Napoleo Andreas Tuiteleleapaga

Napoleo Andreas Tuiteleleapaga (natus in Samoa Americana die 17 Maii 1904, mortuus eodem loco die 31 Decembris 1988) fuit iurisconsultus, compositor, et musicus Samoanus.

Vita

Napoleo natus est Tutuilae in Samoa Americana die 6 Martii 1904, primus ex undecimo filiis Teofilonis Ta’afano Iuli et Lusiae Tuiteleleapaga uxoris. Ei fuerunt novem fratres (Pula Nikolao Iuli, Maselino Iuli, Ropati "Papu" Iuli, Lemanu’a Maselino Iuli, Leto’a Iereneo Iuli, Aukuso "Gus" Iuli, et tres qui iuvenes obierunt) et una soror (To’asefulu Kolotita To’omata Iuli-Tavale).

Frequentavit Scholam Fratrum Mariae in vico Leone Comitatus Alatauae Pagi Occidentalis Tutuilae Insulae. Digressus est ex gradu sexto apud hanc scholam anno 1921 aetatis suae septimo decimo, et iterum ex gradu octavo anno 1924. Commercio epistularum post iurisprudentiae studium annorum paene quinque (1943–1948) gradum LL.B. adeptus est. Ut homo liberaliter educatus fiat, ad Californiam in Civitatibus Foederatis anno 1958 immigravit, et studiosus peculiaris in Schola Iurum Loyolensi^? Universitatis Loyola Angelopolitanae^? annis 1962 ad 1965 adfuit.

Conductus est a Classi Civitatum Foederatarum ut Alano M. MacQuarrie, duci suffecto (Anglice lieutenant commander), apud navalem Tutuilae stationem ministret dum MacQuarrie, adiutor castrensis (aide-de-camp) Navarchi Thomas F. Darden, ultimi gubernatoris navalis, ut imperium insularum a gubernatione navali ad ministerium interioris transferatur diplomata secretissima pertractabat.

Operarius procuratorque reipublicae circumivit ad paene omnes civitates unionis quinquaginta, etiam ad Portum Divitum, Insulas Virginis, et nonnullas vicitates, praecipue Tongam, Vitios, et Novam Zelandiam, ubi cum regibus, reginis, primis ministris, et aliis nobilibus ad cenam accubuit.

Anno 1966, cum Lyndon B. Johnson, Praeses Civitatum Foederatarum, Tutuilam adiret, Napoleo pro gubernatore et sociis Consilii pro Mansionis Praesidis orationem scripsit ritusque salutationis conduxit.

Die 29 Iunii 1969, Natagiala Tuiteleleapaga proavo mortuo, Napoleo titulum familiarem Tuiteleleapagam accepit.

Napoleo primum duxit Pousilaoleualesiameleke Pesam, iterum ut videtur Thelmam King. Napoleoni et Pousilaoleualesiameleki fuit solum unus filius legitimus, Aveolela Napoleo Tuiteleleapaga.

Munera

Napoleo fuit magister, clericus, secretarius, stenographus, numerarius, diurnista, interpres, editor (O Le Fa'atonu, diariii gubernationis), minister investigationis pro legislatura Samoae Americanae, praeses Commissionis Historiae Samoae Americanae, minister deprehensionis pro Maximo Iudicio Samoae Americanae, et caput magistratuum et iudiciorum vicanorum.

Etiam fuit socius Commissionis Selectionis Gubernationis Samoae Americanae apud East-West Center Honolulu; American Samoa Copra Board; Samoa Church Unification Committee; International Association of Investigators & Special Police; Ordinis Rosicruciani; et Sierra Club. Fuit "eques magnus" International Mark Twain Society. Etiam fuit alumnus Loyola Law School.^?

Mors

Napoleo senex nonnullos annos in continentalibus Civitatibus Foederatis habitabat, sed mense Decembri 1988 ad suos in Leone vico rediit, ubi mox obiit. Vespere die 31 Decembris, vexatus quia pueri novum annum celebrantes pyrotechnicas incendebant, exivit foras ut eos admoneat. Igni autem a quodam puero iuxta eum inflammato, ipse, ictum cordis sustinens, cito mortem occubuit. Eius titulus ad Ioannem Fue Tuiteleleapaga cognatum pervenit.

Carmina musica

Carmina sancta

Socius Ecclesiae Catholicae Romanae, Napoleo populorum Samoae Americanae Catholicorum partes in Samoano pro Unificatione Ecclesiae Consilio egit. Hoc in opere, verba musicamque multorum hymnorum composuit, et chorum Catholicum apud Leonem multos annos conduxit. Cantum "Vivat Papa" ex Anglico in linguam Samoanam convertit, et hymnum pro Pio Taofinuu, primo cardinale Samoano, composuit. Eodem fere tempore, Monsignore E. Macchi et Marzinko episcopo legatis Vaticanis insulas visitantibus, Napoleo pro episcopo, presbyteris, monachis, catechistis, et omnibus Catholicis Samoanis, Papam Paulum VI ad Samoas invisendas invitavit.

Per ritus papae salutatae, Napoleo facilitatem in ordinando monstravit: cum tempus esset breve, ei oportuit tres cantus—"Vivat Papa," "Vexillum Stellis Punctatum," et "Amerika Samoa"—in tribus minutis perfungi; nihilominus, ipse quinque choros, plus quam 400 cantores comprehendentes, et tres greges, qui ante inter se non meditati erant, feliciter conduxit.

Carmina profana

Napoleo inter insulanos fuit compositor clarus. Territorialem Samoae Americae cantum, multa cantica, et musicam pro pelliculis Hollywood in Insulis Pacificis sitis composuit. Sua in his canticis iura ad aerarium pertinentia populo Samoae Americanae donavit.

Composuit, cum Ray Evans et Jay Livingston, carmen "Tele Ia o le Sami" ("Multi pisces in mari"), Anglice "Let Me Hear You Whisper" dictum; multi cantores gregesque Samoani, inter eos grege Samoan Surf Riders et cantatore Lole, hoc carmen perfuncti sunt. Inter sua cantica pro pelliculis sunt "Pacific Isle" et "Hawaiian Chant," carmina composita pro Paradise Isle, pellicula anno 1937 divulgata. Ipse praeterea in nominatione viarum Samoa et Talofa in Hollywood versatus est.

Alia Napoleonis carmina in insulis Samoanis celebria sunt:

• "Ua Mamalu"
• "Migoi, Migoi"
• "Talofa, si o Matou Alofa"
• "Sau ia, Se’i e Maimoa"
• "Falagiga o le Nu’u o le Leone"
• "Se’i Tulouna Pule Ono ma Tumua"
• "O le Aso Pasikate"
• "Leone, o lo’u Nu’u e"
• "Pese o Moseniolo Eseese"
• "Vi’i o le Fale Laumei, Falema’i i Fagaalu" [LBJ Tropical Medical Center]
• "Lagaali o Maugasa"
• "Figota o le Sami—Pone Segasega Tuu’u"

"Amerika Samoa!"

Clarissima Napoleonis confectio est cantus territorialis Samoae Americanae, quem composuit anno aetatis suae fere vicensimo octavo. Verba a Mariota Tiumalu Tuiasosopo scripta sunt, et omnis cantus a senatu territoriali anno 1950 ascitus est.

Amerika Samoa,	Samoa Americana,
lo’u atunu’u pele ‘oe,	tu, mea patria carissima,
ou te tiu i lou igoa.	tuo nomine laetor.
o ‘oe o lo’u fa’amoemoe;	Tu es mea spes;
o ‘oe o le penina o le Pasefika.	tu es margarita Pacifici.
E mo’omia e motu e lima.	Tuae insulae quinque optantur.
E ua ta’uta’ua au aga i fanua,	Tui mores peregre commemorantur,
ma ou tala mai anamua.	et tuae res antiquitatis.
Tutuila ma Manu’a,	Tutuila et Manua,
Ala mai ia! tu i luga!	expergiscere! consiste!
Tautua ma punou i lou malo	Servi et saluta tuam gubernationem.
Ia manuia ia uluola	Fortunatus sit auctus
Amerika Samoa,	Samoae Americanae,
o le malo o le sa’olotoga.	gubernationis libertatis.
Tautua ma punou i lou malo.	Servi et saluta tuam gubernationem.
Ia manuia ia uluola,	Fortunatus sit auctus
Amerika Samoa,	Samoae Americanae,
'O le malo o le sa'olotoga.	Gubernationis libertatis.
Soifua ma ia manuia,	Ave atque adeo vale,
teine Samoa.	puella Samoana.

Nexus externus

• Territoriale Samoae Americanae Cantus

Fontes

• Tuiteleleapaga, Napoleon A. 1980. Samoa, Yesterday, Today, and Tomorrow. Praefatio a Margareta Mead scripta. Great Neck Novi Eboraci: Todd & Honeywell. ISBN 0-89962-018-3.
• Tautai ('Piscator'), diurnus Ecclesiae Catholicae Romanae in Samoa