Quantum redactiones paginae "Incunabula" differant

'''Incunabula'''<ref>Proprio sensu incunabula sunt lintea et receptaculum quo infantes reponuntur. Simili modo incunabula typographica ad infantiam librorum spectant.</ref> dicuntur [[liber|libri]] qui ab inventa arte [[typographia|typographica]] (circa 1450) usque ad annum [[1500]] exeuntem typis metallicis expressi sunt. Haec divisio non tam ad [[Codicologia|codicologiam]] vel historiam librorum spectat (nihil enim libri anni 1500 a libris anni 1501 differunt !), immo potius ad mercatum et collectorum studia quibus libri XV saeculi pretiosiores videntur esse<ref>Adeo ut antiquorum librorum bibliopolae hodie, postquam incunabula rariora facta sunt, ''postincunabula'' appellent libros tribus primis decenniis sexti decimi saeculi impressos.</ref>. Nihilominus ob hoc ipsum, iam ab octavo decimo saeculo, incunabula diligentius quam ceteri libri recenseri describique coeperunt : sunt bibliographiae et [[Bibliotheca|bibliothecarum catalogi]] incunabulis dediti.

== De aspectu ==

Prima incunabula codices manuscriptos imitabantur, quam simillima eis ut fierent, adeo ut magnae litterae unicuique libro aut capitulo praepositae saepe post impressionem rubro vel caeruleo pigmento manu pingerentur et textum rubricabant ut incipientes sententias insignirent. Nulla pagina [[Titulus|titulo]] dedicata corpori operis anteponebatur : at quia primum verbum textus ''Incipit'' esse solebat, prima paragraphus ipsa ''[[Incipit|incipit]]'' dicebatur ubi argumentum operis explicatum invenires ; contra nomen typographi, locus et annus quo liber excusus erat in calce operis inscribebantur, in paragrapho ultima cui nomen [[Colophon (litterae)|colophon]] erat. Nonnumquam etiam omnino deerant : tum investigatores historiae librorum periti typis ipsis comparandis (nam magnas varietates praebebant et saepe de novo conflabantur) vel etiam [[Filigranologia|filigranis papiraceis]] illas editiones anonymas alicui officinae typographicae tribuere conantur.

* litterae '''Romanae''' vel '''rotundae''' dictae quae ab [[Humanista|humanistis]] adhibebantur quia genus scribendi antiquum fuisse credebant.

* litterae '''[[Abecedarium gothicum|Gothicae]]''' vel '''semigothicae''' dictae in Europa septentrionali maxime usitatae et quae scriptis medii aevi et linguis vernaculis peridonea videbantur. Vulgatissimae enim sunt in manuscriptis tertii, quarti quintique decimi saeculi.

Primus liber xylographiis illustratus ''Edelstein'' Germanice inscriptus ('Gemma') [[Bamberga|Bambergae]]e ex officina typographi Alberti Pfister circa annum 1461 in lucem prodiit. Iam a quarto decimo saeculo imagines xylographice expressae divulgabantur : tum vero simul cum textu typis metallicis scripto quem illustrabant, ex eadem forma, foliis imprimi coeperunt. Quod genus librorum illustratorum brevi tempore per omnem Europam in usu fuit. Illustrissima sunt ob multitudinem egregiamque artem imaginum ligno incisarum [[Liber chronicarum (Schedel)|Liber chronicarum]]<ref>[[Norimberga|Norimbergae]]e, 1493.</ref> et [[Hypnerotomachia Poliphili]]<ref>[[Venetiae|Venetiis]], apud [[Aldus Manutius|Aldum Manutium]], 1499.</ref>, item editiones illustratae fabularum [[Publius Terentius Afer|Publii Terentii]] [[Lugdunum|Lugduni]] a Iohanne Trechselio (1493)<ref>[http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k53187w/f4.image Gallica]</ref> et [[Argentoratum|Argentorati]] a Iohanne Grueninger (1496) publicatae.

== De disseminatione geographica ==

Si Biblia [[Iohannes Gutenberg|Gutenbergiana]] dicta, quem nisi primum saltem unum e primis libris typographicis constat fuisse, [[Moguntiacum|Moguntiaci]] ante 1455 excusa est, paucis annis ars noviter inventa e Moguntiaco in multas urbes Germanas propter [[Rhenus|Rhenum]] ([[Argentoratum]], [[Colonia Agrippina|Coloniam]], [[Basilea|Basileam]]m...) et ad meridiem versus sitas ([[Bamberga|Bambergam]]m, [[Norimberga|Norimbergam]]m, [[Augusta Vindelicorum|Augustam Vindelicorum]]...) disseminabatur. Mox typographi Germani Alpes quoque transierunt atque artem typographicam in Italiam introduxerunt ([[Roma|Romam]]m<ref>[[Sublacum|Subiaci]] ubi duo typographi Germani Sweynheim et Pannartz multas [[Editio princeps|editiones principes]] auctorum Latinorum antiquorum dederunt.</ref>, [[Venetiae|Venetias]], [[Mediolanum]], ...), quae brevi tempore aemulatrix Germaniae facta est. Postea etiam in Franciam, [[Lutetia|Lutetiam]]m (1470) et [[Lugdunum]] (1473) etc., in [[Belgica|Belgicam]]m et Bataviam ([[Lovanium]], [[Guda|Gudam]]m, [[Antverpia|Antverpiam]]m...), postremo in Hispaniam ([[Salmantica (Hispania)|Salmanticam]], [[Hispalis|Hispalem]]...) et Angliam ([[Westminster]], [[Oxonia|Oxoniam]]m...). Incunabula nonnumquam etiam in parvis oppidis excusa sunt, quia multae officinae tunc temporis itinerariae erant. Tribus decenniis igitur ars typographica toti Europae nota fuit.

== De linguis ==

Quod si editiones incunabulas per linguam discribas, longe antecedere linguam Latinam invenies (70%) : sequuntur linguae Germanica (11%), Italiana (8%), Francogallica (6%)... Contra libri et typi Graeci et [[Hebraice|Hebraici]] adhuc rari sunt.

== Recensiones ==

* [[Ludovicus Hain]], ''Repertorium bibliographicum : in quo libri omnes ab arte typographica inventa usque ad annum MD typis expressi ordine alphabetico vel simpliciter enumerantur vel adcuratius recensentur opera Ludovici Hain'', Stuttgartiae : J. G. Cottae ; Parisiorum : J. Renouard, 1826-1838 (quatuor volumina). [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k4854b/f5.image.r=Repertorium+bibliographicum,+in+quo+libri+omnes+ab+arte+typographica+inventa+usque+ad+annum+.langFR Reeditum Berolini anno 1925]

* W.A. Copinger, ''Supplement to Hain's Repertorium Bibliographicum, or collection towards a new edition of that work : In two parts : The First containing nearly 7000 corrections of and additions to the collations of works described or mentioned by Hain. The second a list with numerous collations and bibliographical particulars of nearly 6000 volumes printed in the fifteenth century not referred to by Hain'', Londini, 1895-1902 (duo volumina) [https://archive.org/details/supplementtohai00copigoog]

== Si vis plura legere ==

* Dominicus Coq, 'Les incunables : textes anciens, textes nouveaux' in ''Histoire de l'édition française'' (cur. H.I. Marin et Rutgero Chartier) I : ''le Livre conquérant : du Moyen âge au milieu du XVIIe siècle'', Promodis, 1983 : 177-193.

* Lucianus Febvre et Henricus Iohannes Martin, ''L'apparition du livre'', Parisiis, Albin Michel, 1958. [http://www.persee.fr/doc/rbph_0035-0818_1963_num_41_4_2496_t1_1287_0000_3?q=febvre%20martin%20apparition Recensio critica]

* Conradus Haebler, ''Handbuch der Inkunabelkunde'', [[Stuttgardia|Stuttgartiae]] : A.Hiersemann, 1966 (secunda editio).

* Wytze et Lotte Hellinga, ''The fifteenth-century printing types of the Low Countries'', [[Amstelodamum|Amstelodami]] : M. Hertzberger, 1966.

* Albertus Labarre, 'Les incunables : la présentation du livre' in ''Histoire de l'édition française'' (cur. H.I. Marin et Rutgero Chartier) I : ''le Livre conquérant : du Moyen âge au milieu du XVIIe siècle'', Promodis, 1983 : 194-215.