Vicipaedia

Quantum redactiones paginae "Agrigentum" differant

Browse history interactively
← Differentia superior
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
 
(6 intermediate revisions by 5 users not shown)
Linea 1:
{{L1}}{{MunicipiumCapsa Italiaeurbis Vicidata}}
|Imago =[[Fasciculus:Valle dei Templi (9528019415).jpg |thumb|Agrigentum]]▼
|NomenLatinum= Agrigentum
'''Agrigentum'''<ref>''Agrigentum'' {{victio|Agrigentum|i|n}}; [[Cic.]], ''In Verrem'' 2.2.26; [[Livius|Liv.]] 25.23; etc.</ref><ref name="CathHier">Vb. adiect. "Agrigentinus", cf. {{CathHierDiocese|agri|Archidioecesis Agrigentina}}.</ref><ref>Aevo medio "Gergentum": Gaufredi Malaterrae ''De rebus gestis Rogerii Calabriae et Siciliae comite,'' p. 137 [s.v. ''Girgenti''], in L. A. Muratori, ed., ''Rerum italicarum scriptores: raccolta degli storici italiani dal cinquecento al millecinquecento'' (nova ed., 1900: [http://ia310814.us.archive.org/2/items/rerumitalicarums51murauoft/rerumitalicarums51murauoft.pdf Editio interretialis.]{{Nexus deficit|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ({{pns|i|n|Agrigentum}}) et rarius '''Acragas''' (-{{pns|antis, |m.) seu|Acragas}}; [[Graece]] '''Ἀκράγας'''; ([[Lingua Italiana|Italiane]] ''Agrigento''; [[Lingua Sicula|Sicule]] ''[[:scn:Girgenti|Girgenti]]'') est [[Urbesurbes Italiae|urbs]] [[Italia|ItaliaItalica]]e et [[Communecommune Italiae|municipium]], circiter 59&thinsp;650 incolarum, in partibus meridianis insulae [[Sicilia]]e regionibus situm. [[Caput (urbs)|Caput]] est [[Consortium Liberum Municipale Agrigentinum|Consortii Liberi Municipalis Agrigentini]].▼
|NominaLatinaAlia= Gergentum, <br>Grigentum, <br>Acragas
|GenetivusNominis= Agrigenti
|NomenLinguaLoci=Girgenti
|NomenItalianum=Agrigento
|LinguaLoci=[[Lingua Sicula|Siculice]]
|NomenLingua2Loci=Ἀκράγας / Akragas
|Lingua2Loci=[[Lingua Graeca antiqua|Graece]]
|NomenLingua3Loci=
|Lingua3Loci=
|Insigne=Coats of arms of None.svg
|SiglaRegionis=SIC
|SiglaProvinciae=AG
▲|Imago =Valle dei Templi (9528019415).jpg
|InscriptioImaginis=
|GradusLatitudinis=37
|MinutaLatitudinis=19
|SecundaLatitudinis=19
|GradusLongitudinis=13
|MinutaLongitudinis=35
|SecundaLongitudinis=23
|Altitudo=230
|Area=244,59
|NumerusIncolarum=59&thinsp;648
|DiesCensusIncolarum=2016
|SpissitudoIncolarum=241,67
|Vici=[[Leopolis (Sicilia)|Leopolis]], ''Fiumenaro, Fontanelle, Giardina Gallotti, Montaperto, Villaggio Peruzzo, Villaggio Mosè, San Michele, Villaseta''
|MunicipiaProxima=[[Aragonia (Italia)|Aragonia]], [[Catholica Eraclea]], [[Favaria]], [[Fanum Sancti Angeli Muxari]], [[Ioppulum Giancascium]], [[Portus Empedocles]], [[Mons Laetus]], [[Narum]], [[Palma Montis Clarii]], [[Raphadalis]], [[Regalis Mons (Agrigentum)|Regalis Mons]], [[Siculiana]]
|NumerusCursualis=92100
|PraefixumTelephonicum=084001
|ISTAT=064008
|NumerusTributarius=A089
|NomenIncolarum=Agrigentini
|Patronus=[[Sanctus Gerlandus]]
|DiesSollemnis=[[25 Februarii]]
|PaginaInterretialis=http://www.comune.agrigento.it/
}}
▲'''Agrigentum'''<ref>''Agrigentum'' {{victio|Agrigentum|i|n}}; [[Cic.]], ''In Verrem'' 2.2.26; [[Livius|Liv.]] 25.23; etc.</ref><ref name="CathHier">Vb. adiect. "Agrigentinus", cf. {{CathHierDiocese|agri|Archidioecesis Agrigentina}}</ref><ref>Aevo medio "Gergentum": Gaufredi Malaterrae ''De rebus gestis Rogerii Calabriae et Siciliae comite,'' p. 137 [s.v. ''Girgenti''], in L. A. Muratori, ed., ''Rerum italicarum scriptores: raccolta degli storici italiani dal cinquecento al millecinquecento'' (nova ed., 1900: [http://ia310814.us.archive.org/2/items/rerumitalicarums51murauoft/rerumitalicarums51murauoft.pdf Editio interretialis]</ref> et rarius Acragas (-antis, m.) seu [[Graece]] '''Ἀκράγας''' ([[Lingua Italiana|Italiane]] ''Agrigento''; [[Lingua Sicula|Sicule]] ''[[:scn:Girgenti|Girgenti]]'') est [[Urbes Italiae|urbs]] [[Italia|Italia]]e et [[Commune Italiae|municipium]], circiter 59&thinsp;650 incolarum, in partibus meridianis insulae [[Sicilia]]e situm. Caput est [[Consortium Liberum Municipale Agrigentinum|Consortii Liberi Municipalis Agrigentini]].
 
Ad 60.&thinsp;000 hominum urbem incolunt, et praecipuae civitates in provincia Licatam et Narum (''Naro'') includunt; haec autem servatissimis [[catacumbae|catacumbis]] notissima est, quae sunt loca secreta in quibus primi Christiani Deumeorum [[deus|deum]] adorabant.
 
=== Sententia ===
Line 47 ⟶ 11:
 
=== Aetas antiqua ===
Historia Agrigenti antiquissima est. Agrigentum [[581 a.C.n.]] ab incolis [[Gela]]e condita est et urbs "Acragas", ex flumine Akragante, appellata est. Deinde Acragas inter flumina sicula [[Hymera Australis|Hymera australem]] et [[Halycus|Halycum]] condita est. Post urbem conditam, circa [[570 a.C.n.]] tyrannus [[Phalaris]] rerum potitus est et, per sedecim annos, ferox tyrannis Phalaridis urbem gubernavit. Tyranno Phalaride, inventor [[Perilaus Atheniensis|Perillus Atheniensis]] tormentum ad scelestos viros necandos construxit, quod taurus aëneus appellatus est: in hoc tormento morituri includebantur, et igni subter accenso atrociter moriebantur, quia metallo fervefacto torrebantur. Sed cum Perillus Phalaridi taurum istum praeberet, crudelis tyrannus inventorem in eius invento inclusit. Perillus ex morte causa tauri servatus est, sed paulo post Phalaride iubente ex rupe deiectus est. Sed [[554 a.C.n.]] seditione orta Phalaris tyrannide spoliatus et occisus est. Phalaris in ipso tauro aëneo perisse dicitur, qui "Taurus Phalaridis" postea appellatus est. Tyranno [[Theron|Therone]]e, aetate aurea Acragas fuit et 300.000 cives urbem habitabant. Acragas [[Punicus|Punicos]] in bello dominationis Maris Siculi vicit sed Theron anno 471 a.C.n. mortuus est. Cum philosopho Graeco Empedocle aetas democratica incepit et magna praeclara templa Vallis Templorum aedificata sunt. Poëta [[Pindarus]] de Acragante scripsit ut ''pulcherrima urbs mortalium''. Anno 406 a.C.n. Poeni urbem ceperunt et deleverunt, sed anno 339 a.C.n. Graeci, [[Timoleon|Timoleonte Corinthio]] duce, sub influentia{{dubsig}} Syracusana urbem restituerunt et novis incolis Acragas frequentata est. Anno 282 a.C.n. tyrannus urbis [[Phintias]], oppugnata Gela a [[Mamertini|Mamertinis]]s, oppidum delevit et cives deportavit in [[Alicata]], ubi templa et nova moenia aedificata sunt. Post biennium [[Syracusae|Syracusani]] Acragantem oppugnaverunt et bello vicerunt. [[Primum bellum Punicum|primo bello Punico]] Romani anno 262 a.C.n. urbem obsidione clauserunt, sed Poeni anno 255 a.C.n. urbem receperunt. Anno 212 a.C.n. [[Romani antiqui|Romani]][[Secundum bellum Punicum|secundo bello Punico]] urbem ceperunt eique nomen latinum Agrigentum impositum est. [[Quintus Fulvius Flaccus]] censor templum Iunonis Laciniae tegulis marmoreis spoliavit.
 
=== Aetas Medievalis ===
Post finem Imperii Romani Agrigentum a [[Vandali|Vandalis]]s, [[Ostrogothi|Ostrogothis]]s et [[Imperium Byzantinum|Imperio Byzantino]] dominata est et aetate byzantina multi cives loco moti sunt et in acropoli vixerunt. Anno domini 828 [[Saraceni]] urbem desertam ceperunt eique nomen arabum ''Jirjant'' ([[Arabice]] حِرحَنت) imposerunt. Postea [[Normanni]] urbem expugnaverunt et nomen ex arabo ''Jirjant'' in siculo ''Girgenti'' mutatum est. Anno 1087 [[Rogerius de Altavilla|Rogerius I de Altavilla]] Archidioecesim Agrigentinam restituit et Castrum Agrigenti aedificatum est a Normannis. Anno 1150 ab [[Edrisius|Edrisio]] castrum firmissimum descriptum est ut ''arx principalis pro defensione''.
 
=== Aetas moderna ===
Line 56 ⟶ 20:
 
== Clari cives ==
=== Nati ===
* [[Empedocles]], philosophus Graecus prae-Socraticus
* [[Acro]], medicus Graecus
* [[Gaius Ofonius Tigellinus]]
* [[Aloisius Pirandello]], [[scriptor]] in Portu Empedocles vico apud Agrigentum natus est
* [[Angelinus Alfano]]
 
=== VictiHic vixerunt ===
 
* [[Dominicus Modugno]]
 
=== Mortui ===
 
* [[Perillus Atheniensis]]
* [[Phalaris]]
* [[Simonides]]
 
* [[Marius Tobino]]
 
== Urbis administratio ==
A die 3 Iunii 2015 praefectus urbis Calogerus Firettus est.
 
== Aedificia egregia ==
{{div col|2}}
* Ecclesia cathedralis metropolitana S. Gerlandi,
* Ecclesia Sancticathedralis Laurentii,metropolitana S. Gerlandi
* Ecclesia Sancti Calogeri,Laurentii
* Ecclesia Sancti Calogeri
*Ecclesia Sanctae Mariae Graecorum,
* Ecclesia SanctiSanctae Mariae Nicolai,Graecorum
* Ecclesia Sancti Iosephi,Nicolai
* Ecclesia Sancti Dominici,Iosephi
* Ecclesia Sancti Dominici
* Palatium Gigantum,
* Theatrum Aloisii Pirandello,
* [[Vallis Templorum]]
** Templum Concordiae,▼
** Templum Iunionis,Concordiae
** Templum Herculis,Iunionis
** Templum Iovis, sive Olympeium,Herculis
** Templum VulcaniIovis, sive Olympeium
** Templum Aesculapii.Vulcani
▲** Templum Concordiae,Aesculapii
{{div col end}}
 
== Ecclesia Catholica Romana ==
Agrigentum [[sedes episcopalis metropolitana]] [[Ecclesia Catholica Romana|Ecclesiae Catholicae Romanae]] est. Nomen sedis episcopalis [[Archidioecesis Agrigentina]]<ref name="CathHier" /> est.
 
== Fractiones, vici et loci in municipio ==
=== Fractiones ===
* [[Leopolis (Sicilia)|Leopolis]] (''San Leone Mosè'')
Line 106 ⟶ 69:
== Municipia finitima ==
{{Div col|cols=3}}
* [[Aragonia (Italia)|Aragonia]],
* [[Catholica Eraclea]],
* [[Favaria]],
* [[Fanum Sancti Angeli Muxari]],
* [[Ioppulum Giancascium]],
* [[Portus Empedocles]],
* [[Mons Laetus]],
* [[Narum]],
* [[Palma Montis Clarii]],
* [[Raphadalis]],
* [[Regalis Mons (Agrigentum)|Regalis Mons]],
* [[Siculiana]].
{{Div col end}}
 
Line 131 ⟶ 94:
Fasciculus:Agrigente San Lorenzo.jpg|Ecclesia [[Sanctus Laurentius|Sancti Laurentii]].
Fasciculus:San Gerlando Trapani Sicilia.jpg|Ecclesia Sancti Gerlandi.
Fasciculus:AgrigentTemple BWof 2012-10-07Concordia, 13-09-13Agrigento.jpg|Templum Concordiae.
Fasciculus:Rovine della Valle dei Templi.jpg|Ruinae in valle Templorum.
</gallery>
 
{{urbs-stipula}}
 
{{Capita provinciarum Italicarum}}
 
[[Categoria:Agrigentum|! ]]
[[Categoria:Urbes Graecae antiquae]]
Receptum de "https://la.wikipedia.org/wiki/Agrigentum"