Aria (musica)

Aria (ex Italiana, 'aer') in musica primum fuit quaelibet melodia significans, usitate, sed non semper, a cantore peracta. Vocabulum nunc paene semper adhibetur ad describendam rem in se contentam pro singula voce, plerumque cum adiunctione orchestrae. Fortasse usitatissima ariarum occasio est opera, sed multae ariae movimenta oratoriorum et cantatarum sunt. Compositores etiam arias symphoniacas composuerunt, quae non sunt partes ullius maioris operis, inter quas "Ah perfido" Ludovici van Beethoven nonnullaeque ariae symphoniacae Wolfgangi Amadei Mozart, sicut "Conservati fedele," sunt notissimae.

In opera Il barbiere di Siviglia, Figaro, tonsor Hispaliensis et promus Comitis Almavivae, ariam "Largo al factotum della città" ('Cedete administro urbano') canit et cithara psallit.

Notio ariae orta est saeculo quarto decimo, cum vocabulum modum vel genus canendi vel psallandi significavit. Aria etiam rationem melodicam vel exemplar structurae poeticae cantatae, sicut poemata quattuordecim versuum, significare potuit. Vocabulum etiam musicae instrumentali adhibitum est, sed non iam sic adhibetur. Per saecula, ariae se a melodiis simplicibus in figuram rigide conformatam evolverunt. Saeculo septimo decimo, aria in forma ternaria (A–B–A) suscepit; tales res ariae de capite (arie da capo) appellatae sunt. Aria deinde thesaurum operaticum intravit, multas subspecies—inter quas aria cantabilis, aria agitata, aria fortitudinis—evolvens. Ante medium saeculum 19, multae operae tantum sequentia ariarum factae erant, spatio cantuum recitatoriorum imminuto, cum aliae operae (exempli gratia, dramata musica Ricardi Wagner), omnino percompositae essent, nullo spatio ariae simili in se contento aperte viso.

Arietta est aria brevis, plerumque pro vocibus femineis destinata.

Nexus interni

• Air
• Cantus recitatorius
• Monologus

Ariae notabiles

Genus vocis	Aria	Opera	Compositor
supranus	O mio babbino caro	Gianni Schicchi	Iacobus Puccini
	Sì, mi chiamano Mimì	La bohème	Iacobus Puccini
	Vissi d'arte	Tosca	Iacobus Puccini
	Der Hölle Rache	Tibia magica	Wolfgangus Amadeus Mozart
	Cantus Lunae	Rusalka	Antoninus Dvořák
	Summertime	Porgy and Bess	Georgius Gershwin
	Glitter and Be Gay	Candide	Leonardus Bernstein
	Sempre libera	La traviata	Iosephus Verdi
medius-supranus	Habanera	Carmen	Georgius Bizet
	Mon cœur s'ouvre à ta voix	Samson and Delilah	Camillus Saint-Saëns
	Voi, che sapete	Nuptiae Figari	Wolfgangus Amadeus Mozart
	Ombra mai fu	Serse	Georgius Fridericus Handel
contraltus	Ah, Tanya, Tanya	Eugenius Onegin	Pyotr Ilyich Tchaikovsky
	Weiche, Wotan, weiche	Das Rheingold	Ricardus Wagner
	Lullaby	Consul	Ioannes Carolus Menotti
tenor	Celeste Aida	Aida	Iosephus Verdi
	Che gelida manina	La bohème	Iacobus Puccini
	Ch'ella mì creda	La fanciulla del West	Iacobus Puccini
	E lucevan le stelle	Tosca	Iacobus Puccini
	La donna è mobile	Rigoletto	Iosephus Verdi
	Nessun dorma	Turandot	Iacobus Puccini
	Una furtiva lagrima	L'elisir d'amore	Caietanus Donizetti
	Vesti la giubba	Pagliacci	Rogerius Leoncavallo
baritonus	Largo al factotum	Tonsor Hispaliensis	Ioachim Rossini
	Votre toast, je peux vous le rendre (cantus toreador)	Carmen	Georgius Bizet
	Der Vogelfänger bin ich ja	Tibia magica	Wolfgangus Amadeus Mozart
	Die Frist ist um	Fliegende Holländer	Ricardus Wagner
	Tutto e deserto . . . Il balen del suo sorriso	Il trovatore	Iosephus Verdi
bassus	O Isis und Osiris	Tibia magica	Wolfgangus Amadeus Mozart
	Madamina, il catalogo è questo	Dominus Ioannes	Wolfgangus Amadeus Mozart
	Hier sitz ich zur Wacht	Götterdämmerung	Ricardus Wagner

Nexus externi

• Definitio ariae et ariettae apud Wiktionary
• The Aria Database, www.aria-database.com