Quantum redactiones paginae "Brixia" differant

'''Brixia'''<ref>G. B. Pellegrini, ''[https://books.google.it/books?id=Dlkw3idzhrUC&pg=PA412&dq=toponimi+citt%C3%A0+italiane&hl=it&sa=X&ved=0ahUKEwjenaKkosrNAhVBoRQKHTQQARYQ6AEIKTAC#v=onepage&q=toponimi%20citt%C3%A0%20italiane&f=false Toponomastica italiana]'' (Mediolani: Hoepli, 1990)</ref><ref name="graesse">{{Graesse}}}</ref><ref>{{Campanini}}</ref><ref name="Castiglioni">{{Castiglioni}}</ref><ref>[http://www.ancientlibrary.com/gazetteer/ Hazlitt, ''The Classical Gazetteer'']</ref> {{victio|Brixia|ae|f}} (alia nomina:<ref name="graesse" /> ''Briscia, Brisia'' et cetera) ([[Lingua Italiana|Italiane]]: ''[[:it:Brescia|Brescia]]'') est [[Urbes Italiae|Urbs]] [[Italia]]e et [[Commune Italiae|municipium]], circiter 196&thinsp;120 incolarum, in [[Regio Italiae|Regione]] [[Langobardia]] sita et caput [[Provincia Brixiana|Provinciae Brixianae]]. Urbani ''Brixiani''<ref name="graesse" /><ref name="Castiglioni" /><ref name="dizionario-latino">{{dizionario-latino}}</ref> seu ''Brixienses''<ref name="graesse" /><ref name="Castiglioni" /><ref name="dizionario-latino" /> (etiam:<ref name="graesse" /> Brixianenses, Bressani, Briscienses, Brisiani) appellantur.

 

Sententia urbis est: ''BRIXIA FIDELIS''.

 

Nomina latina urbis sunt<ref name="graesse" /> ''Brixia -ae'', ''Barixia -ae'', ''Bressa -ae'', ''Brexia -ae'', ''Brexiona -ae'', ''Briscia -ae'', ''Brisia -ae'', ''Brissia -ae'', ''Brixianorum civitas'' et cetera.

 

 

{{Pars vicificanda}}

 

 

Brixia floriut quinto saeculo a.C.n., sed initio insequentis saeculi aggressio [[Galli|Celtorum]] (vel Gallorum) diruit imperium Tuscorum et Gulasiccanorum viventium in Padi Planitia. Inter annum 391 et annum 388 Brixia capta et vastata est. Titus Livius, celeberrimus historicus Romanus istats res gestas his cum verbis narrat: «''alia subinde manus Cenomanorum Etitovio duce vestigia priorum secuta eodem saltu favente Belloveso cum transcendisset Alpes, ubi nunc Brixia ac Verona urbes sunt locos tenuere''».<ref> Titus Livius, ''Ab Urbe condita Libri'', V, 35 </ref> Pompeius Trogus autem hoc narrat: «''cum [Galli] in Italiam venissent, sedibus Tuscos expulerunt et [[Mediolanum]], [[Comum]], Brixiam, Veronam, [[Bergomum]], [[Tridentum]], [[Vicentia]]m condiderunt''».<ref> Iustinus, ''Historiarum Philippicarum T. Pompeii Trogi Libri XLIV in epitomen redacti'', XX, 5 </ref> Hoc non accidit confestim et aliquibus temporibus videres oppidum in antiquum redactum silentium: nulla vox in rure, nullus pastorum sibilus. Sed aliquando in tertio saeculo, nemo scit definite quando, Galli Cenomani constituerunt Brixiam oppidum principem eorum gentis. Civitas crevit iterum, sed mox novus populus venit a meridione pugnandi et occupandi causa, populus Romanus

 

 

Anno 225 a.C.n. Romani foederati sunt cum Brixia et una cum Gallis Cenomanis profligaverunt multas gentes Celticas. At cum [[Hannibal]] Saguntum expugnavisstet et Hiberum [[flumen]] transisset (anno 218 a.C.n.) ut Italiam oppugnaret Romanorumque Imperium exstingueret, Galli Boi rebellaverunt contra Latinos milites et Mutinae Romanos obsederunt. Milites Romae contra Boios pugnaverunt, Tannetum contenderunt et «''ibi se munimento ad tempus commeatibusque fluminis et Brixianorum etiam Gallorum auxilio aduersus crescentem in dies multitudinem hostium tutabantur''».<ref> Titus Livius, ''Ab Urbe condita Libri'', XXI, 25 </ref> Secundo Bello Punico Galli Cenomani non adiuverunt Carthaginienses et conati sunt ut fidem Romae servarent. Anno 197 a.C.n. Insubres et Cenomani super amnis Mincii ripam consederunt, ut contra Romanos bellare. At Brixienses nolebant cum Romanis legionibus proelium inire, ut ait Livius. Sic Cenomani pugnam non cum Insubribus gesserunt, sed contra eos. Nam «''quidam et a Cenomanis terga repente in ipso certamine adgressis tumultum ancipitem iniectum auctores sunt caesaque in medio quinque et triginta milia hostium, quinque milia et ducentos uiuos captos''».<ref> Titus Livius, ''Ab Urbe condita Libri'', XXXII, 30 </ref>

Quintum saeculum fuit tempus perdifficile Italiae totae et etiam Brixiae. Anno 402 et anno 403 gothus Alaricus contra ducem Stilichonem in Italia septentrionali pugnavit. Nemo scit utrum barbarus Brixiam vastavit an non, sed hi anni certe non fuerunt felices. Anno 452 Attila rex Hunnorum Brixiam cepit ac diruit, ut ait Paulus Diaconus: «''Exinde per uniuersas Venetiarum urbes, hoc est Vicentiam, Veronam, Brixiam, Pergamum seu reliquas nullo resistente Hunni bacchantur''».<ref> Paulus Diaconus, ''Historia Romana'', XIV, 11 </ref> In nonnullis domibus huius aetatis archaeologi invenerunt fora in operibus tessellatis: Hunni posuerunt stipites tentoria eorum in opera musiva. Tentoriis cum barbaris in patriciis domibus finit Historia Brixiae Romanae.

 

 

Anno 476 Odoacer Ravennae rerum potitus est et parvulum imperatorem Romulum Augustulum deposuit. Insequentibus annis barbarus rex gubernavit navem Italiae. Hoc tempore fontes de Brixia silent. Cum Theodericus rex Gothorum, decus Hamalorum, Italiam invasit Odoacremque occidit multi Gothi conlocati sunt in Italia septentrionale, probabiliter Brixiae vel prope Brixiam quoque. Qua de causa rex Gothus moenia Brixiae et Veronae vetustate collapsa restauranda curavit. Imperium Gothorum stetit usque ad annum 535, cum Romanorum (orientalium) dux Belisarius Italiam invasit ut patriam Caesaris a barbaris liberaret. Bellum inter Romanos (vel Graecos) et Gothos populatum est Italiam per annos viginti. Interea Burgundiones Mediolanum oppugnaverant et Franci Liguriam et Venetiam incenderunt. Proelia atrocia gesta sunt prope Brixiam, quia multi Gothi in his terris vivebant et Romanis se dare nolebant. Cum Theia, ultimus rex Gothorum, anno 553 a Narsete apud Sarnum flumen occisus esset, bellum nondum actum erat. Gothi enim in Italia Septentrionali una cum Francis bellare perrexerunt. Anno 562 Narses, ut ait historicus Graecus Iohannes Malala, Brixiam Veronamque cepit et claves earum imperatori Iustiniano misit.<ref> Iohannes Malalas, ''Weltchronik'', 18, 140 </ref> Post octo annos Langobardi Alpes transierunt petentes Hesperiam: tempora ista fuere barbarica.

Brixia capta est mox, fortasse iam anno 569, ab Alboino. Civitas, polulata vexataque, post obitum regis Clephis (anno 574) recta est a duce, qui Alichis appellabatur, ut ait Paulus Diaconus: «''Post cuius [Clephis] mortem Langobardi per annos decem regem non habentes sub ducibus fuerunt. Unusquisque enim ducum suam civitatem obtinebat: Zaban Ticinum, Wallari Bergamum, Alichis Brexiam, Eoin Tridentum, Gisulfus Forumiulii''».<ref> Paulus Diaconus, ''Historia Langobardorum'', II, 32 </ref> Alichis moenia urbis restauranda curavit. Multi Langobardi statuerunt Brixiae vel prope Brixiam vivere. Itaque civitas facta est potens inter urbes Regni Langobardorum. Qua de causa anno 636 rex Langobardorum electus est Rothari, dux Brixiae. Paulus Diaconus his cum verbis eum describit: «''Fuit autem viribus fortis et iustitiae tramitem sequens, sed tamen fidei christianae non rectam lineam tenens, Arrianae haereseos perfidia maculatus est''».<ref> Paulus Diaconus, ''Historia Langobardorum'', IV, 42 </ref> Anno 680 dux Brixiae factus est Alichis II, iam dux in Tridentina civitate, qui autem contra regem suum Perctarit frequenter pugnavit. At Cunicpertus, filius Perctarit, Alichem, cui subsidio duo cives «''Brexiani''» erant, Aldo et Grauso, profligavit necavitque magno proelio anno 689 prope flumen Adduam.<ref> Paulus Diaconus, ''Historia Langobardorum'', V, 38-41 </ref> Circiter anno 730 dux Brixiae erat Gaidualdus quidem.<ref> Paulus Diaconus, ''Historia Langobardorum'', VI, 50 </ref> Paulo post factus est rex Langobardorum Desiderius, probabiliter Brixiensis, qui uxorem duxerat Ansam, filiam Verissimi, Brixiensis natione Latini. Rex condidit Brixiae monasterium Sancti Salvatoris (nunc Sanctae Iuliae), ubi habitavit celeberrima filia regis Desiderata, vel Ermengarda, ut eam Alexander Manzoni appellat in tragoedia quae ''Adelchis'' inscribitur.

 

 

Anno [[774]] [[Carolus Magnus|Carolus rex Francorum]] urbem [[Papia|Ticinum]] expugnavit: hoc fuit occasus regni Langobardorum. Franci potiti sunt Italia Septentrionali et urbe Brixiensi quoque. Civitas comitatus facta est. Anno [[824]] creatus est episcopus Brixiae Rampertus, homo doctus et religionis peritus. Hoc tempore nonnulli monachi Brixiam venerunt ab Transalpinis regionibus ut clerum populumque Brixianum edocerent. Insuper Rampertus monasterium Sancti Faustini Maioris aedificandum curavit atque multas ecclesias restauravit. Anno [[840]] Imperator Sacri Romani Imperii [[Lotharius I (imperator)|Lotharius]] invitavit Rampertum ut synodo Anguilsami interesset et hoc honos maior fuit. Anno [[844]] obiit et episcopus Brixiae factus est Notingus, qui cathedram episcopalem tenuit usque ad annum [[859]]. Deinde Antonius creatus est episcopus Brixiae. Nonnullis conventibus sacerdotum episcorumque interfuit et post obitum [[Ludovicus II|Ludovici II]] (qui mortuus est anno [[875]] Glaneti, prope Brixiam) epistulam episcopo [[Constantia]]e Salomoni scripsit ut quererer de miserabili statu Italiae, laceratae bellis civilibus. Post obitum [[Carolus III (imperator)|Caroli Crassi]] (anno [[888]]) Brixia favit primum [[Guido Spoletensis|Guidoni Spoletensi]], deinde [[Berengarius Foroiuliensis (imperator)|Berengario]]. [[Saeculum 10|Saeculo decimo]] multa munera comitis Brixiae allata sunt episcopo, sed cives Brixienses coeperunt regimini civitatis interesse velle: sic ortum est commune vel municipium Brixiae.

 

 

Die 20 iunii anno [[1120]] facta est magna concio populi ante ecclesiam Sancti Petri (Italice ''San Pietro de dom'') et Stephanus, praeco «''vice communis eiusdem civitatis''», obtinuit castellum prope Brixiam. Cum documento hoc certiori facti sunt moderni de ortu Brixiae communis, sed probabiliter iam anno [[1038]] commune quoquo modo existebat, ut scriptum est in ''Libro Potheris''. Anno 1127 compositum est primum documentum in quo nomina quinque consulum Brixiae continentur. Alia fons magni momenti historiae Brixiae huius temporis est liber, qui ''Annales Brixienses'' inscribitur. Hic legitur Brixiam civitatem anno 1096 exsarsam esse. Anno [[1117]] factus est terraemotus magnus, anno 1132 Brixiam Innocentius papa advenit et eiecit Villanum de episcopatu. Anno [[1144]] civitas iterum exarsit, anno 1148 Eugenius papa Brixiam petivit. Anno 1156 Bergomenses a Brixiensibus bello apud Paluscum subacti sunt; anno 1160 imperator Fridericus I Rubrabarba superatus est apud Carchanum a Brixiensibus et Mediolanensibus. Anno 1171 facta est siccitas magna, insequente anno fuit caritas annonae. Anno 1184 incepta est moneta Brixiae et urbs exarsit. Anno 1191 Bergomenses et Cremonenses impetum in Brixienses fecerunt apud Pontem Olei, sed fere omnes necati sunt.

Post magnam victoriam hanc alia bella fuerunt, modo contra Bergomenses, modo cum iis sociati. Anno 1205 moneta Brixiae iterum facta est. Anno 1210 intravit Brixiam imperator [[Otto IV]]. Anno 1223 in die Natalis fuit terraemotus tam magnus ut subrueret domus, turres, ecclesias, castella atque pagos. Anno [[1238]] [[Fridericus II]] imperator, qui Stupor Mundi nuncupabatur, Brixiam per tres menses frustra obsedit innumerabili cum exercitu. Insequente anno imperator perrexit Mediolanum cum copiis suis et Brixienses subsidio Mediolanensibus iverunt. Die secundo septembris anno 1251 fuit papa Innocentius IV Brixiae. Die primo septembris anno 1258 ingressus est Ezelinus de Rumano Brixiam, ubi «''fecit multa mala in personis religiosis et secularibus, et destruxit multum de civitate in domibus et terris''», ut aiunt Annales Brixienses<ref> ''Annales Brixienses'', ed. L. Bethmann, p. 820 </ref>, qui anno 1273 finiunt. Anno 1275 factus est episcopus Brixiae Berardus Maggi et civitatem rexit magna cum prudentia. Anno 1298 nomen principis civitatis sibi imposuit et anno 1308 obiit.

 

 

Anno [[1313]] Brixienses se dederunt familiae [[Vicecomes (familia)|Vicecomitum]] (Italice ''Visconti'') Mediolanensium. Anno [[1330]] imperator [[Ludovicus IV Bavaricus]] Brixiae fuit. Paulo post Scaligeri Veronenses Urbem ceperunt, sed Brixienses aegre iugum [[Verona]]e tulerunt, itaque anno [[1337]] iterum se Vicecomitibus Mediolanensibus dederunt.

Anno [[1404]] [[Pandulphus Malatesta]] Brixiam cepit et rexit more principis. Nam Catharina vicecomes civitatem eum donavit, ut pecuniam debitam muneribus eius solveret. At anno [[1421]] Pandolfus coactus est Brixiam relinquere. Civitas iterum Vicecomitum fuit, sed Brixienses pro nihilo Mediolanenses domini habebantur. Sic Brixia die [[17 Martii]] anno [[1426]] rebellavit et se [[Respublica Veneta|reipublicae Venetae]] dedit. Insequente anno Veneti contra Mediolanenses pugnaverunt et die [[30 Decembris]] duo hostes pacem signaverunt in qua statutum est Brixiam Reipublicae Venetae esse.

 

 

Usque ad pacem Laudis Novae (anno 1454) Veneti et Mediolanenses crebro pugnaverunt ad Brixiam subiugandam. Memoranda est obidio anni 1438, cum Vicecomites urbem longo tempore obsiderent. Salus Brixiae fuit adventus Scaramucciae a Foro Livii, ducis mercennarii qui pro Venetia bellabat. Inter annum 1478 et 1479 horrida lues percussit Brixiam occidens milia multa hominum.

Anno 1789 res novae in Gallia factae sunt, sed primum hoc minoris momenti Brixiae fuit. At anno 1796 dux Francus Napoleo Italiam invasit et Mediolanum expugnavit. Die 12 maii anno 1796 ipse Napoleo ingressus est Brixiam. Die 30 maii eiusdem anni Franci palam urbem occupaverant, sed aliquae copiae Venetae illic manserunt. Praesentia militum duorum nationum longe durare non poterat, nam die 18 martii anno 1797 nonnulli iuvenes nobiles cum auxilio Francorum municipio potiti sunt et Venetos e civitate eicierunt. Facta est Respublica Brixiensis, sub oculis et armibus militum Napoleonis

 

 

Respublica Brixiensis vitam longam non habuit. Nam post pacem Campi Formii (anno [[1797]]) Brixiam fuit pars novae Reipublicae Cisalpinae. Mense iunio anno [[1805]] [[Napoleo]] venit Brixiam et in urbe per dies quinque mansit. Eodem anno factum est Regnum Italiae, cuius rex Napoleo fuit. Illud comprendit maximam partem Italiae Septentrionalis, et Brixiam quoque. At anno 1814 sol Napoleonis occasus est et Austriaci-Hungarici urbem una cum omnes fines Langobardiae et Reipublicae Venetae ceperunt. Die 7 aprilis anno 1815 factum est Regnum Langobardicum-Venetum, ut statutum est in Consilio Vindobonensi.

Postremo die 13 iunii anno [[1859]] [[Iosephus Garibaldi]] cum militibus suis Brixiam a tyrannico iugo Austriacorum-Hungarorum, ut soliti erant dicere patriae amantes illae aetatis, liberavit. Die 17 eiusdem mensis rex [[Victorius Emmanuel II]] in oppidum ingressus est permagno cum gaudio omnium civium. Insequente die imperator [[Napoleo III]] quoque ad urbem perrexit. Anno [[1860]] inter mille homines, qui cum Iosepho Garibaldi Siciliam liberaverunt, 64 Brixienses erant. Paulo post multi alii ad Italiam Inferiorem iverunt, ut pro patria et communi libertate dimicarent. Deinde Brixia facta est post diem 17 martii anno [[1861]] pars Regni Italiae.

 

 

Post ortum Regni Italiae natae sunt Brixiae et propinquis in pagis multae societates operariae catholicae. Anno 1867 nonnulla monasteria clausa sunt, inter quae illud Sancti Iosephi et Sancti Caietani. Anno [[1874]] societas amicorum Iosephi Mazzini, quae appellata erat ''Cogitatio et actio'' equidem clausa est, cum sodales eius res novas desiderarent. Insequente anno imperator Borussiae Gulielmus II Brixiae fuit. Interea populus Brixiensis laborabat propter divisiones inter fautores et hostes Ecclesiae et propter paupertatem agricolarum, qui anno 1882 cessationem operis fecerunt. Anno [[1904]] alia exoperatio facta est, multo maior quam illa praeterita.

Brixiae olim vixerunt aut nati sunt et hodie vivunt multi praeclari viri atque feminae, inter eos:

* [[Gaudentius Brixiae]], theologus

* [[Romaninus]], pictor

* [[Benedictus Castelli]], [[physicus]] et [[mathematicus]]

* [[Paulus VI]] (1897 - 1978), [[papa]]

 

 

A die [[10 Iunii]] [[2013]] praefectus urbis est [[Aemilius Del Bono]] [[Factio Democratica (Italia)|Factionis Democraticae]].

 

Brixia [[sedes episcopalis]] [[Ecclesia Catholica Romana|Ecclesiae Catholicae Romanae]] est. Nomen sedis episcopalis [[Dioecesis Brixiensis]] est.

 

=== Vici urbani (''Circumscriptiones'') ===

* [[Circumscriptio Septemtrionalis (Brixia)]]: ''Borgo Trento · Mompiano · Villaggio Prealpino · San Rocchino · San Bartolomeo · Sant'Eustacchio · Casazza'',

{{CommuniaCat|Brescia|Brixiam}}

 

 

*E. Abeni, ''La storia bresciana'', 6 voll., Edizioni del Moretto, Brixiae 1986-1990.

 

== Notae ==

 

{{urbs-stipula}}