De vulgari eloquentia (Italice: L'eloquenza della lingua volgare) est magnus tractatus de linguis Romanicis, dialectis Italicis, litteris in his sermonibus compositis, optimoque sermone eligendo. Latine scriptus est a Dante Alagherio, poeta Italico, anno fere 1304. In animo habuit quattuor libros de hac re scribere,[1] sed duos tantum confecit.

Dantes Alagherius ab Andrea del Castagno anno 1450 pictus

Argumenta recensere

In principio auctor de origine linguarum meditatur: cum res Turris Babel confudissent atque perturbavissent linguas, primum verbum Adae posse assumi verbum hebraicum pro "Deo". Creaturam creatorem suum vidisse constat. Denique Graeca, Germanica et Romanica nata esse. Postea Alagherius de linguis temporis sui disserit. In enumeratione sermonum Romanicorum, Dantes primus ille distinctionem facit secundum verbum affirmationis inter linguas Francogalliae septentrionalis (linguam oil), Provinciae (linguam oc), Italiae (linguam si).

Opus Latine scriptum est quod Dantes vult persuadere doctis aetatis suae Italicam linguam ad omnia argumenta tractanda aptam esse et facultates varias et diversas habere ita ut docti quoque ea lingua uti cum dignitate possint.

Gravitudo recensere

Libri duo finiti non sunt. Imprimis hominibus illustribus persuaderet de linguae vulgaris excellentia. Nullam versionem singularem Latini vulgaris praevalentem putat. Opus habetur testimonium praecox disputans de lingua Italica unificanda (quoad scripta). De qua re alii non ante saeculum XVI disputabant.[2] Nostris diebus momentum operis non in linguisticis sed in socialibus videatur, e.g. quod attinet ad nexum inter linguam et populum.

Nexus externi recensere

Notae recensere

  1. quia illum elucidare intendimus in quarto huius operis II.4.i
  2. Klein, Hans-Wilhelm: Latein und Volgare in Italien: ein Beitrag zur Geschichte der italienischen Nationalsprache (=Münchner romanistische Arbeiten, 12), Huber, Monaci 1957