudicabatur artificium eorum cessasset neve ob hoc ipsum a iudicis officio averterentur obolo diurno damnum pensari iusserat Pericles et circa 425 a.C.n. demagogus Cleon stipendium ad triobolum auxit. Aristophanes hanc "democraticam" novitatem non probabat quia -si quidem ei credimus- multi non ob aliam rem iudicare solebant quam ad victum quaerendum^[4] et ex invidia erga divites et magistratus e nobilibus gentibus ortos, qui plerumque adversarii politici demagogorum erant, acerbas sententias dabant^[5]. Ita illos iudices velut Cleonis sicarios esse denuntiat Aristophanes^[6]. Quocirca in hac fabula Philocleon ("Cleonis amicus") nihil aliud in vita facere quam iudicare cupit; contra eius filius Bdelycleon ("Cleonis inimicus") patrem ad iucundiorem et pacatiorem vitam convertere conatur. Ut et in aliis comoediis Aristophanes dum res in privata domo gestas describit velut totius civitatis imaginem ostendit.

SummariumRecensere

Prologusː Sosias et Xanthias custodiam ante domum ingenti rete circumdatam agitant in quam post multa alia remedia frustra temptata Bdelycleon patrem clausit ne quotidie nondum orto sole ad iudicia properet. Nihil enim aliud quam iudicare cogitat, somni oblitus^[7] et conchas colligens ne sibi desint ad suffragium ponendum. Mox per fumarium effugere conatur senex ac deinde sub asini ventre latens ad mercatum acti ut olim Ulixes ex arietis vellere suspensus Polyphemi antrum evaserat. Bis tamen a vigilantibus filio et servis intra domum repellitur.
Parodosː senes qui ad Pnyx iudicatum iter faciunt vesparum habitu instructi domum praetereunt et Philocleonis absentiam mirantur. Magna voce eum appellant monentes hodie strategi Lachetis^[8] causam agi et Cleonem "trium dierum iram" ad tribunal secum portare iussisse. Coniecturae indulgent fortasse Philocleonem aegrum esse quod pridie reus absolutus esset.
Primum episodiumː Philocleon caput e fenestra exserit atque captivitatem comitibus nuntiat dum eos rogat summissius loquerentur ne custodes expergefacerent. Qui eum hortantur ut quam celerrime effugium excogitaret ne serius ad iudicium pervenirent. Laqueos igitur retis rodere incipit et per funem ad humum descendere. Tum vero filius et servi e somno excitantur atque eum intra domum rixa cum vespis facta repellunt. Vespae victae Bdelycleonem coniurationis ad tyrannidem restituendam accusant atque demagogum Cleonem minitantur qui iura democratica et iudicandi potestatem tuetur.
Agonː Bdelycleon Philocleonem servum esse non regem ut ipse putat demonstare posse adfirmat. Pater argumentis suis confisus sponsionem facit et ambo choreutas litis arbitros eligunt. Philocleon omnes homines sese timere atque blandimentis uti iactat. Quin etiam stipendia iudicibus data (triobolium) extollit. Addit solos iudices rerum in officio gestarum rationem non reddere, ipsum Cleonem eos fovere. Respondet filius parvam pecuniam mereri iudices si cum ingentibus divitiis compares a potentibus demagogis collectis, quibus Philocleon et eius collegae adversariis eorum damnandis non aliter inserviunt atque qui oleas accepto salario domini iussu legunt^[9]. Inexspectato modo chorus sententiam secundum filium dat. At Philocleon qui si victus esset iudiciis in posterum renuntiaturum spoponderat mori malle quam a iudiciis abesse clamat.
Episodiumː remedium invenit Bdelycleon atque patri persuadet ut domi iudicaret. Primus reus arcessitur canis Labes qui caseum Sicilianum in culina furatus est. Sicilianus appellatur caseus quia strategus Laches -cui Labes paronomasia est- re in Sicilia male gesta^[10] accusatus erat quod pecuniam ab hostibus accepisset. Accusat canis alter e demo Cydathenaeo -qui demus demagogi Cleonis est, canis Graece κύων dicitur- ː in primis reo obicit quod caseum solus comederit nec partem sibi reliquerit. Tum Philocleon ne sibi quidem quicquam e caseo pervenisse perspicit atque reo multo magis irascitur. Bdelycleon ipse causam pro reo apud patrem agitː magna merita huius canis in pecoribus custodiendis memorat, unius peccati veniam poscit, catulos adhuc infantes misericordiae movendae causa accersit. Paulisper tantum mollitur Philocleon et damnare iam in animo habet sed a filio deceptus calculum in falsam urnam deicit. Postquam reum absolvisse renuntiatus est animus Philocleonem relinquit qui humi cadit. Postremo filius multa aqua eum resuscitat et ad convivium solandi causa secum ducere promittit.
Parabasisː coryphaeus auctoris merita erga populum Atheniensem extollit, in primis quod Cleonis incepta impugnat^[11]. Simul spectatores reprehendit quod anno priore praemium Nubibus non contulerint et causas cur aculeos sibi aptarint explicat.
Episodiumː Bdelycleon imperitum patrem docet quomodo apud elegantes convivas invitatus laute vestiatur atque loquatur. Inprimis cantuum in symposiis solitorum et fabularum Aesopicarum meminit.
Parabasis secundaː coryphaeus iocos in nonnullos Athenienses tum notos immittit et litem inter Cleonem et Aristophanem memorat quocum poeta in gratiam numquam redibit.
Episodiumː vino irritatus Philocleon formosam tubicinam e convivio subripuit et domum ducitː in itinere feminam panes vendentem et virum praetereuntem verberibus maledictisque molestavit qui eum in ius vocare volunt. Sed de iudiciis senex nihil iam audire vult et inopportunis fabulis Aesiopacis inepte respondet. Filius accurrit atque res componere conatur antequam patrem intra domum trahat.
Exodosː postquam chorus Philocleonis morum mutationem et Bdelycleonis amorem erga patrem laudavit Philocleon phrenetice saltans in scaenam redit. Ad certandum tragoediae actores si qui in proximo sunt provocat. Tum incedunt tres filii Cancri et omnes gesticulantes e scaena exeunt (quae parodia novae musicae in Euripidis dramata introductae esse videtur).

NotaeRecensere

↑ Nonnulli eum vincere volunt, exempli gratia apud Collection des universités de France p.7 et 14.
↑ Versus 87-8ː φράσω γὰρ ἤδη τὴν νόσον τοῦ δεσπότου. φιληλιαστής ἐστιν ὡς οὐδεὶς ἀνήρ = Nunc morbum domini indicaboː philheliastes est ut nemo alius". Heliastes erat iudex in Heliae tribunali, tum maximo Atheniensium iudicio.
↑ Versus 224-7ː τὸ τῶν γερόντων, ἔσθ᾽ ὅμοιον σφηκιᾷ. ἔχουσι γὰρ καὶ κέντρον ἐκ τῆς ὀσφύος ὀξύτατον, ᾧ κεντοῦσι, καὶ κεκραγότες πηδῶσι καὶ βάλλουσιν ὥσπερ φέψαλοι. Vide etiam versus 1071-1121.
↑ Versibus 303-6 puer de cena futura ita patrem interrogatː ἄγε νυν ὦ πάτερ ἢν μὴ τὸ δικαστήριον ἅρχων καθίσῃ νῦν, πόθεν ὠνησόμεθ᾽ ἄριστον< = 'pater si archon hodie iudicia non constituet, unde prandium ememus?". Pater respondetː μὰ Δἴ οὐκ ἔγωγε νῷν οἶδ᾽ ὁπόθεν γε δεῖπνον ἔσται = Per Iovem nescio unde nobis cena fiat.".
↑ Versus 1112-3 (chorus)ː ἔς τε τὴν ἄλλην δίαιτάν ἐσμεν εὐπορώτατοι. πάντα γὰρ κεντοῦμεν ἄνδρα κἀκπορίζομεν βίον = "... omnes pungimus atque ita victum nobis paramus".
↑ Versus 655-722.
↑ Versus 93ː ὁ νοῦς πέτεται τὴν νύκτα περὶ τὴν κλεψύδραν = 'Mens eius nocte ad clepsydram volat".
↑ Ille Laches est qui dialogo Platonico titulum indidit.
↑ Versus 712.
↑ Thucydides III.115.
↑ Versus 1037ː ἀλλ᾽ ὑπὲρ ὑμῶν ἔτι καὶ νυνὶ πολεμεῖ.

Plura legere si cupisRecensere

Zachary P. Biles et S. Douglas Olson. Wasps, commentarium. Oxonii: Oxford University Press, 2016. ISBN 978-0199699407 Recensio critica
E. Kerr Borthwick, "Observations on the Opening Scene of Aristophanes' Wasps", The Classical Quarterly, 1992ː 274-278
A. M. Bowie, Ritual stereotype and comic reversal: Aristophanes' Wasps", Bulletin of the Institute of Classical Studies, 1987ː 112–125
Carlo Brillante, "La figura di Filocleone nel prologo delle Vespe di Aristofane", Quaderni Urbinati di Cultura Classica, 187ː 23-35
Stylianos Chronopoulos, Spott im Drama : dramatische Funktionen der persönlichen Verspottung in Aristophanes' Wespen und Frieden, Heidelbergae, 2017 Recensio critica
Angus Crichton, "The Old are in a second childhoodː Rerversal and Jury Service in Aristophanes' "Wasps"", Bulletin of the Institute of Classical Studies, 1991/3ː 59-80
Marie-Hélène Delavaud-Roux, "Danse, théâtre et politique à travers le personnage de Philocléon dans les Guêpes d’Aristophane" in Théatre et Politique, PUR, 2012ː 165-176
Nathan Gross, "Racine's Debt to Aristophanes", Comparative Literature, 1965ː 209-224
Stefano Jedrkiewicz, "Bestie, gesti e "Logos". Una lettura delle "Vespe" di aristofane", Quaderni Urbinati di Cultura Classica, 2006ː 61-91
David Konstan, "The Politics of Aristophanes' Wasps", Transactions of the American Philological Association (1974-2014), 1985ː 27-46
Guillermo Lariguet, "El aguijón de Aristófanes y la moralidad de los jueces", Doxa, 2013ː 107-126
Lutz Lenz, "Komik und Kritik in Aristophanes' 'Wespen'", Hermes, 1980ː 15-44
Timothy Long, "The Parodos of Aristophanes' "Wasps"", Illinois Classical Studies, 1976ː 15-21
Sarah Miles, 'Cultured animals and wild humans? Talking with the animals in Aristophanes' Wasps.', in Interactions between animals and humans in Graeco-Roman Antiquity. Berlin: De Gruyter, 2017ː 205-232
Peter von Möllendorf, "Die Zungenfertigkeit des Komödiendichters. Spott, Oralsex und Metapoetik in den Wespen des Aristophane" in Spoudaiogeloion. Form und Funktion der Verspottung in der aristophanischen Komödie, Stuttgart, 2002ː 299-316
S. Douglas Olson, "Politics and Poetry in Aristophanes' Wasps", Transactions of the American Philological Association (1974-2014), 1996ː 129-150
Kenneth J. Reckford, "Catharsis and Dream-Interpretation in Aristophanes' Wasps", Transactions of the American Philological Association (1974-2014), 1977ː 283-312
Raymond S. Rodgers, "The Wasps in Court: Argument and Audience in the Athenian Dicasteries", American Journal of Legal History, 1984ː 147–163,
Kenneth S. Rothwell, Jr. Nature, Culture, and the Origins of Greek Comedy: A Study of Animal Choruses. Cantabridgiae: Cambridge University Press, 2007. ISBN 9780521860666 Recensio critica
María Jimena Schere, "Los alcances de la crítica contra la justicia ateniense en la comedia Avispas de Aristófanes = The scope of the critique against the Athenian justice in Aristophanes' Wasps", Circe de clásicos y moderno, 2012ː 45-57
Keith Sidwell, "Poetic Rivalry and the Caricature of Comic Poets: Cratinus' Pytine and Aristophanes' Wasps", Bulletin of the Institute of Classical Studies, 1995ː 56–80
J. Staquet, "« Les Guêpes » d'Aristophane (143-149)", Revue belge de Philologie et d'Histoire, 1931ː 585-591

Nexus externiRecensere

Aristophanis fabulae


Acharnenses · Equites · Nubes · Vespae · Pax · Aves · Lysistrata · Thesmophoriazusae · Ranae · Ecclesiazusae · Plutus

[1] Nonnulli eum vincere volunt, exempli gratia apud Collection des universités de France p.7 et 14.

[2] Versus 87-8ː φράσω γὰρ ἤδη τὴν νόσον τοῦ δεσπότου. φιληλιαστής ἐστιν ὡς οὐδεὶς ἀνήρ = Nunc morbum domini indicaboː philheliastes est ut nemo alius". Heliastes erat iudex in Heliae tribunali, tum maximo Atheniensium iudicio.

[3] Versus 224-7ː τὸ τῶν γερόντων, ἔσθ᾽ ὅμοιον σφηκιᾷ. ἔχουσι γὰρ καὶ κέντρον ἐκ τῆς ὀσφύος ὀξύτατον, ᾧ κεντοῦσι, καὶ κεκραγότες πηδῶσι καὶ βάλλουσιν ὥσπερ φέψαλοι. Vide etiam versus 1071-1121.

[4] Versibus 303-6 puer de cena futura ita patrem interrogatː ἄγε νυν ὦ πάτερ ἢν μὴ τὸ δικαστήριον ἅρχων καθίσῃ νῦν, πόθεν ὠνησόμεθ᾽ ἄριστον< = 'pater si archon hodie iudicia non constituet, unde prandium ememus?". Pater respondetː μὰ Δἴ οὐκ ἔγωγε νῷν οἶδ᾽ ὁπόθεν γε δεῖπνον ἔσται = Per Iovem nescio unde nobis cena fiat.".

[5] Versus 1112-3 (chorus)ː ἔς τε τὴν ἄλλην δίαιτάν ἐσμεν εὐπορώτατοι. πάντα γὰρ κεντοῦμεν ἄνδρα κἀκπορίζομεν βίον = "... omnes pungimus atque ita victum nobis paramus".

[6] Versus 655-722.

[7] Versus 93ː ὁ νοῦς πέτεται τὴν νύκτα περὶ τὴν κλεψύδραν = 'Mens eius nocte ad clepsydram volat".

[8] Ille Laches est qui dialogo Platonico titulum indidit.

[9] Versus 712.

[10] Thucydides III.115.

[11] Versus 1037ː ἀλλ᾽ ὑπὲρ ὑμῶν ἔτι καὶ νυνὶ πολεμεῖ.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]