Lingua Amharica

Lingua Amharica (Amharice አማርኛ Amarəñña /amarɨɲːa/) est lingua Semitica in usu in Aethiopia, secunda lingua Semitica in orbe terrarum post linguam Arabicam, et lingua publica et administrativa Reipublicae Democraticae Foederalis Aethiopiae. Amharica etiam est lingua publica vel administrativa nonnullarum civitatum intra systemate foederali. A temporibus mediaevalibus ad hodierna fuit lingua administrativa reipublicae, militiae, et Ecclesiae Tawahedo Orthodoxae Aethiopicae. Census anni 2007 numeravit paene 22 milliones loquentium quibus Amharica patrius sermo est.^[1] Extra Aethiopiam, Amharica est lingua 2.7 millionum fere emigrantium. Scribitur a laeva in systemate scribendi ፊደል (fidel Amharico), quod ex abugida Ge'ez ortum est, in linguis Semiticis Aethiopicis, ፊደል fidel ('systema scribendi', 'littera') et አቡጊዳ abugida appellatum, ex primis quattuor litteris Aethiopicis, quae verbum abugida una genuerunt, hodiernum vocabulum linguisticum.

Haud constat unum modum translitterationis litterarum Amharicarum in litteras Romanas esse. Exempla Amharica in partibus infra systemate utuntur quotidiano, sed non universali, inter linguistas qui linguas Semiticas Aethiopicas bene sciunt.

Alphasyllabarium

**Tabula fidelium Amha ricorum^[2]** ^[3]
	ä [ə]	u	i	a	e	ə [ɨ], ∅	o	ʷä [ʷə]	ʷi	ʷa	ʷe	ʷə [ʷɨ]
h	ሀ	ሁ	ሂ	ሃ	ሄ	ህ	ሆ
l	ለ	ሉ	ሊ	ላ	ሌ	ል	ሎ			ሏ
h	ሐ	ሑ	ሒ	ሓ	ሔ	ሕ	ሖ			ሗ
m	መ	ሙ	ሚ	ማ	ሜ	ም	ሞ			ሟ
s	ሠ	ሡ	ሢ	ሣ	ሤ	ሥ	ሦ			ሧ
r	ረ	ሩ	ሪ	ራ	ሬ	ር	ሮ			ሯ
s	ሰ	ሱ	ሲ	ሳ	ሴ	ስ	ሶ			ሷ
ʃ	ሸ	ሹ	ሺ	ሻ	ሼ	ሽ	ሾ			ሿ
q	ቀ	ቁ	ቂ	ቃ	ቄ	ቅ	ቆ	ቈ	ቊ	ቋ	ቌ	ቍ
b	በ	ቡ	ቢ	ባ	ቤ	ብ	ቦ			ቧ
v	ቨ	ቩ	ቪ	ቫ	ቬ	ቭ	ቮ			ቯ
t	ተ	ቱ	ቲ	ታ	ቴ	ት	ቶ			ቷ
tʃ	ቸ	ቹ	ቺ	ቻ	ቼ	ች	ቾ			ቿ
ħ	ኀ	ኁ	ኂ	ኃ	ኄ	ኅ	ኆ	ኈ	ኊ	ኋ	ኌ	ኍ
n	ነ	ኑ	ኒ	ና	ኔ	ን	ኖ			ኗ
ɲ	ኘ	ኙ	ኚ	ኛ	ኜ	ኝ	ኞ			ኟ
ʔ	አ	ኡ	ኢ	ኣ	ኤ	እ	ኦ			ኧ
k	ከ	ኩ	ኪ	ካ	ኬ	ክ	ኮ	ኰ	ኲ	ኳ	ኴ	ኵ
x	ኸ	ኹ	ኺ	ኻ	ኼ	ኽ	ኾ
w	ወ	ዉ	ዊ	ዋ	ዌ	ው	ዎ
ʔ	ዐ	ዑ	ዒ	ዓ	ዔ	ዕ	ዖ
z	ዘ	ዙ	ዚ	ዛ	ዜ	ዝ	ዞ			ዟ
ʒ	ዠ	ዡ	ዢ	ዣ	ዤ	ዥ	ዦ			ዧ
j	የ	ዩ	ዪ	ያ	ዬ	ይ	ዮ
d	ደ	ዱ	ዲ	ዳ	ዴ	ድ	ዶ			ዷ
dʒ	ጀ	ጁ	ጂ	ጃ	ጄ	ጅ	ጆ			ጇ
g	ገ	ጉ	ጊ	ጋ	ጌ	ግ	ጎ	ጐ	ጒ	ጓ	ጔ	ጕ
t'	ጠ	ጡ	ጢ	ጣ	ጤ	ጥ	ጦ			ጧ
tʃ'	ጨ	ጩ	ጪ	ጫ	ጬ	ጭ	ጮ			ጯ
p'	ጰ	ጱ	ጲ	ጳ	ጴ	ጵ	ጶ			ጷ
ts'	ጸ	ጹ	ጺ	ጻ	ጼ	ጽ	ጾ			ጿ
ts'	ፀ	ፁ	ፂ	ፃ	ፄ	ፅ	ፆ
f	ፈ	ፉ	ፊ	ፋ	ፌ	ፍ	ፎ			ፏ
p	ፐ	ፑ	ፒ	ፓ	ፔ	ፕ	ፖ			ፗ
	ä [ə]	u	i	a	e	ə [ɨ], ∅	o	ʷä [ʷə]	ʷi	ʷa	ʷe	ʷə [ʷɨ]

Grammatica

Systema scribendi Aethiopicum (Ge'ez) in hoc latere aeroplani Fokker 50 Ethiopian Airlines videri potest: legitur የኢትዮጵያ ye-Ītyōṗṗyā ('Aethiopiae').

Hodiernus Amharicae usus: pittacium ampullae Coca-Cola. Scriptum legitur: ኮካ-ኮላ koka-kola.

Aethiopiae hymnus nationalis" (ex 1992) per dactylographium manuale Amharice scriptus.

Sententiae Amharicae simplices

Simplices sententiae Amharicae construi possunt per subiectum et praedicatum adhibendum. Ecce sententiae simplices:^[4]

ኢትዮጵያ አፍሪቃ ውስጥ ናት

ʾItyop̣p̣ya ʾAfriqa wǝsṭ nat

Aethiopia Africa in est

'Aethiopia in Africa est.'

ልጁ ተኝቷል

Lǝǧu täññǝtʷall.

puer dormit^[5]

'Puer dormit.'

አየሩ ደስ ይላል

Ayyäru däss yǝlall

caelum bonum est

'Caelum est bonum.'

እሱ ወደ ከተማ መጣ

Ǝssu wädä kätäma mäṭṭa.

Is ad urbem venit

'Is ad urbem venit.'

Notae

↑ [1]
↑ Daniels et Bright 1996:573.
↑ "Principles and Specification for Mnemonic Ethiopic Keyboards" .
↑ habesha (28 September 2010). "Simple Amharic Sentences". Bigaddis
↑ Hic u est articulus definitivus: lǝǧ = 'puer'; lǝǧu = 'ille puer'

Bibliographia

Generalia

Chang, Kevin O'Brien, et Wayne Chen. 1998. Reggae Routes: The Story of Jamaican Music. Philadelphiae: Temple University Press. ISBN 978-1-56639-629-5. Google.

Grammatica

Abraham, Roy Clive. 1968. The Principles of Amharic. Occasional Publication. Institute of African Studies, University of Ibadan.
Afevork, Ghevre Jesus. 1905. Grammatica della lingua amarica: metodo pratico per l'insegnamento. R. Accademia dei Lincei. Google.
Afevork, Ghevre Jesus. 1911. Il verbo amarico. Romae.
Amsalu Aklilu, et Demissie Manahlot. 1990. T'iru ye'Amarinnya Dirset 'Indet Yale New!
Anbessa Teferra and Grover Hudson. 2007. Essentials of Amharic. Coloniae: Rüdiger Köppe Verlag.
Appleyard, David 1994. Colloquial Amharic, Routledge ISBN 0-415-10003-8.
Armbruster, Carl Hubert. 1908. Initia amharica: an Introduction to Spoken Amharic. The University Press. Google Books.
Bender, M. Lionel. 1974. Phoneme frequencies in Amharic. Journal of Ethiopian Studies 12(1):19–24.
Bender, M. Lionel, et Hailu Fulass. 1978. Amharic verb morphology. Committee on Ethiopian Studies, monograph 7. East Lansing Michiganiae: African Studies Center, Michigan State University.
Bennet, M. E. 1978. Stratificational Approaches to Amharic Phonology. Dissertatio Ph.D., Michigan State University.
Cohen, Marcel. 1936. Traité de langue amharique. Lutetiae: Institut d'Ethnographie.
Cohen, Marcel. 1939. Nouvelles études d'éthiopien merdional. Lutetiae: Champion.
Daniels, Peter T., et William Bright, eds. 1996. Ethiopic Writing. In The World's Writing Systems. Oxoniae: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-507993-7.
Dawkins, C. H. ¹1960, ²1969. The Fundamentals of Amharic. Addis Ababa.
Kapeliuk, Olga. 1988. Nominalization in Amharic. Stutgartiae: F. Steiner Verlag Wiesbaden. ISBN 3-515-04512-0.
Kapeliuk, Olga. 1994. Syntax of the noun in Amharic. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 3-447-03406-8.
Łykowska, Laura. 1998. Gramatyka jezyka amharskiego Wydawnictwo Akademickie Dialog. ISBN 83-86483-60-1.
Leslau, Wolf. 1995. Reference Grammar of Amharic. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 3-447-03372-X.
Ludolf, Hiob. 1968. Grammatica Linguæ Amharicæ. Francofurti.
Praetorius, Franz. 1879. Die amharische Sprache. Halle: Verlag der Buchhandlung des Waisenhauses.
Ullendorff, Edward. 1965. An Amharic Chrestomathy. Oxoniae: Oxford University Press. ISBN 0-7286-0058-7.

Dictionaria

Abbadie, Antoine Thomson d'. 1881. Dictionnaire de la langue amariñña. Actes de la Société philologique, 10. Lutetiae.
Amsalu Aklilu. 1973. English-Amharic dictionary. Oxoniae: Oxford University Press. ISBN 0-19-572264-7.
Baeteman, J.-É. 1929. Dictionnaire amarigna-français. Diré-Daoua.
Gankin, É. B. 1969. Amxarsko-russkij slovar': Pod redaktsiej Kassa Gäbrä Heywät. Moscuae: Izdatel'stvo `Sovetskaja Éntsiklopedija'.
Guidi, Ignazio. 1901. Vocabolario amarico-italiano. Romae.
Isenberg, Karl Wilhelm. 1841. Dictionary of the Amharic language: Amharic and English : Englisch and Amharic. Google Books.
Guidi, I. 1940. Supplemento al Vocabolario amarico-italiano. Romae.
Kane, Thomas L. 1990. Amharic–English Dictionary. 2 vols. Aquis Mattiacis: Otto Harrassowitz. ISBN 3-447-02871-8.
Leslau, Wolf. 1976, 1996. Concise Amharic Dictionary. Berkeleiae et Angelopoli: University of California Press. ISBN 0-520-20501-4.
Täsämma Habtä Mikael Gəṣṣəw. 1953. Käsate Bərhan Täsämma: Yä-Amarəñña mäzgäbä qalat. [Calendarium Aethiopicum.] Addis Ababa: Artistic.
Amharica, Tigrinya, Oromo. 2014. Admas Technologies.