Vicipaedia

Goiania

urbs caput Goiasensis in Brasilia
-5 (magnopere corrigenda) Latinitas huius paginae magnopere corrigenda est. Si potes, corrige vel rescribe. Vide {{latinitas}}.

Goiania[1] (Lusitane: Goiânia) est urbs in Brasilia, caput civitatis Goiasensis et magnum emporium.

Wikidata Goiania
Res apud Vicidata repertae:
Goiania: insigne
Goiania: insigne
Civitas: Brasilia
Locus: 16°40′50″S 49°15′23″W
Numerus incolarum: 1 437 366
Zona horaria: UTC-3
Situs interretialis
Nomen officiale: Goiânia

Gestio

Praefectus: Sandro Mabel
Consilium: Municipal Chamber of Goiânia
Procuratio superior: civitas Goiasensis

Geographia

Superficies: 789 chiliometrum quadratum
Territoria finitima: Abadia de Goiás, Aparecida de Goiânia, Santo Antônio de Goiás, Hidrolândia, Aragoiânia, Bonfinópolis, Goianápolis, Goianira, Nerópolis, Senador Canedo, Trindade

Coniunctiones urbium

Urbes gemellae: Seattlum, Tarapoto, Manaus, Sextus ab Urbe Lapis

Tabula aut despectus

Goiania: situs
Goiania: situs

Sita in medio eius status, cogitata et aedificata est ut caput administrativum Goiasensis sub influxu Martionis usque ad Occidentem, politicae factae per regimen Vargas ad accelerandam progressionem et augendum opus in Regio Centro-Occidentalis Brasiliensis. Interactiones intimae amicitiae politicaeque inter Petrum Ludovicum Teixeira et Gaetulium Vargas multum ad hunc conatum contulerunt. Ab annis 1960 celeri populationis incremento aucta est et ad unum milionem incolarum anno 1996 pervenit. Ab initio, architectura Art Déco (Ars Decorativa) adhibita est, quae primorum aedificiorum urbis aspectum definivit.[2]

Est urbs secunda numero incolarum in Centro-Occidentali Brasilia, superata tantum a Brasiliopoli. Goiania tamen inter capita Brasiliana eminet propter maximum indicem areae viridis per incolas Brasiliae, solum ab urbe Edmontone in Canada superata.[3][4][5]

Secundum aestimationem Instituti Brasiliani Geographiae Statisticaeque (IBGE), populatio urbis est 1 466 105 incolae in 2017. Goiania est sexta urbis maxima in Brasilia in magnitudine, cum 256,8 chiliometribus quadratibus ex area urbana, et undecimum municipium cum numero maximo incolarum in Brasilia. In 2016, Regio Metropolita Goianiae habuit 2 458 504 incolae, est 13a regio metropolita cum maximo numero incolarum nationis.[6]

Etymologia

recensere

Nomen urbis venerit de adaptatione orthographica et phonetica tituli libris Goyania, publicatio litteraria prima quae versabitur in argumento circa Goias. Hoc est poësis epica ex scriptore Manuele Lopes de Carvalho Ramos, publicata in 1896 in Portu Cale in typographicae vaporis Arthuri J. de Sousa. Circulatio libris tenacior est, ratio quod nominatio urbis ignota manet in publico. Est etiam considerandum hypothesis quod nomen electi est in evocationem ad Petram Goyaniam, in Montes Aurei (Serra Dourada), in nomine procedat a poëse.[7]

Historia

recensere
 
Palatium Comes Arcorum in caput antiqua Goias, fuit sedes gubernationis goianae usque ad transitum ad Goianiam.

Ante adventum Europaeorum in Americam, pars centralis Brasiliae ab indigenis stirpis linguisticae Macro-Ge habitabatur, velut Acroae, Xacriabae, Xavantes, Kayapos, Javaes, aliisque populis.

Colonia originis Europaeae Goianiae initium cepit anno 1735, cum primis propositis de sede transferenda Capitaniae Goiasensis. Gubernator provinciae tunc temporis, Marcus Iosephus de Noronha e Brito, praetorium administrativum capitaniae ex Villa Bona ad Medium Pontem transferre voluit. Anno 1830, Michael Linus de Morais, secundus gubernator Provinciae Goiasensis sub Imperio Brasiliensi, censuit caput in regionem transferendum esse ubi nunc municipium Niquelandia situm est. Nam, ut dixit, "translatio capitis ad regionem frequentiorem commercioque aptiorem res urgentissima est".[8] Illo tempore, Villa Bona gravi stagnatione oeconomica laborabat propter finem cycli auriferi in regione, vix una domo per annum in urbe aedificata.[9]

Anno 1863, Iosephus Vieira Couto de Magalhaes, etiam gubernator provinciae Goias, in libro Prima Navigatio in Flumen Araguaiam (Primeira Viagem ao Rio Araguaia) statum decadentem Villae Bonae descripsit: "post aurifodinarum exhaustionem declinavimus... caput hic retinere idem est ac nos ad mortem per inediam damnare, sicut mortua est industria quae huius loci electionem olim suasit". Disputationes de necessitate transferendi caput ex Villa Bona post Proclamationem Rei Publicae continuaverunt. Prima Constitutio Civitatis Goias, promulgata Kalendis Iuniis 1891, in articulo 5 translationem sedis gubernationis praecepit.[10] Hic articulus in constitutionibus sequentibus, annorum 1898 et 1918, servatus est.[11]

Antequam dedicaretur, Goiania in documentis publicis appellabatur "caput futurum", "nova sedes" vel simpliciter "nova urbs", quod significat municipium per duos annos sine nomine proprio mansisse. Die 2 Augusti anni 1935, secundum articulum primum sententiae civitatis numero 327, novae sedi nomen Goiania impositum est.[12]

Consilium transferendi sedem Goianensem quievit usque ad Res Novas anni 1930, cum Petrus Ludovicus Teixeira interventor foederalis a Gaetulio Vargas constitutus est.[13] Sub finem anni 1932, primos gradus ad Goianiam condendam fecit. Propositum transferendi sedem Goianensem, quod iam per 180 annos agitabatur, in politica gubernationis foederalis campum fertilem invenit. Consilium Petri Ludovici congruebat cum Martio usque ad Occidentem, politica per regimen Vargas instituta ad progressionem et occupationem in Centro-Occidentali Brasiliae accelerandam.

Decreto civitatis numero 3359, die 18 Maii anni 1933, regio in ripis fluminis Botafogo, in urbe Campinarum, ad novam sedem Goianensem aedificandam electa est.[14] Die 6 Iulii eiusdem anni, Petrus Ludovicus urbanistam Attilium Corrêa Lima delegit qui novum projectum urbis in stilo Art Déco pararet. Armandus de Godoy hoc projectum reformavit, subdivisionem Occidentalem addens et vias Meridionales mutans secundum theoriam urbis horti ab Ebenezer Howard creatam. Anno 1935, Armandus formam urbanam Goianiae subscripsit. Ex consilio architecto a fratribus Hieronymo et Abelardo Coimbra Bueno tres viae principales (Goias, Araguaia et Tocantins) apertae sunt, quae ad terram editiorem ducunt ubi Palatium Smaragdum, sedes gubernationis civitatis, erectum est.

Die 24 Octobris anni 1933, in loco ab Corrêa Lima designato — alta planities ubi nunc Palatium Smaragdum stat, in Platea Civica — Petrus Ludovicus Teixeira lapidem fundamentalem novae urbis posuit, tribus annis post Res Novas anni 1930.

Oeconomia

recensere
 
Viridarium Vaccae Bravae Goianiae.

Goiania est vicesima secunda urbs opulentissima Brasiliae, duodecima inter urbes Brasilienses et prima in civitate sua. Vim suam exercet in 363 urbes Goias, Tocantins, Parae, Maragnani, Piaui et Silvae Crassae. Municipium est inter octo municipia optima infrastructura nationis praedita. Locum privilegiatum in Brasilia obtinet, autoviis et ferriviis cum centris portubusque patriae coniuncta. Volatus nationales et internationales recipit Aëroportus Sanctae Genovefae (IATA: GYN, ICAO: SBGO).

Coniunctio communium

recensere

Goiania novem urbes sorores habet:[15][16]

Notae

recensere
  1. ↑ "Archidioecesis Goianiensis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice)
  2. ↑ "Formula:Citation error" 
  3. ↑ "Formula:Citation error" 
  4. ↑ PEREIRA, Alberto. "Arborizada e planejada, Goiânia se destaca por parques e museus". Folha de S. Paulo. 8 de maio de 2009.
  5. ↑ "Formula:Citation error" .
  6. ↑ "Formula:Citation error" 
  7. ↑ "Formula:Citation error" 
  8. ↑ "Formula:Citation error" 
  9. ↑ "Formula:Citation error" 
  10. ↑ "Formula:Citation error" 
  11. ↑ "Formula:Citation error" 
  12. ↑ "Formula:Citation error" 
  13. ↑ CHAUL, Nasr. A construção de Goiânia e a transferência da capital. 2. ed. Goiânia: Ed. UFG, 1999. 170p. ISBN 85-7274-146-1.
  14. ↑ "Formula:Citation error" 
  15. ↑ Guimarães, Pedro Wilson, Machwirth Hans Jürgen."Parceria de cooperação entre Goiânia e Idar-Oberstei". Cidade de Goiânia / Cidade de Idar-Oberstein. 24 de outubro de 2003.
  16. ↑ "Formula:Citation error" 
  17. ↑ "Formula:Citation error" 
  18. ↑ "Formula:Citation error" 

Nexus interni

Nexus externi

recensere
  Vicimedia Communia plura habent quae ad Goianiam spectant.
Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Goiania&oldid=3887897"