Systema solare,[1] sive stellarum ordo solaris,[1] in Sole et rebus astronomicis a gravitate ad eum ligatis consistit, quorum omnes ab immanis nubis molecularis implosione abhinc annorum circa 4600 centena milia creatae sunt. Multarum rerum, quae circa Solem moventur (vel "orbitantur"), plurimum massae intra octo solitarias planetas continetur, quorum orbitae paene circulares sunt et paene intra planum appellatum planum eclipticae patent. Quattuor minores planetae —Mercurius, Venus, Tellus, Mars— etiam planetae terrestres appellati, praecipue saxo metalloque componuntur. Quattuor planetae exteriores, gigantes gaseosi, planetis terrestribus sunt multo minus solidiores. Duo maximi, Iuppiter et Saturnus, praecipue hydrogenio helioque componuntur; duo extremi, Uranus et Neptunus, glaciebus (aquae, ammoniae, methani) consistentes, saepe "gigantes glaciales" appellantur.

Planetae systematis Solaris cum Telluris Luna.
Planetae interiores - a laeva: Mercurius, Venus, Terra, Mars (magnitudines proportionales sunt, spatia interplanetaria invicem non)

Etiam in orbita circa Solem sunt satellites planetarum, asteroides, et cometes (vel stellae crinitae). Terra est tertius a Sole planeta systematis Solaris. Systema planetare est generalis stellarum et corporum caelestium eas circumvolantium nominatio.

Origo systematis solaris recensere

Abhinc annorum tempora ante circiter 45 650 centena milia systema Solare ex orbe gasi ac paulo pulveris volventis ortum est. Primum medio in orbe stella Sol contracta est ac lucere coepit. Mox (secundum spatia temporum geologica) gasa reliqua et pulvis magna e parte usque ad corpora magnitudinis pedifollii coagglutinata sunt. Quomodo ex his globulis asteroides facti sint, adhuc haud bene intellectum est. E multis asteroidibus tunc gravitatione corpora maiora facta sunt, quae planetesimalia? appellantur. Ex eis tunc collisionibus satis modestis paulatim planetarum pulli ac deinde planetae facti sunt. Luna, satelles Terrae, e concursu Terrae primordialis cum planetarum pullo magnitudinis fere Martis planetae orta esse putatur.

Corpora systematis solaris recensere

 
Transitus Veneris die 8 Iunii 2004 peractus
 
Lamina fluenti heliosphaerici

Magna varietas corporum in systemate solari in nonnullis generibus dividi potest. Annis recentibus de his generibus disputatio quaedam orta est. Haec encyclopaedia his utitur:

  • Sol est stella classis spectralis V G2 et 99.86 centesimae ponderis totius systematis solaris continet.
  • Planetae systematis solaris sunt octo corpora, quae generaliter sic appellantur (definitio planetae difficilior est):
  • Inter 1930 et 2006 etiam Pluto in eorum numero habebatur. Nunc sicut Ceres et Eris planetula vocatur.
    • Maiora corpora hos planetas circumvolantia satellites vocantur.
    • Anuli circum planetas gigantes gaseosas ex pulvere et particulis parvis constant.
    • Quisquiliae originis artificialis, e.g. reliquia satellitum artificialium.
    • Planetesimalia sunt corpora caelestia minora quam planetae, e quibus planetae in principio ordinis solaris formati sunt et quae non iam sunt. Interdum hoc verbo generaliter asteroides et cometae appellantur, quorum diametrum minus quam 10 chiliometra est.
  • Asteroides sunt corpora diametri minoris quam planetae. Nonnulli inter orbitas planetarum Martis ac Iovis siti sunt et plerumque ex mineralibus consistunt (qv. cometae). Asteroides ob proprietates orbitales in varias classes et familias subdividuntur. Asteroides, qui in interiore zona versantur. regulares appellantur; eis nomina feminina data sunt. Asteroides, qui non sunt in aliqua zona, irregulares appellantur et nomina masculina habent. Asteroides, qui in zona exteriore versantur, obiecta zonae Kuiperi nominantur. (Vide infra.)
    • Satellites asteroidum sunt asteroides, qui asteroides maiores circumvolant.
    • Asteroides Troiani in puncto L4 vel L5 planetae Iovis siti sunt (interdum omnes asteroides in puncto Lagrange ullius planetae siti sic vocantur).
    • Meteoroides sunt minimi asteroides.
  • Cometae sunt corpora, quae magna parte e gasibus congelatis consistunt. Orbitae eorum valde excentricae sunt, sed generaliter perihelium intra orbitam Iovis et aphelium extra orbitam Plutonis habent. Nota bene: sunt cometae periodi orbitalis, quorum apoapses propinquiores Soli sunt; praeterea cometae veteres, qui maximam partem materiei volatilis amiserunt, saepe asteroides appellantur. Etiam sunt, quorum origo extra systema solare sita esse potest.
  • Centauri sunt corpora cometis similiora, qui ob orbitam minus excentricam inter orbitas Iovis et Neptuni remanent.
  • Corpora transneptunia sunt corpora glacialia, quorum axes orbitales semimaiores ultra Neptunum sunt. Illa sic subdividuntur:
    • Corpora cinguli vel zonae Kuiperi orbitas inter 30 et 100 ua habent. Quae obiecta zonae Kuiperi, breviter OZK, nominantur. Cingulum Kuiperi origo cometarum periodum orbitalium brevium habetur. Pluto maius corpus huius cinguli esse putatur, et corpora orbitas similes Plutoni habentia Plutini appellantur. Cetera corpora medii cinguli Kuiperi Cubevani vocantur. Illa in marginibus cinguli sita obiecta orbis dissipata appellantur. Anno 2003 hac in zona obiectum magnitudinis maioris quam Plutonis inventum est, cuius signum interim adhibitum 2003 UB313 fuit quodque nunc Eris vocatur.
    • Corpora nubis Oortensis, quae utrum exstet necne nondum certa est, orbitas inter 50 000 et 100 000 ua habent. Haec regio origo comentarum periodi orbitalis longi habetur.
    • Orbita corporis caelestis 90377 Sednae, quod inventum est anno 2003, valde excentrica nempe inter 76 et 850 ua est. Idcirco neque membrum cinguli Kuiperi neque nubis Oortis esse videtur, etsi inventores putant Sednam esse primum corpus illius nubis.
  • Parvum pulveris est per totum ordinem solare sparsum, et sparsa lumen zodiacale ob hunc pulverem efficitur.

Iuppiter maximam massae systematis solaris extra Solem partem habet: 0.1 centesimas massae totius ordinis solaris.

Nexus interni

Notae recensere

  1. 1.0 1.1 Ebbe Vilborg, Norstedts svensk-latinska ordbok, editio secunda, 2009.

Bibliographia recensere

Nexus externi recensere

  Vicimedia Communia plura habent quae ad Systema Solare spectant.


Systema Solare nostrum
 SolMercuriusVenusLunaTellus/TerraMarsPhobos et DeimosCeresCingulus asteroidum principalisIuppiterSatellites IuppiterisAnuli IuppiterisSaturnusSatellites SaturniAnuli SaturniUranusSatellites UraniAnuli UraniNeptunusSatellites NeptuniAnuli NeptuniPlutoSatellites PlutonisHaumeaSatellites HaumeaeMakemakeZona KuiperiErisDysnomiaDiscus RarusNubes HillsNubes Oort
Sol

Planetae: Mercurius | Venus | Tellus (Terra) | Mars | Iuppiter | Saturnus | Uranus | Neptunus

Planetulae: Ceres | Pluto | Haumea | Makemake | Eris

Corpora alia: Satellites | Luna | Asteroides (+ indices) | Corpora transneptuniana

Vide etiam indices corporum Systematis Solaris redactos secundum radium et massam.