Quantum redactiones paginae "Olaus Wormius" differant
Content deleted Content added
de munera sua |
Amplificatio maxima, fontibus additis |
||
Linea 1:
'''Olaus''' Gulielmi filius '''Wormius''', Danice ''Ole Willumsen Worm'' (natus die [[13 Maii]]<ref>{{Greg|23 Maii}}</ref> [[1588]] [[
▲'''Olaus Wormius''', Danice ''Ole Worm'' (natus die [[13 Maii]] [[1588]] [[Aarhusium|Aarhusii]], mortuus die [[31 Augusti]] [[1654]] [[Hafnia]]e), fuit archivarius, [[medicus]], [[Historia naturalis (scientia)|naturalista]] et [[Philosophia|philosophus]] [[Dania|Danicus]], conditor [[archaeologia]]e Danicae, [[doctor medicina]]e [[Universitas Basiliensis|Universitatis Basiliensis]], ac magister [[artes humaniores|artium humaniorium]] et [[professor]] in [[Universitas Hafniensis|Universitate Hafniensi]]. [[Medicus]] regis [[Christianus IV (rex Daniae)|Christiani IV]] meruit, et studia [[embryologia]]e [[lingua|linguarumque]] [[Scandinavia]]rum fecit.
== Vita ==
Familia Wormiana oriunda est [[:en:Arnhem|Arnhema]], ex oppido [[Geldria|Geldriae]], quae provincia usque ad annum [[1543]], quo [[Belgium Hispanicum|Belgio Hispanico]] adiuncta est, pars [[Sacrum Romanum Imperium|Sacri Romani Imperii]] erat. Avus Olai, Ioannes Wormius (1530–?), cum [[Calvinismus|Calvini doctrinae]] studiosus esset, terram mutare coactus in [[Dania|Daniam]] se contulerat, ut vexationes persecutionesque a [[Ferdinandus Toletanus Dux Albanus|Duce Alba]] in Belgio Hispanico coeptas fugeret. In Dania [[Aarhusia|Aarhusiam Cimbrorum]] sibi sedem ac domicilium delegit et post aliquot annos etiam advena in senatum urbis lectus est. Aarhusiae denique natus est Olaus Wormius, patre Gulielmo (1563–1629, supra dicti Ioannis filio), mercatore et [[Demarchus|consule]] Aarhusiensi, et matre Ingera, Olai Georgii filia (1568–1619).
Primis pueritiae annis in [[Ludus litterarius|ludo litterario]] Aarhusiae peractis Wormius in [[gymnasium]] [[Luneburgum|Luneburgense]] amandatus est, ut animum politiore humanitate excoleret. Deinde venit [[:en:Emmerich_am_Rhein|Embricam Clivorum]], quo in oppido apud cognatos familiae suae in Germania adhuc habitantes triennium vixit, dum anno [[1605]], in [[Universitas Marpurgensis|Academia Marpurgensi]] receptus, [[Theologia|theologiae]] et [[Philosophia|philosophiae]] operam navare coepit. Mox autem, rebus ecclesiasticis in [[Hassia]] ob religionis discidia perturbatis, [[Giessa|Gissam]] se contulit, ubi intimam familiaritatem iniit cum clarissimis viris, praecipue cum [[:de:Balthasar_Mentzer_der_Ältere|Balthasare Mentzero]] et [[Thomas Finkius|Thoma Finckio]], suo futuro [[Socer|socero]]. Biennio Gissae peracto animus Wormii magis ad [[Medicina|medicinam]] inclinabat, propter quod [[Argentoratum]] petiit anno [[1607]], ut ibidem per trimestre medicinae iaceret fundamina, eodemque anno [[Basilea|Basileam]] venit studia medicinae ibi perrectum, ubi medicum et botanicum [[Casparus Bauhinus|Casparum Bauhinum]] amiciorem sibi conciliavit.
Sub finem anni [[1608]] instituta in [[Italia|Italiam]] peregrinatione omnem fere Italiam superiorem peragravit et multis urbibus perlustratis [[Patavium|Patavii]] substitit, ubi per semestre aegros assidue visitando indefessum se praebebat. Deinde, assumpto itineris comite Henrico Petreio, medicinae in Academia Marpurgensi professore, reliquam Italiam perlustravit. Mense Februario anni [[1610]] [[Lutetia|Lutetiam Parisiorum]] appulit et artem medicam per duos menses ibi exercuit. Cum autem rege [[Henricus IV (rex Francorum)|Henrico IV]] interfecto Lutetiae Parisiorum omnia perturbarentur, in [[Belgium Hispanicum|Belgium]] transiit et, aliquantisper ibi commoratus celebrioresque Belgii urbes perlustratus, [[Hafnia|Hafniam]] denique profectus est [[Universitas Hafniensis|Academiam Hafniensem]] salutatum.
Rebus suis in [[Dania]] dispositis, [[Medicus|Doctoris medicinae]] gradum rite assecutus est [[Basilea|Basileae]] anno [[1611]], [[Marburgum|Marpurgi]] antea iterum moratus, ut etiam in [[Chemia|chimica studia]] incumberet nec quicquam, quod ad summam artem et scientiam periti medici spectaret, omitteret. Ineunte anno [[1612]] in [[Anglia|Angliam]] venit, ubi sex mensium atque anni spatium [[Londinium|Londinii]] substitit ac medicam exercuit, dum aestate anni [[1613]] ad elegantiores litteras docendas Hafniam in [[Universitas Hafniensis|patriam Academiam]] vocatus est. Quod docendi munus anno [[1615]] cum [[Lingua Graeca antiqua|Graecae linguae]] professione commutavit. Hafniae gradum [[Magister artium|Magistri artium]] anno [[1617]] assecutus in Academia Hafniensi [[Artes humaniores|Latinam Graecamque linguas]] et [[Medicina|medicinam]] necnon [[Physica|physicam]] docere perrexit.
Muneribus in Academia relictis Wormius Hafniae non solum praxin medicinam exercuit, sed multarum disciplinarum peritus etiam aliis studiis delectabatur, praesertim investigandis [[Lapis runicus|lapidibus]] [[Runae|litterisque runicis]], quas accurate diligenterque libris descripsit. Item multa [[Plantae|sata]], [[animalia]], [[Lapis|saxa]] collegit eaque ad artem conservata praeceptis systematicis ordinavit. Eius ''Museum Wormianum'' in magno nomine fuit etiam apud exteros, et index, quo omnia a Wormio collecta continentur, post eius mortem a Gulielmo filio in lucem editus est. Collectio Wormii hodie in [https://universitetshistorie.ku.dk/organisation/museer/geologisk_museum/ Museo Geologiae Hafniensi] asseveratur. Anatomicus in [[Calvaria|capite humano]] ossa parieto-occipitalia invenit primusque descripsit, qua de causa ab eius nomine ‘[[:en:Wormian_bones|ossa Wormiana’]] appellata sunt.
Wormius uxores in matrimonium duxit tres: primam Dorotheam Finckiam (1596–1628), Thomae Finckii filiam, die 26 Novembris 1615 celebratis. Ex qua septem liberos sustulit, quorum duae filiae, Ingera (1621–1677) et Sostrata (1623–1685), ad aetatem pervenerunt. Dorothea coniuge die 21 Novembris 1628 [[Pestis|pestilentia]] absumpta, Wormius ad secundas transiit nuptias anno 1630, Susannam ducens, filiam [[:da:Mads_Jensen_Medelfar|Matthiae Iani Medelfar]], episcopi Lundensis. In hoc coniugio spatio septem annorum parens trium filiorum factus est, quorum duo, Gulielmus (1633–1704) et Matthias (1636–1707), infantiae superstites vixerunt. Susannam [[Pestis|pestifera lue]] correptam amisit die 26 Augusti 1637, quare Wormius anno 1639 Magdalenam Motzfeldiam (1617–1691), Petri Motzfeldii filiam, tertiam duxit uxorem. Quinque e septem liberorum ex hoc tertio coniugio susceptorum infantiam vita superaverunt: Dorothea (1644–1707), Petrus (1646–1719), gemellae Maria (1649–1715) et Susanna (1649–1674), Ioannes (1652–1718).
Cum in matrimonio habuisset Dorotheam, filiam amici et collegae sui [[Thomas Finkius|Thomae Finckii]], viri artium medicinae et mathematicae peritissimi, qui per annos plus sexaginta in [[Universitas Hafniensis|Academia Hafniensi]] docuit et nomina ''tangentis'' et ''secantis'' in [[Geometria|geometriam]] induxit, Wormius, dum vivit, etiam cum potentissima [[:da:Bartholin|familia Bartholina]] arte coniunctus erat. Ab illa enim oriundi sunt complures medici, theologi aliique homines eruditi, saeculis 17 et 18 in Academia Hafniensi praevalentes.
Illud quoque notatu est dignum, quod Wormius medicinam Hafniae professus etiam illis annis, cum pestilentia Hafniam usserat ([[1625]]/[[1626|26]], [[1629]], [[1636]]/[[1637|37]], [[1654]]), in urbe moratus est civibus suis [[Medicina|medendi]] atque opitulandi gratia, quamquam Dorotheam Susannamque uxores servare non potuit et [[pestis bubonica]] anni 1654, qua quindecim fere milia hominum Hafniae perierunt, ipsius mortem acceleravit. Obiit Wormius [[31 Augusti|pridie Kalendas Septembres]] anno 1654.<ref>[https://www.google.com/books/edition/Olai_Wormii_et_ad_eum_doctorum_virorum_e/fi0gAQAAMAAJ?gbpv=1 Thomae Bartholini ''Vita Olai Wormii.'' In: ''Olai Wormii et ad eum doctorum virorum epistulae,'' tom. I, pag. II-XII]</ref>
== Opera<ref>[https://www.google.de/books/edition/Danmarks_Laeger_og_Laegevaesen_fra_de_ae/SItaAAAAcAAJ?hl=de&gbpv=0 Danmarks Læger og Lægevæsen fra de ældste Tider indtil Aar 1800, Første Bind, pag. 280]</ref> ==
* ''Selecta controversiarum medicarum centuria.'' Basileae 1611
* ''Quaestionum Hesiodicarum heptades duae.'' Hafniae 1616 et 1617
* ''Iubilaeum evangelicum a crocodilinis lacrimis Adami Contzen Iesuitae Moguntiensis liberatum.'' Hafniae 1619
* ''Laurea philosophica summa.'' Hafniae 1619
* ''Disputatio cosmologica de mundo, caelo eiusque partibus et astris.'' Hafniae 1620
* ''Disputatio cosmologica de geographiae et hydrographiae delineatione.'' Hafniae 1620
* ''Baccalaureus philosophiae cum suis requisitis et privilegiis.'' Hafniae 1622
* ''Disputatio cosmologica de meterologia.'' Hafniae 1624
* ''Liber aureus Aristotelis de mundi fabrica.'' Rostochii 1625
* ''Fasti Danici.'' Hafniae 1626, 1643
* ''Tulshøj sive Monumentum Strøense in Scania.'' Hafniae 1628
* ''Epistula de monumento Trygvaldensi.'' Hafniae 1636
* ''ᚱᚢᚾᛁᛦ [Runiʀ] seu Danica Litteratura antiquissima, vulgo Gothica dicta.'' Hafniae 1636, 1651
* ''Institutionum medicarum exercitationes XVIII.'' Hafniae [1640]
* ''Institutionum medicarum epitome.'' Hafniae 1640
* ''De aureo [...] cornu.'' Hafniae 1641 ''(descriptio cornuum Gallehusiensium)''
* ''Regum Daniae series duplex et limitum inter Daniam et Sueciam descriptio.'' Hafniae 1642
* ''Danicorum monumentorum libri sex.'' Hafniae 1643
* ''Responsio ad Licetum de cornu aureo Danico, adiecta Th. Bartholini de armillis veterum schedio.'' Hafniae 1648
* ''Disputatio de febribus in genere.'' Hafniae 1653
* ''Historia animalis, quod in Norvagia quandoque e nubibus decidit.'' Hafniae 1653
* ''Museum Wormianum.'' Lugduni Batavorum et Amstelodami 1655 ''(liber a filio Gulielmo Wormio editus)''
Olai Wormii et ad eum doctorum virorum epistulae [...] in duos tomos divisae. Hafniae 1751
==Nexus externi==
{{CommuniaCat|Ole Worm|Olaum Wormium}}
| |||