Surgere mane
Surgere mane est praeceptum de vita quotidiana a multis inculcatum, a nonnullis vituperatum.
Qui mane surgendum suadent
recensereIn carmine mediaevali cuius titulus est Regimen sanitatis Salernitanum reperitur hexametrum de hac re, verbatim:
- Sanat, sanctificat et ditat surgere mane.[1]
Anglice hoc proverbium oratione soluta ab Antonius Fitzherbert anno 1523 sic conversa est: Early rising maketh a man whole in body, wholer in soul and richer in goods.[2] Sed eadem sententia iam saeculo XVII his versibus popularibus Anglice citatur:
- Early to bed, early to rise
- Makes a man healthy, wealthy and wise.[3]
E libris paroemiologicis Beniaminus Franklin versús repetivit et confirmavit, primum in libellis annalibus cuius titulus est Poor Richard's Almanac,[4] postea in libro The Way to Wealth.
Trito proverbio theodisco suadetur: 'Morgenstund hat Gold im Mund' (Hora matutina aurum in ore fert). Alii: 'Matutinus avis vermem capessit' (Der frühe Vogel fängt den Wurm); his suasoribus diffidentes interdum huic consilio per iocum addunt: '... secundus autem mus caseum demum carpit'.
Qui tardius surgendum suadent
recensereOvidius in carmine quodam Amorum, puellis suadet ut in lecto maneant:
- Omnia perpeterer – sed surgere mane puellas
- Quis, nisi cui non est ulla puella, ferat?[5]
Serlo de Wiltonia monachus in Versibus de differentiis vel seipsum vel amicum in lecto saepius manere confessus est:
- "Care", dico, "mane", cum debeo surgere mane![6]
Franciscus Rabelaesus in libro satyrico Gargantua librum Psalmorum citat, ubi surgere inutile esse confitetur sine Dei favore ("Vanum est vobis ante lucem surgere et sero quiescere")[7] et his versibus Francogallicis praecipit:
- Lever matin n'est poinct bon heur;
- Boire matin est le meilleur.[8]
Scriptores recentes variis modis proverbium Anglicum subverterunt. Iacobus Thurber enim anno 1939 in fabula "The Shrike and the Chipmunks" sic monuit: Early to rise and early to bed makes a male healthy and wealthy and dead.[9] Sed Mazer Rackham, persona ab Orson Scott Card ficta in mythistoria sua Ender's Game, aliter praecepit: "Early to bed and early to rise," Mazer intoned, "makes a man stupid and blind in the eyes."[10]
Notae
recensere- ↑ Regimen sanitatis Salernitanum
- ↑ Sir Anthony Fitzherbert, The Book of Husbandry (1523, 1534) cap. 149
- ↑ John Clark, Paroemiologia Anglo-Latina (1639); John Ray, English Proverbs (1670).
- ↑ Benjamin Franklin, Poor Richard's Almanac (1736)
- ↑ Ovidius, Amores 1.13.25-26
- ↑ Serlo de Wiltonia, Versus de differentiis 108
- ↑ Liber Psalmorum 127/126.2
- ↑ Franciscus Rabelaesus, Gargantua cap. 21
- ↑ Iacobus Thurber, "The Shrike and the Chipmunks" in New Yorker (18 Feb. 1939); fabula in libro suo Fables for our time anno 1940 reimpressa. (Vide p. 339 apud Google Books)
- ↑ Orson Scott Card, Ender's Game (1985). Vide hic
Bibliographia
recensere- Early Rising: a natural, social and religious duty. Northantoniae: Abel & Sons, 1855 (Textus apud Google Books)