Amphitruo (Plautus)

Amphitruo est comoedia quam Plautus saeculo III a.C.n. exeunte vel II ineunte scripsit ex archetypo Graeco hodie deperdito incerti auctoris. Maior pars quarti actus deest, ita tamen ut lectio fabulae hac lacuna non multum corrumpatur. Ecce eius argumentum e mythologia sumptum.

Plauti Amphitruo in manuscripto picto quindecimi saeculi incipit.

Vide etiam paginam fere homonymam: Amphitruo.

Argumentum

Prologus Plauti Amphitruonis

Iuppiter Alcumenam, uxorem Amphitruonis, ducis Thebani victoris, amat. Se simili marito facto, ille deus cum Mercurio, qui se et ipse similem servo Sosiae reddidit, apud Alcmenam considit. Cum verus Sosia, qui nuntium victoriae affert, tandem domum domini sui intrare parat, Mercurius eum comprehendit et, quanquam improbe ejus vultum et nomen furatus est, miserum servum verberat quod clamare pergit se verum Sosiam esse. Cum ipse Amphitruo a bello redit, quattuor personae, id est Iuppiter, Mercurius, Sosia, Amphitruo simul adsunt in scaena atque confusio e similitudinibus orta magnam vim comicam gignit, donec dii qui vere sint divulgant.

An prima tragicomoedia fuerit?

Primum in historia litterarum vocabulum tragicomoedia in prologo huius fabulae occurrit : nam postquam Mercurius tragoediam nuntiavit, frontem contrahentem populum sese videre simulat ac mutaturum sic promisit:

"Faciam ut commixta sit tragicomoedia" (versus 59).

Etenim mos non erat heroes ac deos in comoediam inducere: nam facile derideri non possunt. Quapropter octavo decimo saeculo Beaumarchais scripsit omne theatrum ad suam aetatem semper constitisse in civibus irridendis (=comoedia) et regibus miserandis (=tragoedia). Quam sententiam iam exprimebat Mercurius his verbis :

Nam me perpetuo facere ut sit comoedia

Reges quo veniant et di, non par arbitror.

Nihilominus iudicio modernorum de mera comoedia hic agitur : recognovimus enim triadem comicam (cum caedes non fit!) bene notam -amantem, maritum, uxorem- et persona scurrilis Sosia additus est, quem ipse Mercurius imitatur. Sed Iuppiter et personae mythologicae minime scurriles sunt, qua de causa Plautus ita iocatus est in prologo.

De posteritate litteraria

Iam sedecimo saeculo fabula Plautina in linguam Hispanicam necnon Lusitanam versa atque acta fuerat. A septimo vero decimo saeculo nonnulli auctores dramatici notissimi sic Plautum imitati sunt ut novas aliquatenus fabulas de eodem argumento ederent. Inter alios memorandi sunt Iohannes Rotrou (Les deux Sosies, 1636), Molière (Amphitryon,1668), Iohannes Dryden (1690), Henricus von Kleist Amphitryon (1807), Iohannes Giraudoux (Amphitryon 38, 1929)...

Plura legere si cupis

• André Arcellaschi, "Amphitryon trismégiste", Vita Latina, 1997: 10-22
• Jean Capart, "L'amphitryon de Plaute d'après un thème égyptien", L'Antiquité Classique, 1940: 65-66
• Monique Crampon, "La dérision de la femme et le double visage d'Alcmène dans l'Amphitryon de Plaute" in Mélanges Pierre Lévêque. Tome 7, 1993: 41-55
• Lucienne Deschamps, "Qui est Nocturnus ? (Plaute, Amphitryon, 272)", Vita Latina, 1998: 7-16
• Jean-Christian Dumont, "Amphitryon : actualité, intemporalité, immortalité", Vita Latina, 1998: 13-17
• Florence Dupont, "Signification théâtrale du double dans l'Amphitryon de Plaute", Vita Latina, 1998: 2-12
• Léon Halkin, "La parodie d'une demande de triomphe dans l'Amphitryon de Plaute", L'Antiquité Classique, 1948: 297-304
• Léon Herrmann, "L'actualité dans l'Amphitryon de Plaute", L'Antiquité Classique, 1948: 317-322
• Pierre Letessier, "Différence et codification : Alcmène dans Amphitryon de Plaute", Cahiers Mondes anciens, 2012

Nexus interni

• Index fabularum Plautinarum

Nexus externi

• Textus apud The Latin Library
• Versio (Anglice)
• Versio (Theodisce)