Quantum redactiones paginae "De vita Caesarum" differant

{{L}}

'''''De vita Caesarum''''' est opus optime cognitum ex omnibus quae conscripsit eruditus Romanus [[C. Suetonius Tranquillus]]. Est ordo vitarum illorum duodecim hominum qui fuerunt principes [[Imperium Romanum|imperii Romani]] (hodie communiter "imperatores" dicti ex honore militari quem gerebant omnes) a [[C. Iulius Caesar|Gaio Iulio Caesari]], anno fere [[100 a.C.n.]] natus, usque ad [[Domitianus|Domitianum]], anno [[96]] necatus. Suetonius [[ab epistulis Romanis]] meruit principe [[Hadrianus|Hadriano]],<ref>E. Marec, H. G. Pflaum, "Nouvelle inscription sur la carrière de Suetone, l'historien" in ''Comptes rendus de l'Académie des Inscriptions et Belles Lettres'' (1952) pp. 76-85.</ref> sed ab hoc munere demissus est anno [[121]] vel 122.<ref>''[[Historia Augusta]]'' "Hadrianus" 11.3.</ref> Vitas dicavit [[patronatus|patrono]] suo (qui eodem anno eiectus est a [[praefectus praetorio|praefectura praetorii]]) [[Gaius Septicius Clarus|Septicio Claro]].<ref>[[Ioannes Lydus]], ''De magistratibus'' 2.6.</ref>

 

In vitis prioribus, id est, a "Divo Iulio" "Neronem" usque, et praecipue usque ad principatum [[Claudius (imperator)|Claudii]], Suetonius usus est permultis fontibus, inter quas historiis Graece et Latine scriptis, monumentis, arte factis, documentis rei publicae Romanae, documentis arcanis quae in archivio imperatorum fortasse repperit, documentis etiam omnino privatis. Hos fontes saepe citat, dubitat, comparat. In vitis posterioribus, a "Galba" usque ad "Domitianum", perpaucos fontes citat. Hanc varietatem, quam eruditi in opere Suetonii facile observant, alii aliter explicant. Dicunt quidam vitas posteriores post demissionem Suetonii scriptas esse, qui scilicet ex archivo imperatorum dehinc exclusus erat; alii auctorem ab opere nimis longo requiescere volens ad finem properavisse;<ref>Townend (1967) pp. 90-91.</ref> nonnulli autem asseverant vitas posteriores antea scriptas, Suetonio admodum iuvene et scientiae ''[[Censura fontium|Quellenforschung]]'' seu "censurae fontium" minime experto.<ref>David Potter, "Suetonius" in ''The Cambridge Dictionary of Classical Civilization'' (Cantabrigiae 2006) pp. 847-848.</ref> Oportet meminisci Suetonium ipsum anno [[69]] circiter natum; igitur de rebus post eum annum gestis memoria sua, una cum cum memoria coaevalium et seniorum, partem librorum et documentorum fortasse usurpavit. Memoriam patris sui citat de dictis [[Otho]]nis anno 69; memoriam avi citat de ratione constructionis a [[Caligula]] pontis apud [[Baiae|Baias]];<ref>''De vita Caesarum'' "Otho" 10, "Gaius" 19.</ref> sed de vita [[C. Iulius Caesar|Caesaris]] et de iuventute [[Octavianus Augustus|Augusti]] fontibus oralibus omnino carebat.<ref>Dalby (2001) pp. 63-64.</ref>

 

[[Imago:Caligula RIC 0033.jpg|thumb|left|Caligula cum sororibus]]

Opus ''De vita Caesarum'' in octo libros dividitur, quorum sex priores sex vitas continent. Ronaldus Syme suggessit auctorem ibi finem posuisse prisci sui operis, ubi [[Nero]] vim sibi intulit. "Progenies Caesarum in Nerone deficit," ait Suetonius, oracula et omina modo suo subiciens, "... ac subinde tacta de caelo Caesarum aede capita omnibus simul statuis deciderunt, Augusti etiam sceptrum a manibus excussum est."<ref>''De vita Caesarum'' "Galba" 1; Ronaldus Syme in ''Hermes'' vol. 109 (1981) pp. 105-117.</ref> Nihilominus opus continuavit vel subinde vel post spatium temporis: liber septimus vitas comprehendit [[Galba (imperator)|Galbae]], Othonis, [[Vitellius|Vitellii]] uno anno elevati et mortui; liber octavus familiam [[Gens Flavia|Flaviam]], scilicet [[Vespasianus|Vespasianum]], [[Titus (imperator)|Titum]], Domitianum.

 

In vita cuiusque Caesaris auctor loquitur de nativitate et proavis, de iuventute, de cursu honorum vel praeparatione ad imperium; deinde de imperio "per species",<ref>''De vita Caesarum'' "Augustus" 9.</ref> id est, de generositate, de administratione, de successibus militaribus; deinde de figura, de regimine, de indole; postremo de morte.

 

{{SuetoniiVitae12Caesarum}}

Initium '''libri I''', de origine et pueritia C. Iulii Caesaris disserens, deperditum est cum praefatione et dedicatione. Textus servatus incipit abrupto, sine nomine subiecti, "Annum agens sextum decimum patrem amisit." In hoc libro Suetonius fere viginti fontes anteriores citat. Inter eos quattuor opera etiam hodie servantur, scilicet [[Catullus|Catulli]] ''Carmina''; [[Cicero]]nis ''[[De officiis (Cicero)|De officiis]]'' et ''[[Brutus sive De oratore]]''; [[Aulus Hirtius|Auli Hirtii]] continuatio librorum ''[[De bello Gallico]]''.<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Iulius" 73, 30, 55-56.</ref> Quindecim opera vel auctores hic citati hodie deperditi sunt, scilicet [[Marcus Actorius Naso]], [[Titus Ampius]], [[Gaius Asinius Pollio (consul 40 a.C.n.)|Asinius Pollio]], [[Marcus Calpurnius Bibulus|Marci Bibuli]] edicta, [[Marcus Iunius Brutus|Marcus Brutus]], [[Cicero]]nis ''Epistulae'' deperditae, [[Cornelius Balbus]], [[Gaius Scribonius Curio (mortuus 53 a.C.n.)|Gaius Curio senior]], [[Gaius Scribonius Curio (mortuus 49 a.C.n.)|Gaius Curio iunior]], [[Publius Cornelius Dolabella (consul 44 a.C.n.)|Dolabella]], [[Gaius Licinius Macer Calvus|Licinius Calvus]], [[Gaius Memmius (tribunus 66 a.C.n.)|Gaius Memmius]], [[Gaius Oppius]], [[Tanusius Geminus]], [[Quintus Aelius Tubero|Quintus Tubero]]; necnon carmina et epigrammata popularia quae Suetonius e traditione sive e scriptis aliorum dempsit.<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Iulius" 20, 49, 51, 80.</ref>

 

Suetonius in '''libro II''' de [[Augustus (imperator)|Augusto]] disserit, a [[Gens Octavia|gente Octavia]] incipiens sub regibus et consulibus satis clara. Deinde nativitatem et iuventutem ipsius Augusti describit, proelia quae pro parte [[Gaius Iulius Caesar|Caesaris]] pugnavit, bella civilia in quibus [[Marcus Iunius Brutus|Brutum]] et [[Gaius Cassius Longinus|Cassium]] necnon [[Marcus Antonius|M. Antonium]] debellavit, magistratus et honores quos ante tempus et in perpetuitate cepit, aedificia quae construxit, leges moresque quos rei publicae reddidit, formam quam provinciis et regnis tributariis constituit. In fine familiam et indolem et mortem Augusti descripsit. In hoc libro Suetonius citat librum ''[[De vita sua (Augustus)|De vita sua]]'', edictaque et alia scripta Augusti necnon epistulas quas cum Tiberio, [[Livia]] et [[Iulia minor|Iulia]] intermisit,<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 2, 27, 28, 31, 40, 42, 51, 62, 64, 71, 74, 76, 85-88, 101.</ref> epistulas etiam [[Marcus Antonius|Marci Antonii]];<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 2, 4, 10, 69-70.</ref> et scriptum aliquid [[Gaius Drusus|C. Drusi]].<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 94.</ref> Citat et opera nunc deperdita [[Aquilius Niger|Aquilii Nigri]], [[Aulus Cremutius Cordus|Cremutii Cordi]], [[Iulius Marathus|Iulii Marathi]], [[Asclepias Mendetis|Asclepiadis Mendetis]],<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 11, 35, 79, 94.</ref> carmina et graphita popularia,<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 70.</ref> ''[[Acta Senatus]]'' et decretum publicum [[Velitrae|Velitrarum]]<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 1, 5, 58, cf. 36.</ref> necnon antiquitates et monumenta nonnulla.<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 7, 12, 16, 50.</ref>

 

In '''libro III''' ab historia [[Gens Claudia|gentis Claudia]]e incipiens de patre et matre Tiberii disserit, de iuventute, de exsilio in insula [[Rhodus|Rhodo]], de reditu et bellis [[Germania|Germanicis]]. Postea successionem Tiberii ad principatum narrat et res postea gestas, vitam et studia et saevitiam imperatoris senescentis in insula [[Capreae|Capreis]], familiam et mortem. In hoc libro Suetonius citat epistulas Augusti Tiberio missas,<ref>''De vita Caesarum'' "Tiberius" 21.</ref> epistulam Tiberii ipsius Senatui missam et alia scripta principis,<ref>''De vita Caesarum'' "Tiberius" 67, 70-71.</ref> fabulam Atellanam quandam, carmina popularia, graphita<ref>''De vita Caesarum'' "Tiberius" 45, 52, 59</ref> et ''[[Acta Senatus]]''.<ref>''De vita Caesarum'' "Tiberius" 28, 73</ref>

 

'''Liber V''' nativitatem et vitam [[Claudius (imperator)|Claudii]] praebet principibus Augusto, Tiberio et Gaio; quo mortuo Claudius avunculus "imperium cepit quantumvis mirabili casu",<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Claudius" 10.</ref> principatumque gessit "modo circumspectus et sagax, interdum inconsultus ac praeceps, nonnumquam frivolus amentique similis".<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Claudius" 15.</ref> Suetonius postea de indole huius principis, de matrimoniis, de negotiis a serie libertorum gestis et de exitu narrat. De Claudio Suetonius citat ''[[Historiae (Claudius)|Historias]]'', alia scripta quaedam et edicta principis ipsius, <ref>''De vita Caesarum'' "Divus Claudius" 2, 16, 21, cf. 41-42.</ref> epistulas Augusti Liviae missas<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Claudius" 4.</ref> et carmina popularia.<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Claudius" 1.</ref> De morte Claudii opiniones multas repetit, sed sine nominibus.<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Claudius" 44, cf. "Nero" 33.</ref>

 

De [[Nero (imperator)|Nerone]] principe in '''libro VI''' legimus, sed ab initio de [[gens Domitia|gente Domitia]] et de iuventute, principibus Gaio et Claudio, cui Nero successor fuit. Multa dicit Suetonius de spectaculis, de musica, de aurigis, de ludis Neroniis bis celebratis, de itinere Graeco, insuper de luxuria et libidinibus Neronis, in fine de habitu corporis et de morte a se illato. In hoc libro Suetonius citat libros manu scriptos principis ipsius<ref>''De vita Caesarum'' "Nero" 52.</ref> et carmina popularia.<ref>''De vita Caesarum'' "Nero" 39.</ref>

 

'''Liber VII''' brevius digerit de [[Gens Sulpicia|Sulpiciis]] qui cognomen Galba gesserunt et de cursu honorum [[Servius Sulpicius Galba|Ser. Sulpicii Galbae]] qui, Nerone mortuo, principatum usurpavit sed mox a militibus necatus est Romae iuxta [[Lacus Curtius|lacum Curtium]]. [[Marcus Salvius Otho|Othonis]] successio iam describitur, olim Neronis familiaris vel parasitus et qui amicum vindicare praetendebat, sed mox in [[Gallia Cisalpina]] debellatus mortem sibi conscivit. In fine principatum brevem et ingloriosam [[Aulus Vitellius|A. Vitellii]] narratur. In hoc libro citantur [[Quintus Elogius]],<ref>''De vita Caesarum'' "Vitellius" 1.</ref> fabulam Atellanam quandam,<ref>''De vita Caesarum'' "Galba" 13.</ref> carmina popularia<ref>''De vita Caesarum'' "Galba" 6, 20; "Otho" 3; "Vitellius" 14.</ref> et narrationem [[Suetonius Laetus|patris sui]].<ref>''De vita Caesarum'' "Otho" 10.</ref>

 

'''Liber VIII''' breviter historiam [[Gens Flavia|gentis Flaviae]] vitasque principum huius gentis praebet, scilicet [[Vespasianus|T. Flavii Vespasiani]] (qui exercitum Vitellii debellavit) filiorumque [[Titus (imperator)|Titi]] et [[Domitianus (imperator)|Domitiani]], qui in palatio suo interfectus est. Rursus in hoc libro Suetonius citat carmina popularia;<ref>''De vita Caesarum'' "Domitianus" 14, 23;</ref> etiam opus Domitiani ''[[De cura capillorum (Domitianus)|De cura capillorum]]''.<ref>''De vita Caesarum'' "Domitianus" 18.</ref>

 

==Fortuna operis==

Librum ''De vita Caesarum'' imitavit inter primos [[Marius Maximus]], scriptor operis hodie deperditi de imperatoribus a [[Nerva]] [[Caracalla]]m usque. Post eum secutus est Suetonium iste auctor (si re vera singulus fuit) qui fecit et partim finxit ''[[Historia Augusta|Historiam Augustam]]'', id est, vitas imperatorum ab Hadriano usque ad [[Carus (imperator)|Carum]]. Is recognovit Suetonium inventorem fuisse formulae vitarum imperialium, "emendatissimum et candidissimum scriptorem" "cui familiare fuit amare brevitatem".<ref>''[[Historia Augusta]]'' "Quadrigae tyrannorum" 1.1-2.</ref>

 

Historici posteriores Suetonium legerunt fere omnes, citaverunt nonnulli, interdum sine nomine. Qui nunc legit [[Eutropius (rerum gestarum scriptor)|Eutropium]], exempli gratia de [[Bellum Gallicum|bello Gallico]] Caesaris scribentem, verba Suetonii recognovit leviter modificata: "per tot successus ter nec amplius adversum casum expertus" (Suetonius); "inter tot successus ter male pugnavit" (Eutropius).<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Iulius" 25; Eutropius, ''Breviarium'' 6.17.</ref> Inter lectores antiquos operis Suetonii oportet etiam numerare poetam [[Ausonius|Ausonium]]: ille in serie epigrammatum cuius titulus est ''[[Caesares (Ausonius)|Caesares]]'' viginti quattuor principes laudat, quorum duodecim anteriores (a [[Gaius Iulius Caesar|Caesare]] [[Domitianus|Domitianum]] usque) ex opere Suetonii depicti sunt.