Content deleted Content added
Addbot (disputatio | conlationes)
m Bot: Migrating 145 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q9121 (translate me)
m duo atomos→duos atomos &c.
Linea 1:
[[Fasciculus:Stylised Lithium Atom.png|thumb|Atomus cum [[nucleus atomicus|nucleo]] et tribus electronibus.]]
 
'''Atomus''' {{victio|atomus|i|f}} (scil. ''hyle'') ([[Graece]]: ''atomos'' 'individuus') est principalis [[materia (physica)|materiae]] pars, quae in denso medio [[nucleus atomicus|nucleo]] consistit, a [[nubes electronum|nube]] [[electron]]um [[onus electricum|negative oneratorum]] cincto. [[Nucleus atomicus]] mixturam continet [[proton]]um positive oneratorum et electrice neutra [[neutron]]a (excepto casu [[hydrogenium-1|hydrogenii-1]], solum stabilis [[nuclidum|nuclidi]] nulla neutrona habentis). Electrona atomi ad nucleum a [[vis electromagnetica|vi electromagnetica]] conligantur. SimileSimiliter, atomi inter se ligati manere possunt, [[molecula]]m formantes. Atomus qui aequalem protonum electronumque numerum continet electrice est neuter; aliter, onus vel positivum vel negativum habet, et ergo est [[ion]]. AtomusAtomi in genera classificaturdescribuntur secundum numerum protonum neutronumque in nucleo: [[numerus atomicus|numerus protonum]] [[elementum chemicum]] constituit, et [[numerus neutronum]] elementi [[isotopus|isotopum]] constituit.<ref name=leigh1990>{{cite book | editor=Leigh, G. J. |Leigh, year=1990 | title=''International Union of Pure and Applied Chemistry, Commission on the Nomenclature of Inorganic Chemistry, [[Nomenclature of Organic Chemistry]] -: Recommendations 1990'' |(Oxoniae: publisher=Blackwell Scientific Publications, |1990), isbn=0-08-022369-9p. | page=35: | location=Oxford | quote="An atom is the smallest unit quantity of an element that is capable of existence whether alone or in chemical combination with other atoms of the same or other elements. }}"</ref> Protona et neutrona e [[quarcum|quarciis]] deducuntur.
 
== Historia ==
[[Fasciculus:A New System of Chemical Philosophy fp.jpg|thumb|Illustratio e libro ''A New System of Chemical Philosophy'' (sc. ''Ratio Nova Philosophiae Chemiae'') ab Ioanne Dalton anno [[1808]] scripto.]]
[[Philosophus]] [[Graecia|Graecus]] [[Democritus]] erat, qui cogitabat omnem materiam non esse dividuam.<!-- A-tomos Graece idem siginificat quod [[lingua Latina|Latine]] in-divid-uus. (Adnotavi qui sensus etymologiae inesset.) -->
Linea 10:
:Atomos philosophi vocant quasdam in mundo corporum partes tam minutissimas ut nec visui pateant nec (tomnu), id est sectionem, recipiant; unde et (atomoi) dicti sunt. Hi per inane totius mundi inrequietis motibus volitare et huc atque illuc ferri dicuntur, sicut tenuissimi pulveres qui infusi per [[fenestra]]s radiis solis videntur. Ex his [[arbor]]es et [[herba]]s et fruges omnes oriri, ex his ignem et aquam et universa gigni atque constare quidam philosophi gentium putaverunt. . . . Atomus ergo est quod dividi non potest, ut in [[geometria]] punctus.
 
[[Lucretius]] quoque de atomis dixit in carmine ''de Rerum Natura.''
 
[[Antonius Laurentius Lavoisier]], [[saeculum 18|saeculo 18]], ''[[elementum|elementa]]'' chemica definxit;. secundumSecundum Lavoisier, elementum est materia quae per rationes [[chemia]]e methodas non in alias materies solvatur.solvi possunt; Quodquod non est elementum est [[compositum chemicum|compositum]]. Nunc scimus composita ex atomis plurium elementorum facta esse,; elementa autem ex atomis tantum iisdem. Exempli gratia, [[aqua]], H<sub>2</sub>0, duoduos atomos [[hydrogenium|hydrogenii]] et unum atomum [[oxygenium|oxygenii]] habet; aqua non est elementum, sed compositum.
 
Per [[saeculum 19|saeculum undevicensimum]], homines chemiae[[chemia]]e et physicae[[physica]]e periti de forma et actionibus atomorum cogitabant. Anno [[1869]], [[Demetrius Mendeleev]] [[systema periodicum]] primum edidit, ubi videntur magnitudines et formae atomorum omnium elementorum. Anno [[1913]] [[Nicolaus Bohr]] exemplar formae atomorum fecit persimile ei quo iam utimur: descripsit quomodo electrona ambitus circum nucleum faciant.
 
== Plus ==
Si numerus [[electron]]um inaequalis [[numerus atomicus|numero]] [[proton]]um sit, non de atomo, sed de [[ion]]te dicitur.
 
Artes [[chemica]] et [[physica]] sunt [[Scientia (ratio)|scientiae]], quae de atomis docent: chemica docet atomos et ionta fingere molecula et alias structuras materiei; physica docet de compositione atomorum et de transmutatione atomorum (fissione vel fusione nucleorum).
 
== Vide etiam ==
* [[Bomba atomica]]
* [[Radioactivitas]]
 
== Notae ==
<div class="references-small"><references/></div>
 
== Bibliographia ==
* L'Annunziata, Michael F. [[2003]]. ''Handbook of Radioactivity Analysis.'' Academic Press/. ISBN 0-12-436603-10124366031.
* Beyer, H. F., et V. P. Shevelko. [[2003]]. ''Introduction to the Physics of Highly Charged Ions.'' CRC Press. ISBN 0-7503-0481-20750304812.
* Bransden, B. H., et C. J. Joachain. [[2003]]. ''Physics of Atoms and Molecules.'' Harlow: Prentice Hall. ISBN 0-582-35692-X058235692X.
* Choppin, Gregory R., Jan-Olov Liljenzin, et Jan Rydberg. [[2001]]. ''Radiochemistry and Nuclear Chemistry.'' Elsevier. ISBN 0-7506-7463-60750674636.
* Demtröder, Wolfgang. [[2002]]. ''Atoms, Molecules and Photons: An Introduction to Atomic- Molecular- and Quantum Physics.'' Springer. ISBN 3-540-20631-03540206310.
* [[Ricardus Feynman|Feynman, Richard]]. [[1995]]. ''Six Easy Pieces.'' The Penguin Group. ISBN 0-14-027666-10140276661.
* Foot, C. J. [[2005]]. ''Atomic Physics.'' Oxonii: Oxford University Press. ISBN 0-19-850695-30198506953.
* Fowles, Grant R. [[1989]]. ''Introduction to Modern Optics.'' Courier Dover Publications. ISBN 0-486-65957-70486659577.
* Gangopadhyaya, Mrinalkanti. [[1981]]. ''Indian Atomism: History and Sources. Atlantic Highlands Nivae Caesareae: Humanities Press. ISBN 0-391-02177-X039102177X.
* Goodstein, David L. [[2002]]. ''States of Matter.'' Courier Dover Publications. ISBN 0-486-49506-X048649506X.
* Jevremovic, Tatjana. [[2005]]. ''Nuclear Principles in Engineering.'' Springer. ISBN 0-387-23284-20387232842.
* Karschenboim, S. G., et V. B. Smirnov, edd. [[2003]]. ''Precision Physics of Simple Atomic Systems.'' Berolini: Springer. ISBN 3-540-40489-93540404899.
* Kirchhoff, Hans-Werner. [[2001]]. ''Vorstellungen vom Atom 1800–1934.'' Aulis Verlag Deubner. ISBN 3-7614-2300-43761423004.
* Krage, Helge. [[2012]]. ''Niels Bohr and the Quantum Atom: The Bohr Model of Atomic Structure, 1319-1925.'' Oxonii: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-965498-79780199654987.
* Lequeux, James. [[2005]]. ''The Interstellar Medium.'' Springer. ISBN 3-540-21326-03540213260.
* Liang, Z.-P., E. M. Haacke, et J. G. Webster, eds. [[1999]]. ''Encyclopedia of Electrical and Electronics Engineering: Magnetic Resonance Imaging.'' John Wiley & Sons. ISBN 0-471-13946-7, S. 412–426 (PDF)0471139467.
* Lichtenberg, D. B. [[2007]]. ''The Atom and the Universe.'' Singapore: World Scientific. ISBN 978-981-270-606-59789812706065.
* Mills, Ian, Tomislav Cvitaš, Klaus Homann, Nikola Kallay, et Kozo Kuchitsu. [[1993]]. ''Quantities, Units and Symbols in Physical Chemistry.'' Ed. 2a. International Union of Pure and Applied Chemistry, Commission on Physiochemical Symbols Terminology and Units. Oxoniae: Blackwell Scientific Publications. ISBN 0-632-03583-80632035838.
* Myers, Richard. [[2003]]. ''The Basics of Chemistry.'' Greenwood Press. ISBN 0-313-31664-30313316643.
* Padilla, Michael J., Ioannis Miaoulis, et Martha Cyr. [[2002]]. Prentice Hall Science Explorer: Chemical Building Blocks. Prentice-Hall, Inc., Upper Saddle River, Novae Caesareae. ISBN 0-13-054091-90130540919.
* Pfeffer, Jeremy I., et Shlomo Nir. [[2000]]. ''Modern Physics: An Introductory Text.'' Imperial College Press. ISBN 1-86094-250-41860942504.
* Ponomarev, Leonid I. [[1993]]. ''The Quantum Dice.'' Ed. 2a. Institute of Physics Pub. ISBN 0-7503-0251-80750302518.
* Preston, Diana. [[2005]]. ''Before the Fallout: From Marie Curie to Hiroshima.'' Novi Eboraci: Walker. ISBN 978-0-8027-1445-99780802714459.
* Pullman, Bernard. [[1995]]. ''L’atome dans l’histoire de la pensée humaine.'' Lutetiae: Fayard. ISBN 2-213-59463-52213594635.
* Shultis, J. Kennth, et Richard E. Faw. [[2002]]. ''Fundamentals of Nuclear Science and Engineering.'' CRC Press. ISBN 0-8247-0834-20824708342.
* Siegfried, Robert. [[2002]]. ''From Elements to Atoms: A History of Chemical Composition.'' Transactions of the Americal Philosophical Society, 92, 4. American Philosophical Society. ISBN 0-87169-924-90871699249.
* Sills, Alan D. [[2003]]. ''Earth Science the Easy Way.'' Barron's Educational Series. ISBN 0-7641-2146-40764121464.
* Silvestroni, Paolo. [[1996]]. ''Fondamenti di chimica,'' editio decima, CEA. ISBN 88-408-0998-88840809988.
* Smirnov, Boris M. [[2003]]. ''Physics of Atoms and Ions.'' Springer. ISBN 0-387-95550-X038795550X.
* Teresi, Dick. [[2003]]. ''Lost Discoveries: The Ancient Roots of Modern Science-from the Babylonians to the Maya.'' Simon & Schuster. ISBN 0-7432-4379-X, S. 213–214074324379X.
* Lide, David R., ed. [[2002]]. ''Handbook of Chemistry & Physics.'' Ed. 88a. CRC. ISBN 0-8493-0486-5. Situs interretialis accessus [[23 Maii]] [[2008]]0849304865.
* Woan, Graham Woan. [[2000]]. '' The Cambridge Handbook of Physics.'' Cambridge University Press. ISBN 0-521-57507-90521575079.
* Zaider, Marco, et Harald H. Rossi. [[2001]]. ''Radiation Science for Physicians and Public Health Workers.'' Springer. ISBN 0-306-46403-90306464039.
* Zumdahl, Steven S. [[2002]]. ''Introductory Chemistry: A Foundation.'' Ed. 5a. Houghton Mifflin. ISBN 0-618-34342-30618343423.
 
== Nexus externi ==
{{CommuniaCommuniaCat|Atoms|atomum}}
* [http://www.fh-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Isidorus/isi_et13.html Isidorus Hispalensis: De etymologiarum liber XIII De mundo et partibus,] Caput II De Atomis
* [http://www.atomicarchive.com/index.shtml AtomicArchivum ArchiveAtomicu,] sive Tabulae de Atomis, historia bombae atomicaewww.atomicarchive.com
 
== Nexus externi ==
{{Communia|Atoms|atomum}}
* [http://www.fh-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost07/Isidorus/isi_et13.html Isidorus Hispalensis: De etymologiarum liber XIII De mundo et partibus] Caput II De Atomis
* [http://www.atomicarchive.com/index.shtml Atomic Archive] sive Tabulae de Atomis, historia bombae atomicae
{{1000 paginae}}
 
[[Categoria:Physica]]
[[Categoria:Chemia]]
[[Categoria:Physica]]
 
{{Link FA|en}}