Quantum redactiones paginae "Kyrgyzstania" differant

Content deleted Content added
No edit summary
Nexus multiplices porro delevi. Scriptionem numerorum correxi.
Linea 1:
{{capsa civitatis Vicidata}}
'''Kyrgyzstania'''<ref>[http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/la/apost_constitutions/documents/hf_ben-xvi_apc_20060318_kyrgyzstaniae.html ''Constitutio Apostolica Kyrgyzstaniae'']</ref><ref>"Kyrgyzstania, Jugum Pskemense, in cursu superiore fluvii Alma-Sai (affluentia dextra fluvii Sandalasch), in rupibus": locus speciei ''[[Primula pskemensis]]'' [http://www.primulaworld.com/pwweb/gallery/pskemensis/index.html hic citatus]</ref><ref>Vb. adiect. "Kyrgyzstanianus", cf. {{CathHierDiocese|kyrg|Administratio Apostolica Kyrgyzstaniana}}; "Kyrgyzstanus", cf. nomen biologicum ''[[Aradus kyrgyzstanus]]''</ref> seu '''Chirgisia'''<ref>"Kirgizistania [sic]; Kirgizia; Chirgisia; Cirgisia": ''[http://www.geonames.de/coukg.html Geonames.de]''. Cf. nomen zoologicum ''[[Chirgisia alaarchaensis]]''. Vb. adiect. "Kirgisiensis, Kirgisensis, Kyrgyzensis", cf. nomina biologica ''[[Haliplus kirgisiensis]]'', ''[[Silene kirgisensis]]'', ''[[Alaionema kyrgyzensis]]''</ref> (vulgo Кыргызстан; rite [[Kyrgyzice]] Кыргыз Республикасы, [[Russice]] Киргизская Республика, scil. "res publica Kyrgyzensis") est [[civitas]] in [[Media Asia]]. Est [[unus|una]] e [[sex]] liberis [[Linguae Turcicae|Turcicis]] civitatibus (cum [[Turcia]], [[Atropatene (res publica)|Atropatene]], [[Turcmenia]], [[Uzbecia]], et [[Kazachstania]]). [[Civitas mesogea|Mesogea]] et [[mons|montana]], Chirgisia [[Kazachstania]]e septemtrione, [[Uzbecia]]eUzbeciae occidente, [[Tadzikistania]]e austroccidente, et [[Res Publica Popularis Sinarum|Reipublicae Populari Sinarum]] oriente finitima est. [[Caput (urbs)|Caput]] et maxima [[urbs]] est [[Pisphecum]] (vulgo ''Бишкек'').
 
[[Quadraginta]] [[radius|radii]] [[sol]]ares in [[vexillum|vexillo]] Chirgisico ad quadraginta stirpes [[Manas (epos)|Manae]], [[fabula]]ris [[heros|herois]], qui quadraginta regionales stirpes contra [[Uiguristania|Uigures]] coniunxit, referunt, et graphicum elementum in solis medio [[lignum|ligneam]] coronam [[yurta]]e, portabilis domicilii, quo [[traditio]]naliter utebantur [[nomas|nomades]] in [[Media Asia|Mesasianis]] [[tesqua|tesquis]], depingit.
 
== Etymologia ==
Appellatio civitatis e nomine incolarum ''Kyrgyz'' (Latine [[Kyrgessi]])<ref>"Kyrgessi" in {{Hofmannus}}</ref> deducitur. Quod nomen e [[Linguae Turcicae|Turcico]] vocabulo "quadraginta" significante ortus esse creditur, quod ad Manam, fabularem heroem, qui quadraginta regionales stirpes contra Uigures coniunxit, refert. Verbatim "sumus quadraginta" significat. Illo tempore, ineunte [[saeculum 9|saeculo nono]] p.C.n., Uigures in maximam Asiae Mediae partem (inclusa Chirgisia), in [[Mongolia]]m, et [[Russia]]e ac Sinarum partes domitabantur. Propter extensionem ''kyrgyz'' etiam "invincibilis" et "inexpugnabilis" significare putatur.
 
== Historia ==
Linea 11:
 
=== Historia Antiqua ===
Primi Chirgisiae incolae populus [[Scythae|Scytharum]] fuere, qui ibi e [[saeculum 6 a.C.n.|saeculo sexto]] in [[saeculum 5 a.C.n.|saeculum quintum a.C.n.]] sedes collocavere. Successive Austrorientalis zona [[Achaemenidae|Imperii Persici Achaemenidici]], accuratius [[satrapia]]e [[Sogdiana]]e pars fuit, quae velut fulcrum et [[caput (urbs)|caput]] Uzbecum urbem [[Maracanda]]m habebat. [[Sogdiana]] anno [[327 a.C.n.]] expugnata est, cum etiam hodiernae Chirgisiae zona in magna parte sub [[Macedonia antiqua|Regni Macedonici]] et eius imperatoris [[Alexander Magnus|Alexandri Magni]] pondere cecidit. Cui postea successit [[Seleucidae|dynastiae Seleucidicae]] dominium, dum [[Parthia|Parthorum]] adventus totum finem ad [[Hellenismus|Hellenisticam]] aetatem adduxerit. [[Sogdiana|Sogdiani]], Scythici zonae autochthones, noti propter suam tolerantiam versus alias religiones erant. [[Buddhismus]], [[Manichaeismus]], [[Nestorianismus]] et [[Zoroaster|Zoroastris]] fautores significativam asseclarum quantitatem habebant et inter praecipuos commercii actores in [[Via Sericaria]] manebant usque ad [[Musulmanus|Musulmanorum]] invasiones per [[saeculum 8|saeculum VIII]].
=== Historia Mediaevalis et Aetas Moderna ===
Ponderis momenta in Chirgisica historia [[Turcae|Turcarum]] adventus [[saeculum 4|saeculo IV]] et [[saeculum 8|saeculo VIII]], cum [[Arabes]] venere, et anno [[840]], cum pervenerunt [[Uiguristania|Uigures]], sunt. Quamobrem populi Chirgisi etiam in [[Medium Aevum|Medio Aevo]] [[cultura]]rum, [[religio]]num, [[traditio]]num et [[ethnos|ethnōn]] dissimilium quadrivium fuerunt.
Linea 30:
 
Sed violentia non destitit, ne quidem post Baliyev fugam in Kazachstaniam, quae aperta est in alias acies. Iunio 2010 urbe [[Os (urbs)|Ose]] attactum est cruentarum violentiarum culmen, quod fere ad verum conflictum civilem inter Chirgisos et Uzbecum allophylum adduxit. 200&thinsp;000 nunc sunt perfugae et 191 defuncti confirmati, sed Rosa Otunbayeva probabiliter mortuos saltem 2000 esse declaravit et Russicum internationaleque auxilium petivit. Die [[3 Iulii]] Rosa Otunbayeva velut [[Dux Civitatis|Praeses Reipublicae]] et etiam velut [[dux gubernationis]] reductum mandantum usque ad [[2012]] duraturum iuravit.
 
Die [[10 Ianuarii]] [[2021]] [[Sadir Japarov]] praeses electus est.
 
== Geographia ==
[[Fasciculus:Tien-szan1.jpg|thumb|[[Iugum Tianschanicum]] in '''Chirgisia''']]
Chirgisicum territorium in [[Asia Media]] Asia inclusum est sine exitu in [[mare]] et a quattuor civitatibus circumdatum: Uzbecia occidente, Kazachstania septemtrione, Tadzicia sustroccidente, Sinis Oriente Austorienteque. [[Prominentia]] [[mons|montanissima]] est. Civitas [[cordillera|cordilleris]] [[Pamir]] [[Alai]]sque austroccidente et [[Iugum Tianschanicum|Iugo Tianschanico]] boreoriente, ubi [[Cacumen Victoria|Victoria]] (Kyrgyzice Жеңиш чокусу, Russice Пик победы) cacumen altissimum 7439 metrorum Sinis finitimum invenitur, transversatur. Hydrographicum rete [[flumen|fluminibus]] [[Aqua Nigra]] (vulgo Карасуу) et [[Naryn (flumen)|Naryne]] (Нарын) formatur, quae vicissim [[Iaxartes|flumen Iaxartem]] formant, fluentes versus austroccidentem in [[vallis Ferganica|vallem Ferganicam]] (Kyrgyzice Фергана өрөөнү, Russice Ферганская долина) et in [[sinus endorheicus|endorheicum]] [[Lacus Calidus|Lacum Calidum]] (Ысык-Көл) boreoriente situm.
 
[[Clima]] [[clima continentale|continentale]] est, notatum calidis aestatibus et frigidis hiemibus. [[Tesqua]]eTesquae et [[prata]] terras inferiores tegunt, dum [[vegetatio alpina]] in montibus domitatur.
 
== Civilitas ==
Line 44 ⟶ 46:
Anno 2005 respublica Res Novas Tuliparum (Russice Тюльпановая революция) pàssa est, quae adduxit, ut postsovieticus praeses [[Ascar Akeyev]] deponeretur, qui in potestate e 1990 et [[nepotismus|nepotismi]], [[corruptio]]nis cohibendaeque oppositionis accusatus erat, et substitutus est pro praeside a [[CFA|Civitatibus Foederatis]] sustento, [[Curmambecus Bakiyev|Curmambeco Bakiyev]]. Ex illo tempore respublica sporadicos politicos conflictus alit.
 
Respublica hospitio Classis Aeriae Statunitensis stationem militarem accipit -post [[11 Septembris 2001|11 Septembris]] collocatam- ad adveniendum strategice in [[Afgania]]mAfganiam. Etiam videtur a Russia strategicus locus, quae pariter stationem militarem in natione habet et Chirgisicum territorium energiae praebitorium videt.
 
=== Iura humana ===
In actione, quae [[iura humana|iurum humanorum]] consociationes territavit, clarorum [[Uzbecia|Uzbecorum]] [[religio]]sorum communitariorum ducum duodecades a securitatis viribus prehensae sunt post [[Seditiones Chirgisiae Meridionalis (2010)|seditiones Chirgisiae Meridionalis 2010]], incluso diurnario et iurum humanorum activista [[Azimzhanus Askarov|Azimzhano Askarov]].
 
== Divisio administrativa ==
Chirgisia in septem [[Regiones Chirgisiae|regiones]] sive [[provincia]]sprovincias ([[Kyrgyzice]] областтар, [[Russice]] области) [[septem]] divisa est. [[Caput (urbs)|Caput]] [[Pisphecum]] administrative{{dubsig}} libera [[urbs]] sive [[saar]] (шаар) et quoque [[Regio Tzuensis|Regionis Tzuensis]] quoque caput est. [[Os (urbs)|Osensis]] urbs etiam [[saar]]icumsaaricum statum habet.
 
Omnes regiones vicissim divisaautem in [[Districtus Chirgisiae|districtus]] ab officialibus a gubernatione designatis administratos divisae sunt. Rurales communitates, consistentes adhuc ex viginti [[catoecia|catoeciis]], suos proprios electos [[demarchus|demarchos]] et [[Buleuterium|buleuteria]] habent.
 
Hic infra est tabula cum praecipuispraecipuas regionum datismonstrans:
 
[[Fasciculus:Kyrgyzstan provinces map.png|thumb|'''Chirgisiae''' regiones.]]
 
{| class="standard"
Line 67 ⟶ 69:
!align=center| [[Spissitudo incolarum|Spissitudo]] (inc./km²)
!align=center| Nº districtum
!align=center| [[Caput (urbs)|Caput]] [[Latine]]
!align=center| [[Caput (urbs)|Caput]] [[Russice]]
!align=center| [[Caput (urbs)|Caput]] [[Kyrgyzice]]
|-
| 1
Line 75 ⟶ 77:
| Бишкек
| Бишкек
| 846&thinsp; 500
|
|
|
| [[Pisphecum]]
| Бишкек
| Бишкек
Line 87 ⟶ 89:
| Баткенская область
| Баткен областы
| 433 &thinsp;800
| 17 &thinsp;000
| 25,.5
| 3
| [[Anemopolis]]
Line 99 ⟶ 101:
| Чуйская область
| Чүй областы
| 808 &thinsp;200
| 20 &thinsp;000
| 40
| 8
| [[Pisphecum]]
| Бишкек
| Бишкек
Line 111 ⟶ 113:
| Джалал-Абадская область
| Жалалабат областы
| 1 &thinsp;023 &thinsp;200
| 33 &thinsp;700
| 30,.3
| 8
| [[Dzalalopolis]]
Line 123 ⟶ 125:
| Нарынская область
| Нарын областы
| 259 &thinsp;300
| 45 &thinsp;200
| 5,.7
| 5
| [[Naryn (urbs)|Naryn]]
Line 135 ⟶ 137:
| Ошская область
| Ош областы
| 1 &thinsp;117 &thinsp;900
| 29 &thinsp;200
| 38,.2
| 7
| [[Os (urbs)|Os]]
Line 147 ⟶ 149:
| Таласская область
| Талас областы
| 229 &thinsp;000
| 11 400
| 20
Line 159 ⟶ 161:
| Иссык-Кульская область
| Ысыккөл областы
| 441 &thinsp;300
| 43 &thinsp;100
| 10,.2
| 5
| [[Melanochiropolis]]
Line 171 ⟶ 173:
| Ош
| Ош
| 259 &thinsp;100
|
|
Line 181 ⟶ 183:
 
== Demographia ==
Chirgisicus [[numerus incolarum]] 6.5,2 [[millio]]nes anno [[20072020]] aestimatur. Quorum 34,.4&nbsp;% minus quam 15 annos et 6,.2&nbsp;% magisplus quam 65 annos nati sunt. Civitas est [[rus]]ticarustica: solum circiter tertia incolarum partes urbanas areas incolit. Media [[spissitudo incolarum]] 25 homines pro km² est. Nationis praecipuum [[ethnos]] [[Chirgisi|Chirgisum]], [[Linguae Turcicae|Turcicus]] populus 69&nbsp;% incolarum (aest. anno [[2007]]) comprehendens, est. Inter alia [[ethnos|ethnē]] sunt [[Russi]] (9&nbsp;%), in Septemtrione concentrati, et [[Uzbeci]] (14,.5&nbsp;%), in Meridie incolentes. Inter alios notabiles allophylos [[Tartari]] (1,.9&nbsp;%), [[Uigures]] (1,.1&nbsp;%), [[Tadziki]] (1,.1&nbsp;%), [[Kazachi]] (0,.7&nbsp;%), [[Ucraini]] (0,.5&nbsp;%) et alia minora ethnē (1,.7&nbsp;%) sunt. Chirgisia circa 80 dissimilium ethnōn in natione habet.
[[Fasciculus:Pyramide Kirghizistan.PNG|thumb|etatisAetatis distributionis pyramis (anno [[2005]]).]]
[[Chirgisi]] historice semi-[[nomas|nomades]]seminomades [[pastor]]es fuerunt, rotunda tentoria [[yurta]]syurtas nuncupata habitantes et [[ovis aries|oves]], [[equus caballus|equos]] [[Bos grunniens|bovesque grunnientes]] colentes. Nomadica traditio temporaliter operari pergit ([[transhumantia]]), cum pastorales familiae in montanos pastus aestate redeunt. Sedentarii Uzbeci et Tadziki traditionaliter irrigatas inferiores terras in [[Vallis Ferganica|valle Ferganica]] laborant.
 
Chirgisia ingentem mutationem in sua ethnica compositione ex libertate passa est. Ethnicorum Chirgisorum [[percentatio]] e circiter 50&nbsp;% anno [[1976]] in circiter 70&nbsp;% anno [[2007]] auxit, dum [[Europa]]eorum [[ethnos|ethnōn]] ([[Russi|Russorum]], [[Ucraini|Ucrainorum]] ac [[Germani (Ethnos)|Germanorum]]) quoque et [[Tartari|Tartarorum]] percentatio e 35&nbsp;% in circiter 10&nbsp;% cecidere. [[Russi]]ciRussici [[ethnos|ethnous]] percentatio e 29,.2&nbsp;% anno [[1970]] in 21,.5&nbsp;% anno [[1989]] cecidit. E [[1991]], magnus [[Germani (Ethnos)|Germanorum]] numerus, anno [[1989]] 101 &thinsp;000 hominum constituens, in [[Germania]]m emigravere. Inter [[1991]] et [[2002]] amplius 600 &thinsp;000 hominum e Chirgisia emigravere et ethnici allophyli e 47 in 33&nbsp;% deminuere.
 
{| class="wikitable floatright" style="text-align:center; width:100%; margin-left:0px; font-size:85%"