Aspis (Menander)

Vide etiam paginam discretivam: Aspis (discretiva).

Aspis (Graece Ἀσπίς, 'Scutum') est comoedia antiqua quam poeta Menander anno incerto docuit. Philologi vicesimi saeculi magis quam dimidiam partem textus e duobus papyraceis codicibus in Aegypto repertis restituere potuerunt. Ita hodie duo primi actus et tres primae scaenae tertii actus legi possunt. Reliqua desunt praeter ultimos quarti actus versus atque primos quinti actus.

Menander sedens volumen manu tenet. Tabula picta e "Menandri domo" Pompeiana.

De textus traditione

Anno 1913 G. Vitelli fragmentum papyraceum 84 versus ignotae fabulae praebens publicabat. Opus quidem Menandro adsignabat sed 'fabula Florentina' dicebatur usque ad Bodmerianum codicem publicatum. Hodie scimus actum secundum exeuntem et tertium ineuntem hos versus restituisse. Codex Bodmerianus vero primam partem fabulae anno 1969 vitae reddidit. Nova parva fragmenta ad opus idem pertinere videntur.

Personae

• Cleostratus iuvenis miles mercenarius, qui falso mortuus renuntiatur
• Daos Cleostrati, servus Phrygius
• Smicrines, senex avidus, Cleostrari patruus, Chaerestrati frater maior
• Chaerestratus, Cleostrati patruus, Smicrinis frater minor, filiae unicae pater
• Chaereas, Chaerestrati privignus qui Cleostrati sororem amat
• Coquus
• Mensarum structor, coqui famulus
• Medicus simulator, Chaereae amicus
• Dea Fortuna quae prologum dilatum recitat
• Nonnullae personae mutae: captivi ex Lycia, coqui famulus (Spinther), medici famulus.

Res in platea Athenis agitur. In medio stat ara Fortunae. Ex una parte Smicrinis domus, ex altera Chaerestrati domus.

Argumentum

In prima scaena Daos servus e bello domum rediit cum multa praeda atque simul domini Cleostrati mortem nuntiat cuius non corpus iam tabescens agnoscere potuit sed scutum quem portabat ad cadaver iacebat. Smicrines Cleostrati patruus (hoc est patris iam mortui frater) Daum diligenter et de praeda et de morte interrogat. Tunc dea Fortuna in scaenam intrat et prologum dilatum dictum quia non ineunte fabula ponitur pronuntiat. Quod genus prologi et apud Menandrum et in cetera comoedia nova reperiri potest. Fortuna spectatores certiores facit re vera Cleostratum non occisum sed captum esse; alium militem in repentino hostium impetu scutum illud rapuisse et cum eo infeliciter pugnasse. Mox Dai dominum rediturum esse pollicetur. Simul indicat Scriminem hominem malum et avidum esse qui ut praeda potiretur virginem epicleram (Graece ἐπίκληρος, de filia unica quae paternam hereditatem sola adibit dicitur) matrimoniali vinculo secundum legem sibi iungere conabitur. Nam ius Atticum virum ex eadem gente puellam epicleram uxorem ducere iubebat, ne gens tota re familiari spoliaretur. Ut maximus natu igitur Scrimines fratris filiam sibi vindicat. Econtra Chaerestratum cui Cleostratus ad dotem sorori bellando quaerendam proficiscens eam tradidit, virum bonum esse indicat qui hoc ipso die, quia fratris absentia diuturnior fieret, illam cum privigno (hoc est uxoris filio e priore thoro nato) Chaerea copulare parabat atque insuper duorum talentorum dotem de suo dabat. Nuntiata Scriminis voluntate et Chaereas qui amore ardebat et Chaerestratus qui adulescentes beatos facere cupiebat maerore conficiuntur. At Daus cuius mores ad archetypum comicum 'servi callidi' vel ut Ovidius voluit 'servi fallacis' pertinent strategema excogitat. Accito falso medico Chaerestrati morbum et mortem divulgare iubet. Ille domi sese occultabit dum cadaveris simulacrum sub veste in lecto iacebit. Ita altera virgo epiclera fiet multo ditior (sexaginta talenta versus quattuor). Sine dubio Scrimines priorem relinquens Cherestrati filiam unicam eliget et dolo decipietur. Reliqua lacunosa suntː certe Cleostrati reditus Smicrinis mala consilia profligabat et bonos beatos faciebat. Fabula duplo matrimonio finitur quoniam Chaerestratus filiam suam Cleostrato dat.

De personis comicis

Sunt etiam personae comicae in comoedia nova solitae ut coquus qui matrimoniales epulas parat et Cleostrati morte nuntiata dimittitur et operam perdidit. Aliud comici genus in tragici sermonis parodia consistit. Ita Daos simulatum Chaerestrati morbum divulgans versus quattuor tragicorum poetarum recitat (Aeschyli, Euripidis, Chaeremonis, Carcinique) atque ita Smicrinem exasperat. Ut Aristophanes qui personas peregrine et comice loquentes in suas fabulas inducebat, hic Menander medicum simulatum Dorice loquentem facit.

Editiones et commentarii

• Demetrios C. Beroutsos, A Commentary on the ’Aspis‘ of Menander. Part One: Lines 1– 298. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2005
• Jean-Marie Jacques, Ménandre. Tome 1,3. Le Bouclier. Texte établi et traduit, Les Belles Lettres, 1998 (Collection des Universités de France). Recensio critica Altera recensio critica Tertia recensio critica

Plura legere si cupis

• Christophe Cusset, Ménandre ou la comédie tragique, CNRS, 2003, capitulum III p.53sqq.
• Jean-Marie Jacques, "La figure de l'étranger dans la Comédie Nouvelle : à propos du Bouclier de Ménandre", Littératures classiques, 1996ː 323-32
• P. G. McC. Brown, "Menander's Dramatic Technique and the Law of Athens", The Classical Quarterly, 1983ː 412-20
• Douglas M. Macdowell, "Love versus the Law: An Essay on Menander's 'Aspis'", Greece & Rome, 1982ː 42-52
• Robert K. Sherk, "Daos and Spinther in Menander's Aspis", The American Journal of Philology, 1970ː 341-343
• Eva Stehlikova, "On the Interpretation and Reconstruction of Menander's Aspis", Listy filologické / Folia philologica, 1983: 165-168.

Nexus externi

• Elisa Ruiz, La irrestible ascensión de un esclavo Murciae apud InterClassica