Quantum redactiones paginae "De vita Caesarum" differant

{{L}}

'''''De vita Caesarum''''' est opus optime cognitum ex omnibus quae conscripsit eruditus Romanus [[C. Suetonius Tranquillus]]. Est ordo vitarum illorum duodecim hominum qui fuerunt principes [[Imperium Romanum|imperii Romani]] (hodie communiter "imperatores" dicti ex honore militari quem gerebant omnes) a [[C. Iulius Caesar|Gaio Iulio Caesari]], anno fere [[100 a.C.n.]] natus, usque ad [[Domitianus|Domitianum]], anno [[96]] necatus. Suetonius [[ab epistulis Romanis]] meruit principe [[Hadrianus|Hadriano]],<ref>E. Marec, H. G. Pflaum, "Nouvelle inscription sur la carrière de Suetone, l'historien" in ''Comptes rendus de l'Académie des Inscriptions et Belles Lettres'' (1952) pp. 76-85.</ref> sed ab hoc munere demissus est anno [[121]] vel 122.<ref>''[[Historia Augusta]]'' "Hadrianus" 11.3.</ref> Vitas dicavit [[patronatus|patrono]] suo (qui eodem anno eiectus est a [[praefectus praetorio|praefectura praetorii]]) [[Gaius Septicius Clarus|Septicio Claro]].<ref>[[Ioannes Lydus]], ''De magistratibus'' 2.6.</ref>

 

Suetonius in '''libro II''' de [[Augustus (imperator)|Augusto]] disserit, a [[Gens Octavia|gente Octavia]] incipiens sub regibus et consulibus satis clara. Deinde nativitatem et iuventutem ipsius Augusti describit, proelia quae pro parte [[Gaius Iulius Caesar|Caesaris]] pugnavit, bella civilia in quibus [[Marcus Iunius Brutus|Brutum]] et [[Gaius Cassius Longinus|Cassium]] necnon [[Marcus Antonius|M. Antonium]] debellavit, magistratus et honores quos ante tempus et in perpetuitate cepit, aedificia quae construxit, leges moresque quos rei publicae reddidit, formam quam provinciis et regnis tributariis constituit. In fine familiam et indolem et mortem Augusti descripsit. In hoc libro Suetonius citat librum ''[[De vita sua (Augustus)|De vita sua]]'', edictaque et alia scripta Augusti necnon epistulas quas cum Tiberio, [[Livia]] et [[Iulia minor|Iulia]] intermisit,<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 2, 27, 28, 31, 40, 42, 51, 62, 64, 71, 74, 76, 85-88, 101.</ref> epistulas etiam [[Marcus Antonius|Marci Antonii]];<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 2, 4, 10, 69-70.</ref> et scriptum aliquid [[Gaius Drusus|C. Drusi]].<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 94.</ref> Citat et opera nunc deperdita [[Aquilius Niger|Aquilii Nigri]], [[Aulus Cremutius Cordus|Cremutii Cordi]], [[Iulius Marathus|Iulii Marathi]], [[Asclepias Mendetis|Asclepiadis Mendetis]],<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 11, 35, 79, 94.</ref> carmina et graphita popularia,<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 70.</ref> ''[[Acta Senatus]]'' et decretum publicum [[Velitrae|Velitrarum]]<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 1, 5, 58, cf. 36.</ref> necnon antiquitates et monumenta nonnulla.<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 7, 12, 16, 50.</ref>

 

In '''libro III''' ab historia [[Gens Claudia|gentis Claudiae]] incipiens de patre et matre Tiberii disserit, de iuventute, de exsilio in insula [[Rhodus|Rhodo]], de reditu et bellis [[Germania|Germanicis]]. Postea successionem Tiberii ad principatum narrat et res postea gestas, vitam et studia et saevitiam imperatoris senescentis in insula [[Capreae|Capreis]], familiam et mortem. In hoc libro Suetonius citat epistulas Augusti Tiberio missas,<ref>''De vita Caesarum'' "Tiberius" 21.</ref> epistulam Tiberii ipsius Senatui missam et alia scripta principis,<ref>''De vita Caesarum'' "Tiberius" 67, 70-71.</ref> fabulam Atellanam quandam, carmina popularia, graphita<ref>''De vita Caesarum'' "Tiberius" 45, 52, 59</ref> et ''[[Acta Senatus]]''.<ref>''De vita Caesarum'' "Tiberius" 28, 73</ref>

'''Liber IV''' originem, iuventutem et principatum imperatoris [[Caligula|Gaii]] narrat quem sub nomine Caligulae cognovimus. Multa dicit de spectaculis, de criminibus, de crudelitate et luxuria Gaii, historiamque insuper addit de expeditione ad litora [[Oceanus Britannicus|Oceani]]; in fine indolem et aegritudinem describit et coniurationem [[Cassius Chaerea|Cassii Chaerea]] aliorumque qui principi mortem intulerunt. De nativitate Gaii Suetonius citat [[Gnaeus Lentulus Gaetulicus|Cn. Lentulum Gaetulicum]], [[Gaius Plinius Secundus|Plinius maior]], epistulam Augusti [[Agrippina]]e missam et ''[[Acta diurna]]''.<ref>''De vita Caesarum'' "Gaius" 8.</ref> De rebus aliis citat carmina popularia<ref>''De vita Caesarum'' "Gaius" 6, 8.</ref> et narrationem avi sui.<ref>''De vita Caesarum'' "Gaius" 19.</ref>

 

'''Liber V''' nativitatem et vitam [[Claudius (imperator)|Claudii]] praebet principibus Augusto, Tiberio et Gaio; quo mortuo Claudius avunculus "imperium cepit quantumvis mirabili casu",<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Claudius" 10.</ref> principatumque gessit "modo circumspectus et sagax, interdum inconsultus ac praeceps, nonnumquam frivolus amentique similis".<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Claudius" 15.</ref> Suetonius postea de indole huius principis, de matrimoniis, de negotiis a serie libertorum gestis et de exitu narrat. De Claudio Suetonius citat ''[[Historiae (Claudius)|Historias]]'', alia scripta quaedam et edicta principis ipsius, <ref>''De vita Caesarum'' "Divus Claudius" 2, 16, 21, cf. 41-42.</ref> epistulas Augusti Liviae missas<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Claudius" 4.</ref> et carmina popularia.<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Claudius" 1.</ref> De morte Claudii opiniones multas repetit, sed sine nominibus.<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Claudius" 44, cf. "Nero" 33.</ref>

 

De [[Nero (imperator)|Nerone]] principe in '''libro VI''' legimus, sed ab initio de [[gens Domitia|gente Domitia]] et de iuventute, principibus Gaio et Claudio, cui Nero successor fuit. Multa dicit Suetonius de spectaculis, de musica, de aurigis, de ludis Neroniis bis celebratis, de itinere Graeco, insuper de luxuria et libidinibus Neronis, in fine de habitu corporis et de morte a se illato. In hoc libro Suetonius citat libros manu scriptos principis ipsius<ref>''De vita Caesarum'' "Nero" 52.</ref> et carmina popularia.<ref>''De vita Caesarum'' "Nero" 39.</ref>

 

'''Liber VII''' brevius digerit de [[Gens Sulpicia|Sulpiciis]] qui cognomen Galba gesserunt et de cursu honorum [[Servius Sulpicius Galba|Ser. Sulpicii Galbae]] qui, Nerone mortuo, principatum usurpavit sed mox a militibus necatus est Romae iuxta [[Lacus Curtius|lacum Curtium]]. [[Marcus Salvius Otho|Othonis]] successio iam describitur, olim Neronis familiaris vel parasitus et qui amicum vindicare praetendebat, sed mox in [[Gallia Cisalpina]] debellatus mortem sibi conscivit. In fine principatum brevem et ingloriosam [[Aulus Vitellius|A. Vitellii]] narratur. In hoc libro citantur [[Quintus Elogius]],<ref>''De vita Caesarum'' "Vitellius" 1.</ref> fabulam Atellanam quandam,<ref>''De vita Caesarum'' "Galba" 13.</ref> carmina popularia<ref>''De vita Caesarum'' "Galba" 6, 20; "Otho" 3; "Vitellius" 14.</ref> et narrationem [[Suetonius Laetus|patris sui]].<ref>''De vita Caesarum'' "Otho" 10.</ref>

 

'''Liber VIII''' breviter historiam [[Gens Flavia|gentis Flaviae]] vitasque principum huius gentis praebet, scilicet [[Vespasianus|T. Flavii Vespasiani]] (qui exercitum Vitellii debellavit) filiorumque [[Titus (imperator)|Titi]] et [[Domitianus (imperator)|Domitiani]], qui in palatio suo interfectus est. Rursus in hoc libro Suetonius citat carmina popularia;<ref>''De vita Caesarum'' "Domitianus" 14, 23;</ref> etiam opus Domitiani ''[[De cura capillorum (Domitianus)|De cura capillorum]]''.<ref>''De vita Caesarum'' "Domitianus" 18.</ref>

 

== Fortuna operis ==

Librum ''De vita Caesarum'' imitavit inter primos [[Marius Maximus]], scriptor operis hodie deperditi de imperatoribus a [[Nerva]] [[Caracalla]]m usque. Post eum secutus est Suetonium iste auctor (si re vera singulus fuit) qui fecit et partim finxit ''[[Historia Augusta|Historiam Augustam]]'', id est, vitas imperatorum ab Hadriano usque ad [[Carus (imperator)|Carum]]. Is recognovit Suetonium inventorem fuisse formulae vitarum imperialium, "emendatissimum et candidissimum scriptorem" "cui familiare fuit amare brevitatem".<ref>''[[Historia Augusta]]'' "Quadrigae tyrannorum" 1.1-2.</ref>

 

Historici posteriores Suetonium legerunt fere omnes, citaverunt nonnulli, interdum sine nomine. Qui nunc legit [[Eutropius (rerum gestarum scriptor)|Eutropium]], exempli gratia de [[Bellum Gallicum|bello Gallico]] Caesaris scribentem, verba Suetonii recognovit leviter modificata: "per tot successus ter nec amplius adversum casum expertus" (Suetonius); "inter tot successus ter male pugnavit" (Eutropius).<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Iulius" 25; Eutropius, ''Breviarium'' 6.17.</ref> Inter lectores antiquos operis Suetonii oportet etiam numerare poetam [[Ausonius|Ausonium]]: ille in serie epigrammatum cuius titulus est ''[[Caesares (Ausonius)|Caesares]]'' viginti quattuor principes laudat, quorum duodecim anteriores (a [[Gaius Iulius Caesar|Caesare]] [[Domitianus|Domitianum]] usque) ex opere Suetonii depicti sunt.

 

Aevo mediaevali Suetonium admiraverunt et imitaverunt auctores vitarum regum et imperatorem, inter quos [[Eginhardus]] qui ''[[Vita Karoli Magni (Eginhardus)|Vitam Karoli Magni]]'' scripsit, [[Asserius]] qui ''[[De rebus gestis Alfredi]]''. Eginhardus figuram faciei et corporis imperatoris [[Carolus Magnus|Caroli]] e verbis Suetonii de [[Augustus (imperator)|Augusto]] conficit.<ref>Eginhardus, ''Vita Karoli Magni'' 22; vide ''Asser's Life of Alfred'' ed. W. H. Stevenson (Oxonii 1904) p. lxxxii.</ref> Aevo [[Renascentia]]e eruditi notissimi, [[Desiderius Erasmus]], [[Philippus Beroaldus]], opus ''De vita Caesarum'' recensuerunt;<ref>{{Fabricius Latina}} pp. 494-501.</ref> alii in linguas vernaculares verterunt, sicut [[Lingua Italiana|Italiane]] [[Paulus del Rosso]] ([[1556]]), [[Anglice]] [[Philemon Holland]] ([[1606]]). [[Editio princeps]] operis anno [[1470]] divulgata est; eruditus Iohannes de Gruber enumeravit 200 editiones, vel etiam plures, ab eo anno usque ad [[1829]] editas.<ref>I. de Gruber in ''Jahrbücher für Philologie'' suppl. 3 (1834) pp. 142-149; Ihm (1908) p. ix.</ref>

 

Recentioribus aevis ei qui disseruerunt de natura auctoris et operis interdum deminuerunt: ''Sueton schreibt farblos'' ("Suetonius sine colore scribit"); ''Un vero scrittore non è'' ("Verus scriptor non est"); ''un succubo dei fonti'' ("a fontibus suis compressus"); ''often displeasing and sometimes actually incomprehensible'' ("saepe molestus, interdum imperceptibilis").<ref>Norden, Funaioli et D'Anna a Lounsbury (1987) citati; Townend (1967) p. 92.</ref> Qui talia dicebant aut non potuerunt explicare, aut non tentaverunt, quomodo libri ita scripti per undeviginti saecula lectoribus nullo tempore carebant. Eruditi hodie promptius recognoscunt huius scriptoris stylum ''artless'' ("incultum") sed perspicuum et expolitum.<ref>Wallace-Hadrill (1983); Lounsbury (1987); Murison (1992) p. viii.</ref>

 

Historici qui nostro tempore de principatu Romano et de imperio ineunte scripserunt, omnes opere Suetonii usi sunt. Qui de [[patronatus|patronatu]] scripserunt, qui prosopographiam aulae principum excogitaverunt, qui vitas imperatorum et coaevalium confecerunt, Suetonium laudant ut repertorem fontium verborumque aliter ignotorum de principibus Romanis generosum et indefatigabilem. Opere Suetonii usus est inter alii [[Robertus Graves]], poëta [[Anglia|Anglicus]] qui et mythistoriam late notam conscripsit de vita [[Claudius (imperator)|Claudii]] sub titulis ''[[I, Claudius|Ego Claudius]]'' et ''[[Claudius the God|Deus Claudius]]'' anno 1934 divulgatam. Graves ipse postea libros ''De vita Caesarum'' [[Anglice]] vertit et anno 1957 edidit.

 

 

== Notae ==