Helleborus

Helleborus (Graece: ἑλλέβορος), vulgo Helleborum,^[1] sive voce Latina antiqua veratrum, est genus herbacearum perennium plantarum florentium familiae Ranunculacearum, intra quam suum nomen tribui Helleborearum dat. Generi sunt 15 usque ad 25 species, quarum multae sunt venenosae.

Helleborus niger

Plantae — Magnoliophyta

Classis : Magnoliopsida
Ordo : Ranunculales
Familia : Ranunculaceae
Subfamilia : Ranunculoideae
Genus : Helleborus
L.

Subdivisiones: Species

Inter 15 et 25

Mythologia

Plinius maior Helleborum et melampodion appellatum esse tradit ex Melampode medico nominatum:^[2]

Melampodis fama divinationis artibus nota est. ab hoc appellatur unum hellebori genus Melampodion. Aliqui pastorem eodem nomine invenisse tradunt, capras purgari pasto illo animadvertentem, datoque lacte earum sanasse Proetidas furentes.

Historia medicinalis

Apud antiquos, Helleborus praecipuum adversus vesaniam atque epilepsiam medicamen habebatur, veratrum album sumptum est, quod nauseam faceret, Helleborus niger (sive melampodion vel Helleborus orientalis), ut assellationi faveret.

De plantis huius generis, Plinius^[3] scribit:

51. Nigrum alii encymon vocant, alii polyrrhizon. Purgat per inferna, candidum autem vomitione causasque morborum extrahit, quondam terribile, postea tam promiscuum, ut plerique studiorum gratia, ad pervidenda acrius quae commentabantur, saepius sumptitaverint. [. . .] 52. Drusumque apud nos, tribunorum popularium clarissimum [. . .] constat hoc medicamento liberatum comitiali morbo in Anticyra insula. Ibi enim tutissime sumitur, quoniam, ut diximus, sesamoides admiscent. Italia veratrum vocat. 54. Nigrum medetur paralyticis, insanientibus, hydropicis, dum citra febrim, podagris veteribus, articulariis morbis. Trahit ex alvo bilem, pituitas, aquas. Datur ad leniter molliendam alvum plurimum drachma una, modice IIII obolis. Miscuere aliqui et scamonium, sed tutius salem. In dulcibus datum copiosius periculum infert. 55. Oculorum caliginem fotu discutit; ob id quidam et inunxere trito. Strumas, suppurata, duritias concoquit et purgat, item fistulas tertio die exemptum. Verrucas tollit cum squama aeris et sandaraca. Hydropicorum ventri inponitur cum farina hordeacia et vino. Pecorum et iumentorum pituitas sanat surculo per aurem traiecto et postero die eadem hora exempto, scabiem quadripedum cum ture, cera ac pice vel cum pisselaeo. 56. Album optimum, quod celerrime movet sternumenta, sed multum terribilius nigro, praecipue si quis apparatum poturorum apud antiquos legat contra horrores, strangulatus, intempestivas somni vires, singultus infinitos aut sternumenta, stomachi dissolutiones, tardiores vomitus aut longiores, exiguos aut nimios. quippe alia dare soliti, quae concitarent vomitiones, ipsumque helleborum extrahere medicamentis aut clysteribus, saepius etiam sanguine venis emisso.

Etiam alii scriptores antiqui vel brevius vel copiosius hellebori mentionem faciunt.^[4]

Notae

↑ Sicut verbum Graecum cum et sine spiritu aspero invenitur, ita et Latinum cum atque sine littera -h- (elleborus et helleborus etc.). Vide Karl Ernst Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch, ed. 8a(Hannover 1913), vol. 1, col. 2389.
↑ Naturalis historia 25:47
↑ Naturalis historia 25:51ss.
↑ Plautus, Pseud. 1185; Plautus, Men. 950; Columella, Res rustica 7:5,7; Horatius, Ep. 2:2,137; Horatius, Sat. 2.3.82; Catullus 99.14; Vergilius, Georg. 3:451; Valerius Maximus 8,7.ext.5; Petronius 88,4; Seneca, De Ben. 2,35,2; Seneca, ep. 83,27; Persius 5:100; Apuleius, Apol. 32; Aulus Gellius 15:17 et 17:15; Martianus Capella 4 §327; Caelius Aurelianus, De morbis acutis 3,21,207; Caelius Aurelianus, De morbis chronicis 1,4,99