Quantum redactiones paginae "Primum bellum mundanum" differant

|image=[[Fasciculus:WWI.png|thumb|300px|Participes belli: <font color="green">'''Civitates foederatae'''</font> <font color="orange">'''Imperia centralia'''</font> <font color="grey">'''Neutrales'''</font>]]

|caption=

|place=[[Europa]], [[Africa]], [[Medius Oriens]], [[Oceanus Pacificus]], [[Sina (regio)|Sina]], [[mare|maria]] ante [[litus]] [[America]]e [[America Australis|Australis]] et [[America Septentrionalis|Septentrionalis]]

|casus=Caedes Archiducis Francisci Ferdinandi (28 Iunii), denuntiatio belli Austro-Hungarica contra Serbiam (28 Iulii) et mobilitatio Russica contra Austro–Hungariam (29 Iulii)

* Translatio [[coloniae Germanae|coloniarum Germanarum]] et [[Partitio Imperii Ottomanici|regionum Imperii Ottomanici]] ad alia imperia

* Institutio Consociationis Nationum

* [[Australia]]

* [[Canada]]

* [[Nova Zelandia]]

* [[Unio Africae Australis]]

[[Foederati primi belli mundani|''et alii'']]

|combatant2='''Imperia centralia'''

----

[[Imperia centralia#Alii motus|Varii compugnantes]]

''[[Allies of World War I#Leaders|and others]]''

''[[Imperia centralia#Duces militares|et alii]]''

|strength1='''Foederatae'''<ref name="Tucker 2005 273">{{harvnb|Tucker|Roberts|2005|p=273}}</ref>

''Summa: 42&thinsp;959&thinsp;850''

|strength2='''[[Imperia centralia]]'''<ref name="Tucker 2005 273"/>

''Summa: 25&thinsp;248&thinsp;321''

 

'''Primum bellum mundanum'''<ref>[http://ephemeris.alcuinus.net/archi2005/biographiae/zweig/index.php ''Ephemeris'' 2005],

Plus 9 miliones pugnatorum interfecti sunt. Tam multa caedes facta est propter quod novae [[technologia|artes]] nova [[arma]] et quidem exitiosiora produxerant, cum pares tutelae, mobilitatis, [[medicina]]e emendationes deessent. Primum bellum mundanum tam cruenta caede commissum est, ut quattuor tantum bella umquam gesta etiam plures occisos numerarent.<ref name="willmott_2003_307">{{harvnb|Willmott|2003|p=307}}</ref> Quo factum est ut variae mutationes [[societas humana|politicae]] nec non [[res novae]] in multis civitatibus belli excidio adfectis initium caperent.<ref name="willmott_2003_307">{{harvnb|Willmott|2003|p=307}}</ref>

 

 

Die [[28 Iulii]], Austro-Hungaria Serbiae,<ref>{{harvnb|Evans|2004|p=12}}.</ref><ref>{{harvnb|Martel|2003|p=xii ff}}.</ref> Germania [[Belgium|Belgio]], [[Luxemburgum|Luxemburgo]] [[Francia]]eque, atque Russia Germaniae bellum intulerunt. Itinere [[Lutetia]]m Germanorum represso fossisque sclopetariis ductis [[frons occidentalis (1914-1918)|frons occidentalis]] facta est, in qua [[bellum stativum|stativum]] et [[bellum exhaustivum|exhaustivum]] bellum diu gestum est. In [[frons orientalis (1914-1918)|orientali]] autem fronte exercitus Russicus cum copiis Austro-Hungaricis prospere pugnavit, sed cum [[Borussia Orientalis|Borussiam Orientalem]] invadere contenderet, a Germanis arctus est. Postquam [[Imperium Ottomanicum]] anno [[1914]] bellum suscepit, apertae sunt frontes in oriente. Deinde Italia et Bulgaria anno [[1915]], denique [[Romania]] anno [[1916]] ad bellum consurrexerunt. Imperium Russicum mense Martio 1917 conlapsum est, et Russia post [[res novae Octobres|res novas Octobres]] eodem anno bellum deposuit. Anno [[1918]] Germani [[incursus vernalis (1918)|incursu]] in frontem occidentalem facto a Foederatis impetibus prosperis repulsi sunt. Etiam copiae [[Consociatio Nationum|Consociationis Nationum]] fossas sclopetarias intrare coeperunt. Itaque Germania, quae tunc cives suos seditiosos inpugnabat, indutias die [[11 Novembris]] [[1918]] iniit. Foederati tandem victores bellum confecerunt.

 

 

== De nominibus ==

Tempore [[interbellum|interbelli]] hoc bellum variis linguis modo ''bellum mundanum'' modo ''bellum magnum'' appellabatur. Secundo autem magno [[secundum bellum mundanum|bello]] anno [[1939]] conflato opus erat de duobus [[bellum mundanum|bellis mundanis]] loqui. Variis linguis suus cuique mos. Itaque historici Britannici et Canadienses ''First World War'' dicunt, cum [[Civitates Foederatae|Americani]] ''World War I'' praeferant. Theodisce autem nomen ''Erster Weltkrieg'' primum Septembri 1914 ab [[Ernestus Haeckel|Ernesto Haeckel]], [[philosophia|philosopho]] [[Germania|Germano]], adhibitum est.<ref>{{harvnb|Shapiro|2006|p=329}}</ref> Praeterea, ''The First World War'' fuit nomen libri historici a [[Carolus à Court Repington|Carolo à Court Repington]], praefecto et diurnario, anno [[1920]] divulgati.

 

[[Saeculum 19|Saeculo XIX]] maiora imperia Europaea strenue enisa sunt, ut [[aequilibrium potestatis]] per Europam obtinerent, quod iam ante [[1900]] multiplex foederum civilium militariumque complexus per [[continens|continentem]] effecerat.<ref name=Willmott15/> Haec foedera anno [[1815]] coeperant, in [[Foedus Sanctum|Foedere Sancto]] inter [[Borussia]]m, Russiam, et Austriam. Tum, [[October|Octobre]] [[1873]], [[Otto von Bismarck]], [[cancallarius Germaniae|cancellarius Germanus]], [[Foedus Imperatorum Trium]] ([[Germanice]] ''Dreikaiserbund'') inter [[monarcha]]s Austro-Hungariae, Russiae, et Germaniae composuit. Hoc foedus autem defecit quia Austro-Hungaria et Russia consiliis in [[Balcania]] consentire non poterant; quo facto, Germania et Austro-Hungaria foedus inter se anno [[1879]] composuerunt, [[Foedus Duplex (1879)|Foedus Duplex]] appellatum. Quod visum est modus quo Germania et Austro-Hungaria pondus Russicum in [[Balcania]] resistere posset, cum [[Imperium Ottomanicum]] debilitari persistebat.<ref name=Willmott15/> Anno [[1882]], expansum est hoc foedus, ut Italiam comprehenderet, in re quae [[Foedus Triplex (1882)|Foedus Triplex]] facta est.<ref name=keegan52>{{harvnb|Keegan|1998|p=52}}.</ref>

[[Fasciculus:HMS Dreadnought 1906 H61017.jpg|thumb|left|175px|HMS ''Dreadnought'' (1906). [[Cursus armorum]]<!--arms race--> [[navis|navalis]] inter Britanniarum Regnum et Germaniam fiebat.]]

Germania [[coniunctio Germana|coniuncta, Imperioque anno 1871 condito]]<!--nexus:unification of G-->, Germanica [[industria]]e et [[oeconomia]]e vis magnopere creverat; quibus fundamentis administratio Gulielmi II a medio [[decennium 190|decennio 190]] usa est ad adsignandas multas [[opes naturales]] et oeconomicas amplificationi [[Imperialis Classis Germana]]e (''Kaiserliche Marine''), ab Admirale [[Alfredus von Tirpitz|Alfredo von Tirpitz]] constitutae, Britannicam [[Classis Regalis|Classem Regalem]] pro dominatu [[oceanus|oceanorum]] [[tellus|orbis terrarum]] aemulantis.<ref name=willmott21/>

 

[[Fasciculus:WWI-re.png|thumb|Civitates participantes belli: colore prasino "Foederati"; colore flavo "Imperia centralia"]]

[[Fasciculus:Europe 1914.png|thumb|300px|Potestates foederatorum, imperiorum centralium, neutrius partis]]

Germania, tunc novissima respublica Europaea, multas naves longas fecit, sic [[Imperium Britannicum|Britanniam]], rem publicam maximae potestatis maritimae, commovens.

 

Austro-Hungaria Serbiam in suam dicionem redegit.

 

Initium belli fuit, cum [[Franciscus Ferdinandus]], heres regni Austro-Hungarici, a Gavrilo Princip, socio [[Manus Atrae]], [[Seraium|Seraii]] interfectus est.

 

Administratio [[Imperium Austro-Hungaricum|Austro-Hungariae]], post consultationem cum una Germania nec cum Italia, bellum contra Serbiam mox induxit. Tunc, ob multa foedera Europaea, Imperium Russicum bellum contra Austro-Hungriam gerebat; ita alterum Imperium Germanicum Bellum gessit contra Russiam et tandem Francia et Anglia, contra Germaniam. Italia se neutrius partis esse declaravit.

 

Exeunte anno [[1914]] et ineunte [[1915]] copiae Germanicae Belgium ingressae ceperunt praeter portus circa [[Dunquerca]]m et tunc in limites Franciae, [[Lutetia]]m capiendi causa. (=?) Nihilominus, apud [[Matrona]]m copiae Francicae una cum Britannicae non solum iis Germanicis repugnaverunt sed eas repulserunt. Simul, copiae Russicae in [[Borussia orientalis|Borussiam]] intraverunt, sed in [[Masuria]] a Germanis repulsi sunt, et Austriaci [[Belgradum]] non ceperunt. Ita limes belli in fossis et vallis inter [[Flandria]]m et [[Rhenus|Rhenum]] et inter [[Borussia]]m, [[Galicia]]m et [[Croatia]]m creatus est.

 

[[Fasciculus:Guetteur au poste de l'écluse 26.jpg|thumb|Miles hostem observans in fossa latet.]]

Inter annos [[1915]] et [[1917]], non civitates axiales nisi Civitates Confoederatae limites fossarum vallorumque superarunt, et continenter milites impetos fecerunt, sed tunc defensores novum impetum faciebant. Italiae autem descensus in aciem occupavit, quidem multas legiones civitatum axialium et imperium eis reddidit facile iter ad vectigalia et munitiones.

[[Revolutio Octobris Russica|Rebus novis Russicis]] mense Novembri 1917 factis, Italiani in [[Caput Rectum|Capite Recto]], oppressis a militibus qui antea in orientalibus partibus fuerant, profligati sunt et terga verterunt, neque prius fugere destiterunt quam ad flumen [[Plavis|Plavem]] pervenerunt. Hic restiterunt.

 

Anno [[1917]], in Russia [[Revolutio Octobris Russica|Revolutio Octobris]] fuit et [[3 Martii]] [[1918]] [[Instrumentum pacis Bressiciensis]] bellum inter Germaniam et Russiam finivit. Ita Germania non omnes sed multos milites e fronte orientali in Franciam movere potuit. Italiani autem apud [[Victorius Venetorum|Victorium Venetorum]] optime vicerunt. [[CFA|Americani]] autem in bellum eodem anno intraverunt. Tunc Civitates Confoederatae maiores copias habebant; itaque Germani superati sunt [[1918]].

 

Victores de pace componenda Lutetiae a die [[18 Ianuarii]] [[1919]] [[Deliberatio de pace componenda Lutetiae facta (1919)|deliberaverunt]]. His deliberationibus factis, quinque foedera composita sunt: [[Foedus Versaliis sancitum (1919)|Versaliis]] cum Germania die [[28 Iunii]] [[1919]]; [[Foedus Sancti Germani in Laya|Sancti Germani in Laya]] in oppido cum Austria (successore Austro-Hungariae) die [[10 Septembris]] [[1919]]; [[Foedus Noviliaci|Noviliaci ad Sequanam]] cum Bulgaria die [[27 Novembris]] [[1919]]; in [[domus regalis|palatio]] [[Foedus apud Trianonum sanctum|Trianon]] cum [[Hungaria]] die [[4 Iunii]] [[1920]]; [[Foedus Suavedriae|Suavedriae]] cum Ottomanico imperio die [[10 Augusti]] [[1920]].

 

[[Fasciculus:Drei Kaiser Bund.jpg|thumb|Tres Imperatores: [[Gulielmus II (Imperator Germaniae)|Gulielmus II]], [[Mehmet V]], [[Franciscus Iosephus I]]]]

[[Fasciculus:Map_Europe_alliances_1914-la.svg|thumb|Europa anno [[1914]]: Imperia foederata]]

[[Fasciculus:The Way to the Front.jpg|thumb|Ruinae post Tertium [[Ypra]]e Proelium ab [[21 Iulii]] ad [[6 Novembris]] [[1917]] pugnatum.]]

 

Imperia centralia erant civitates inter [[Imperium Russicum]] et [[Francia]]m sitae.

* {{GermaniaVex}}

* [[Bulgaria]]

* [[Imperium Ottomanicum]]

Foederati fuerunt civitates quae se foederi posterius iunxerunt.

* {{ItaliaVex}}

* {{PoloniaVex}} (ad [[1918]])

 

Reipublicae quae se bello post [[1914]] coniuxerunt:

* [[Italia]] (ab [[1915]])

* [[Costa Rica]] (ab [[1918]])

 

 

Monumenta in multis milibus vicorum urbiumque erecta sunt.

 

 

<div class="references-small"><references/></div>

 

* Deutschlandfunk, ed. 1999. ''Feldpostbriefe / Lettres de poilus'' 1914-1918 (Audio CD). Bearbeitung: Peter Lieck, Philipp Schepmann, Cedrik Piquard. Berolini. ISBN 978-3-89813-027-1. (Gemeinsame Hörfunk-Produktion von [[Radio France]] und [[Deutschlandfunk]], gesendet 1998).

* Farndale, Martin. [[1986]]. ''Western front, 1914–18''. Londinii. ISBN 1-870114-00-0.

* [[Volker Berghahn|Berghahn, Volker R.]]. [[2003]]. ''Der Erste Weltkrieg.'' Monaci: C. H. Beck. ISBN 3-406-48012-8.

 

* http://www.firstworldwar.com

{{WWI}}

{{1000 paginae}}

 

{{Link FA|ast}}