Versus Alexandrinus

Versus Alexandrinus (Francogallice vers alexandrin) est versus syllabicus Francogallicae originis duobus hemistichiis compositus; hemistichium utrumque sex syllabas habet. Versus Alexandrinus sensu stricto binas rimas habet, et rimae femininae et masculinae alternantur (aaBBccDD...):

Parmi ces grands sujets | d’allégresse publique, (a)

Vous portez sur le front | un air mélancolique: (a)

Votre humeur paroît sombre; | et vous semblez, ma sœur, (B)

Murmurer en secret | contre notre bonheur. (B)

(Petrus Cornellius. "Toison d'or (i.e. 'Vellus aureum')"

Nicolaus Boileau in Arte poetica docet divisionem syntacticam, etsi non coincidet cum divisione hemistichiorum, ne eam contradicat, et haec regula rarissime laeditur.

Sed interdum et aliae formae dodecasyllabi "versus Alexandrinus" nominantur, vel cum ordine rimarum mutato, vel sine rimis ("Alexandrinus albus"), vel sine caesura loco solito posita. In litteris Theodiscis, Anglicis, Russicis aliisque, quibus versificatio syllabotonica in usu est, senarius iambicus (iambus sex pedum) cum caesura et rima "versus Alexandrinus" nuncupatur.

Historia

In poesi epica populari Francogallica (chanson de geste) ortus est; fortasse Peregrinatio Caroli Magni^(fr) est antiquissimum carmen notum hoc versu compositum. De Historia Alexandri in versione Lamberti le Tort^(fr) nomen habere putatur. Sed ante saeculum XVI non satis vulgatus versus fuerat; decasyllabus fuit poeseos Francogallicae epicae versus solitus. A poetis Pleiadis Francicae, Ronsardo et Baifiο vulgatus est. Saeculo XVII et XVIII et odae, et carminis epicae, et tragoediae et comoediae versus est; tunc et per omnem Europam divulgatus. A saeculo XIX variae mutationes a poetis inducuntur; saeculo XX paene oblitus.

Alexandrinus tridecasyllabus et tetradecasyllabus

Quamvis rima feminina in lingua Francogallica tantum per ''e'' caducum^(fr) formatur (et in lingua hodierna versus tantum scansione artificiali legi possunt), etiam versus Alexandrini cum clausula feminina non dodecasylbi, sed tridecasyllabi sunt; tales fuerunt et Alexandrini poeseos Occitanae, ubi hic versus eodem tempore, quo in Francogallica, ortus est. Tridecsyllabus cum caesura post sextam syllabam et in litteris Hispanicis "versus Alexandrinus" nominatur. Quin etiam, in poesi populari Francogallica interdum et in caesura clausula cum "e"caduco" fieri poterat; tales versus iam tetradecasyllabi sunt. Eodem modo in litteris Italianis, cum lingua Italiana accentum in ultima syllaba rarissime habet, versus tetradecasyllabus cum caesura post septimam syllabam "Alexandrinus" nominatur (sed saepe et "versus Martellianus").

Bibliographia

• Preminger, Alex; Scott, Clive; Brogan, T. V. F. (1993). "Alexandrine". In The New Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics. Novi Eboraci. pp. 30–31.
• Christian Wagenknecht: Alexandriner. In: Reallexikon der deutschen Literaturwissenschaft. Band 1. Verlag de Gruyter, Berolini & Novi Eboraci 1997.