Vicipaedia

Lingua Latina archaica

Lingua Latina archaica, sive Latinitas prisca, fuit genus linguae Latinae qua loquebantur Romani antiqui temporibus ante bellum sociale (circa annum 83 a.C.n.)[1] vel annum 75 a.C.n.,[2] ante quidem aevum Latinitatis classicae. Secundum plurimas theorias hodiernas, lingua Latina prisca ex lingua Protoitalica oritur; aliae autem dicunt linguam Latino-Faliscam esse ramum ab Oscoumbrica separatum, sed cum multis linguis Italicis aliis cognatum, atque adeo cum linguis Celticis.

Lingua Latina archaica
Taxinomia: lingua Indoeuropaea e familia Italica
Status: status archaicus linguae Latinae
Sigla: 1 la, 2 lat, 3 lat
Usus
Aevum: saec. 5 a.C.n. – 2 a.C.n.
Situs: Roma et Res Publica Romana
Litterae:
Scriptura: Abecedarium Latinum
Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae
Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae

Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae

Primum linguae Latinae exemplum notum in fibula Praenestina legitur, quam explicatio nova, anno 2011 divulgata, dicit genuinam "praeter ullum dubium prudens"[3][4] esse, tempore orientalizanti natam, primo dimidio saeculi septimi a.C.n.[5]

Proprietates

recensere

Interdum grammatice variat lingua quo magis similis linguae classicae per historiae itum fiebat. Sicut classicus, sermo archaicus septem casus grammaticos habuit: nominativum, vocativum, accusativum, genetivum, dativum, ablativum, atque locativum. Haec lingua nota est ob multos diphthongos qui posterius commutati sunt.

Nomina

recensere

Declinatio prima

recensere

Declinatio cuius verborum fines saepissime 'a' erant (tamquam declinatio prima latinae classicae). Plerumque, haec verba feminina erant.

puella, –aī
f.
Singularis Pluralis
Nominativus puella puellaī
Vocativus puella puellaī
Accusativus puellam puellā
Genetivus puellās/-es/-aī puellōm/ -āsom
Dativus puellai puellaīs/-eīs/ -abos
Ablativus puellād puellaīs/-eīs/ -abos
Locativus puellai puellaīs(u)/-eīs

Declinatio secunda

recensere

Tamquam declinatio secunda latinae classicae, nomina huius declinationis neutra et masculina sunt. -os latinae classicae -us pertinet dum neutrum -om latinae classicae -um pertinet.

'campos, –oī
classice 'campus m. 		'saxom, –oī
classice 'saxum n.
Singularis Pluralis Singularis Pluralis
Nominativus campos campoī saxom saxa
Vocativus campe campoī saxe saxoī
Accusativus campom campōs saxom saxa
Genetivus campoī campōm/ -ōsom saxoī saxōm/ -ōsom
Dativus campōi campoīs saxōi saxoīs
Ablativus campōd campoīs saxōd saxoīs/ -oes
Locativus campoi campos(u) saxoi saxos(u)/ -oes

Latine archaice, duo fines genetivorum pluralium sunt: prius -ōm, sicut -ων (-ōn) linguae Graecae Antiquae, et (serotina) forma -ōsom. Dum archaice, litterae 'r' et 's' saepe mutabiles erant, -ōsom factus est classicum finem -ōrum.

Declinatio tertia

recensere

Haec declinatio, sicut par classicus, poterat habuisse nomina et masculina et feminina et neutra.

'Regs –es
classice 'rex m.
Singularis Pluralis
Nominativus regs regēs
Vocativus regs regēs
Accusativus regem regēs
Genetivus regis regōm
Dativus regeī regebos
Ablativus regeid regebos
Locativus regi regebos(u)

Nominativus (regs) loco rex monstrat lapsionem celeberem Latinae archaicae, nam pro littera 'x' (quae rarissime solum scribebat ut sonaret /ks/ vel /gs/), 'ks', 'cs', aut 'xs' scribebantur.

Pronomina personalia

recensere
Ego Tu Suī
Nominativus ego tu -
Accusativus mēd tēd sēd
Genetivus mis tis sei
Dativus mihei, mehei tibei sibei
Ablativus mēd tēd sēd
Pluralis
Nominativus nōs vōs -
Accusativus nōs vōs sēd
Genetivus nostrōm, -ōrum, -i vostrōm, -ōrum, -i sei
Dativus nōbeis, nis vōbeis sibei
Ablativus nōbeis, nis vōbeis sēd

Pronomen relativum

recensere
queī, quaī, quod classice, qui, quae, quod
Masculinum Femininum Neutrum
Nominativus queī quaī quod
Accusativus quem quam quod
Genetivus quoius, quoios quoia quoium, quoiom
Dativus quoī, queī, quoieī, queī
Ablativus quī, quōd quād quōd
Pluralis
Nominativus ques, queis quaī qua
Accusativus quōs quās quōs
Genetivus quōm, quōrom quōm, quārom quōm, quōrom
Dativus queis, quīs
Ablativus queis, quīs

Verba

recensere

Praesens et Perfectum

recensere
Praesens indicativus: Sum Praesens indicativus: Facio
Archaice Classice Archaice Classice
Singularis Pluralis Singularis Pluralis Singularis Pluralis Singularis Pluralis
I. som, esom somos, sumos sum sumus fac(e/ī)o fac(e)imos facio facīmus
II. es esteīs es estis fac(e/ī)s fac(e/ī)teis facis facitis
III. est sont est sunt fac(e/ī)d/-(e/i)t fac(e/ī)ont facit faciunt
Indicativum Perfectum: Sum Indicativum Perfectum: Facio
Archaice Classice Archaice Classice
Singularis Pluralis Singularis Pluralis Singularis Pluralis Singularis Pluralis
I. fuei fuemos fui fuimus (fe)fecei (fe)fecemos feci fecīmus
II. fuistei fuisteīs fuisti fuistis (fe)fecistei (fe)fecisteis fecisti fecistis
III. fued/fuit fueront/-erom fuit fuerunt (fe)feced/-et (fe)feceront/-erom fecit fecerunt

Exempla verborum

recensere

De lingua fere contemporaria ad Latinitatem classicam lexes perditas vel commutatas inveniemus, quarum multae ut synonymia poetica etiam supervixerunt. Hae lexes in dictionariis ordinariis plerumque scripta sunt tum linguam ad nostrum similat.

  • aestumare 1, "aestimare" 1
  • aevitas, "aetas"
  • alid, "aliud"
  • ast - contra (en. on the other hand)
  • cascitas - antiquitas (de creaturis cogitantibus)
    • cascus, -a, -um - antiquus
  • com, "cum"
  • duellum, "bellum"
  • duis, "bis"
  • duonitas, "bonitas"
    • duonus, -a, -um, "bonus"
  • facul adv. - facile
  • neclegere 3a, "neglegere" 3a
  • ni/nei part. neg. - non
  • petesse (v. intens. ad petere)
  • porgere 3a, "porrigere" 3a
  • poricere 3b, "porricere" 3b
  • potesse[m] - posse
  • procare 1 - petere 3a (ne res habere velle, sed ipsa facultas petitionis; en. e.g. you demand too much)
  • procellare 1 - super aliquid cadere
  • prod praep., "pro"
  • quor, "cur"
  • quotcalendis adv. - in quoque mutatu mensis
  • sicine - (ut "nonne" sed sine rogatu, e.g. nonne Cicero librum scribit)
  • temetum - genus potus fortis (en. intoxicant)
  • volpes, "vulpes"
  • voltur, "vultur" (i.e. vulturius)
  • voltus, "vultus"
  • vortere (prt. vorsus), "vertere" (prt. versus)
  • vortex, "vertex"
  • voster, "vester"

In cultura vulgari

recensere

In ludibrio, in Stargate, serie scientiae ficticiae, invenimus linguam ficticiam post archaicam formatam nomine antiqua, vel Anglice ancient, appellatam, quem sermonem species progressiva simili nomine antiqui, vel Ancients, loquitur.

Index inscriptionum linguae Latinae archaicae

recensere

Bibliographia

recensere
  • Maras, Daniele Federico. 2017. "Scientists declare the Fibula Prenestina and its inscription to be genuine 'beyond any reasonable doubt." Etruscan News 14 (hiems). Olim hic divulgatus. PDF. Archivum.

Nexus interni

Notae

recensere
  1. ↑ Frederic D. Allen, Remnants of Early Latin: Selected and Explained for the Use of Students, ISBN 1-889758-71-X.
  2. ↑ "Archaic Latin," The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition.
  3. ↑ Anglice "beyond any reasonable doubt"
  4. ↑ Maras 2012.
  5. ↑ Maras 2017.
Historia Linguae Latinae
tempore certo usque
ad saeculum 2/1 a.C.n. 		saeculum 2/1 a.C.n. usque
ad saeculum 1 p.C.n. 		saeculum 1 usque
ad saeculum 8 		saeculum 9 usque
ad saeculum 14 		saeculum 14 usque
ad saeculum 17 		saeculum 17 usque
ad hodie
Lingua Latina archaica Lingua Latina classica
sive aurea 		Lingua Latina postclassica
sive argentea 		Lingua Latina
mediaevalis 		Lingua Latina humanistica Lingua Neolatina
Sermo vulgaris Linguae Romanicae (Dacoromanica, Francogallica, Hispanica, Italiana, Lusitanica, etc.)
Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Lingua_Latina_archaica&oldid=3765734"