Quantum redactiones paginae "Aegyptus" differant
Content deleted Content added
Tags: Recensio mobilis Recensio in situ mobili |
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 |
||
(31 intermediate revisions by 10 users not shown) | |||
Linea 1:
{{L}}
{{Vide discretivam|civitate in Africa}}
{{Capsa civitatis Vicidata}}
'''Aegyptus''' ([[Lingua Aegyptia|
▲'''Aegyptus''' ([[Lingua Aegyptia|Lingua Aegyptia antiqua]] ''km.t''; [[Lingua Coptica|Coptice]]: ⲕⲏⲙⲉ; [[Lingua Arabica|Arabice]]: مصر ''Miṣr''), publice '''Res publica Arabica Aegypti''', est [[respublica]] et [[civitas sui iuris]] praecipue in [[Africa Septentrionalis|Africa Septentrionali]] sita, cum [[Paeninsula Sinaitica]], ponte terreno ad [[Asia Occidentalis|Asiam Occidentalem]] ducente.
Circa 1 020 000 [[chiliometrum quadratum|chiliometrorum quadratorum]] lata, [[paeninsula]]m [[Paeninsula Sinaitica|Sinaitica]] (in austro-occidentali [[Asia]]e parte sitam) comprehendit, dum maxima [[civitas|civitatis]] pars in [[Africa Septentrionalis|Africa Septentrionali]] iacet. [[Libya]]e ab [[occidens|occidente]], [[Sudania]]e a [[meridies|meridie]], [[Mare Rubrum|Mari Rubro]] ab [[oriens|oriente]], [[Israël (civitas)|Israël]] a boreo-oriente et [[Mare Mediterraneum|Mari Mediterraneo]] a [[septentrio]]nibus finitima est.
Line 62 ⟶ 16:
''Aegyptus'', [[lingua Graeca antiqua|Graece]] {{polytonic|Αἴγυπτος}}, a nomine [[Copti|Coptorum]] deductum est, qui se veram Aegyptiorum antiquorum progeniem esse affirmant. Secundum doctrinam late diffusam ''Aigyptos'' a voce Aegyptia ''ḥwt-k3-ptḥ'' progressa est 'sedem animae (dei) Phthas' significanti. Haec appellatio ad magnum [[templum|templi]] [[Phthas]] dei [[Memphis|Memphide]] situm referri possit.
[[Lingua Arabica|Arabicum]] et publicum reipublicae nomen est مصر (''Miṣr''; [[Lingua Arabica Aegyptia|Arabice Aegyptice]]: ''Maṣr''), [[Linguae Semiticae|Semiticae]] originis, quod fortasse 'terram' vel 'civitatem' significat. Initio hoc verbo Aegyptus Inferior denotabatur, ab Aegypto unito (circa annum [[3000 a.C.n.]]) verbum paulatim in totam Aegyptum (Inferiorem et Superiorem) translatum est. Cum aliis verbis Semiticis 'Aegyptum' significantibus [[cognatus|cognatum]] est, sicut [[Lingua Hebraica|Hebraice]] מִצְרַיִם (''Mitzráyim''), cuius significatio quidem disputatur ("angusta"<ref name="hebrewname">[https://web.archive.org/web/20080407192813/http://www.ancient-hebrew.org/emagazine/011.html Biblical Hebrew E-Magazine. January, 2005].</ref> aut "limes" aut "arx"?<ref>Wilhelm Gesenius: Hebräisches und Aramäisches Handwörterbuch über das Alte Testament, Berolini et al. 1915 = 1962 (17. ed.), p. 454 ad vocem.</ref>).
== Divisio administrativa ==
Line 251 ⟶ 205:
[[Fasciculus:eg-map.png|thumb|300px|Tabula Aegypti Anglice]]
[[Fasciculus:All Gizah Pyramids.jpg|thumb|left|[[Pyramides Gizenses]]]]
::''Vide etiam '' [[Aegyptus antiqua#Historia|Aegyptus praedynasticum]]; [[Aegyptus (satrapia)]]; [[Aegyptus (provincia Romana)]]
[[Aegyptus antiqua]] circa annum [[3150 a.C.n.]] [[Aegyptus Superior|Aegypto Superiore]] ac [[Aegyptus Inferior|Inferiore]] a primo [[pharao]]ne iunctis nata est. Ex tunc Aegyptus a pluribus domibus regiis per fere tria milia annorum regebebatur, donec ultima domus indigena a [[Imperium Persarum|Persis]] anno [[341 a.C.n.]] capta est. [[Tres|Tria]] regna spatiis temporis minoris stabilitatis (interregnis) interiectis distinguuntur: [[Regnum Vetus Aegypti|Regnum Vetus]] [[Aetas Aënea|Aetatis Aëneae]] ineuntis, [[Regnum Medium Aegypti|Regnum Medium]] Aetatis Aëneae mediae et [[Regnum Novum Aegypti|Regnum Novum]] Aetatis Aëneae exeuntis. Aegyptus summum potestatis fastigium Regno novo [[Rhamses II]] regnante nacta est, tardo occasu sequente.
Incrementum [[civilizatio]]nis Aegyptiae partim ex eo emanavit, quod incolae constantiam divitiasque annuae [[Nilus|Nili]] inundationis [[canalis|canalibus]], molibus, [[irrigatio]]nibus hunc in finem adaptaverunt, ut abundatia frumenti gigneretur, qua [[oeconomia|res oeconomicae]], [[ars|artes]], [[miles|milites]] [[floruit|floruerunt]]. Prima signa veterrimi modi quo [[Lingua Aegyptia]] scripta est ([[hieroglyphica Aegyptia]]) inventa sunt, administratio instaurata est, qua opus commune in [[aedificium|aedificiis]] erigendis et agris colendis possibile factum est, una [[religio]]ne a [[sacerdos|sacerdotibus]] temperata et uno [[pharao]]ne regnante Aegyptus coniuncta erat.
Line 263 ⟶ 217:
[[Canalis Suesiensis|Canale Suesiensi]] anno [[1869]] inaugurata Aegyptus maritimae transvectionis praecipuus locus facta, sed etiam aere alieno oppressa est. Clare ad pecuniarias conlocationes protegendas [[Britanniarum Regnum]] Aegyptiae gubernationis dominium anno [[1882]] cepit, quamvis Aegyptus nomine usque ad annum [[1914]] ad [[Imperium Ottomanicum]] pertineret.
Seditione commota [[Imperium Britannicum|regimen Britannicum]] die [[28 Februarii]] [[1922]] Aegypti libertatem proclamavit, continuata vis Britannica autem pluries tumultus incitabat. Re vera summum imperium Aegyptus demum post [[primum bellum mundanum]] consecuta est. Anno [[1952]] [[Faruq (rex Aegypti)|Faruq]] regno motus, anno [[1953]] [[Res Publica]] promulgata est.
Anno [[1954]] [[Gamal Abdel Nasser]] potestatem assecutus Canalem Suesiensem pro republica cepit, quod [[discrimen Suesiense]] anni [[1965]] genuit. Die [[23 Decembris]] [[1956]] milites [[Francia]]e et [[Regnum Unitum|Britanniae]] Aegyptum et [[Portus Said|Portum Said]] nuper occupatum [[Unio Sovietica|Unione Sovietica]] petente reliquerunt. Inter annos [[1958]] et [[1961]] Aegyptus cum [[Syria]] in [[Res Publica Arabica Foederata]] rite iuncta est.
Line 269 ⟶ 223:
=== Praesides Aegypti ===
Ab anno [[1952]], quattuor sunt Aegypti praesides:
* [[Ali Machometus Nagib]] ([[1953]]–[[1954]])▼
* [[Gamal Abdel Nasser]] ([[1954]]–[[1970]])▼
* [[Mahometus Mursi]] ([[2012]]-[[2013]])▼
<gallery>
Fasciculus:Anwar Sadat cropped.jpg|[[Anwar El Sadat]], praeses Aegypti, anno [[1980]]▼
Fasciculus:Hosni Mubarak - Official Photo.JPG|[[Hosni Mubarak]], usque ad mensem Ianuarium anni [[2011]] praeses Aegypti, anno [[2003]]▼
▲Fasciculus:Anwar Sadat cropped.jpg|[[Anwar El Sadat]],
File:Sufi Abu Taleb.gif|[[Sufi Abu Taleb]] (1981)
▲Fasciculus:Hosni Mubarak - Official Photo.JPG|[[
File:Adly Mansour.JPG|Manṣūr, 2005 - [[Adly Mansour]] ([[2013]]-[[2014]])
File:AbdelFattah Elsisi.jpg|al-Sīsī, 2017 - [[Abd al-Fattāḥ al-Sīsī|ʿAbd al-Fattāḥ Saʿīd Ḥusayn Khalīl al-Sīsī]]
</gallery>
Line 316 ⟶ 269:
=== Clima ===
[[Fasciculus:
Aegyptus intra aridam [[Africa Septentrionalis|Africae Septentrionalis]] [[regio]]nem sita est, quae minima [[praecipitatio]]ne magnisque [[Temperatura thermodynamica|temperaturae]] mutationibus sive die ac nocte sive anni temporibus notabilis est. Solum litus septentrionale cum [[Delta Nili]] [[Clima mediterraneum|Climate mediterraneo]] affectum inter 100 et 200 mm pluviae accipit. A [[Cairus|Cairo]] in meridiem versus autem rarissimo pluit: Cum [[Alexandria Magna]], cui urbi Aegyptiae est maxima imbris quantitas, quotannis circiter 190 mm accipiat, Syene tantum circiter 10 mm quoque quinto anno.
Line 328 ⟶ 281:
* Litus Mediterraneum et Delta Nili, miti hieme (interdiu 17–20 °C, nocte 8–11 °C) ac calida aestate (interdiu 28–32 °C, nocte 19–24 °C). Praeterea pluvia, quae maxima hieme praecipitat, admodum copiosa est (usque ad 200 mm).
* Inferior Nili vallis, quae fere a Cairo usque ad [[Asyut]] patet, item miti hieme gaudet, nocte autem temperaturae ulterius minuuntur (4–9 °C), aestates calidiores sunt (34–37 °C; interdum usque ad 48 °C surgunt), pluvia per totum annum rarissima praecipitat (5-30 mm).
* Clima superioris Nili vallis idem est ac in desertis ac oasibus ab oriente occidenteque sitis: Hiems est mitis (interdiu 19–22 °C, nocte 5–10 °C), aestas longa (a mense Aprili usque ad mensem Octobrem exeuntem), calida ac sicca. Temperaturae mediae aestivales 38–42 °C assequuntur, noctu 22–26 °C.
* Litora Maris Rubri miti vel etiam calida hieme gaudent (raro minus quam 20 °C interdiu, nocte 10–13 °C), aestas est calidissima pluvia deficiente (interdiu 34–38 °C, nocte non minus quam 25 °C).
* In [[Mons Sinai|monte Sinai]] hiems gelida est (12–15 °C interdiu, 0–5 °C nocte), aestas tamen calida (interdiu plerumque 32 °C, nocte 15–18 °C). Regioni sunt 1–3 pluviae dies quotannis.
Line 339 ⟶ 292:
== Demographia ==
[[Fasciculus:WikiProjectFinal.jpg|thumb|Spissitudo et diffusio incolarum Aegypti]]
Secundum censum anni [[2006]]<ref>[https://web.archive.org/web/20110426052446/http://www.msrintranet.capmas.gov.eg/ows-img2/htms/pdf/finalpop/5,7.pdf Officium publicum statisticum], incl. 3 901 396 Aegyptii in exteris</ref> Aegypto erant 76 699 427 incolae, quorum maxima pars in ripa [[Nilus|Nili]] ac in [[Delta Nili|delta]] eius (1500 incolarum/km²) in unum conlata est.
Anno [[2012]] Aegyptios arbitrantur ad 80 milliones.<ref>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=83&pr.y=14&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=469&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= Aerarium Monetarium Internationale]</ref>
=== Incolae ===
[[Fasciculus:Egypt demography.png|thumb|Demographia Aegypti, tabula ab [[Organizatio Alimentaria et Agriculturalis|Organizatione Alimentaria et Agriculturali]] (FAO) anno [[2005]] prolata; numerus incolarum [[mille|milibus]] datus.]]
Maxima incolarum pars—circiter 91 centesimae—progenies est antiquorum Aegyptiorum. Immigratione ac confusione affecti paulatim a propria [[lingua Aegyptia]] ad linguam [[cultura]]mque [[lingua Arabica|Arabicam]] transierunt. Progenies mera "Fallachi" habentur, agri cultores sedem stabilem habentes, et [[Copti]], qui praecipue in [[Aegyptus Superior|Aegypto Superiore]] et in [[urbs|urbibus]] habitant.<ref>[https://web.archive.org/web/20181224211210/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/eg.html#People CIA World Fact Book]</ref>
Praeterea sunt fere 70 000 [[Beduini]] [[Arabes]], qui [[nomas|nomades]] in [[Sinai paeninsula|Sinai]] paeninsula et in desertis orientalibus vivunt. In Aegypto meridiana fere 140 000 [[Nubia|Nubiorum]] habitant; multi eorum, quibus ob constructionem [[Moles Syenitica|Molis Syeniticae]] patria reliquenda erat, in urbe [[Ombus|Ombi]] collocati sunt.
Line 353 ⟶ 306:
=== Educatio ===
[[Fasciculus:LibraryAlexandria1-Omar.jpg|thumb|left|[[Bibliotheca Alexandrina (nova)|Bibliotheca Alexandrina]] hodierna prope locum erecta, ubi [[Bibliotheca Alexandrina|antiqua bibliotheca Alexandrina]] olim erat.]]
[[Alphabetismus|Gradus alphabetizationis]] in Aegypto hodierna, quae maxime disputatur, secundum relationem ab [[Argentaria Mundana]] editam<ref>[https://web.archive.org/web/20120516085349/http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/TOPICS/EXTEDUCATION/EXTDATASTATISTICS/EXTEDSTATS/0,,menuPK:3232818~pagePK:64168427~piPK:64168435~theSitePK:3232764,00.html World Bank, EdStats database]</ref> est 71% (anno [[2005]]) 59% feminarum et 83% virorum comprehendens.
Structura scholaris, tota Aegypto uniformis et a ministerio educationis recta, tripartita est:
Line 364 ⟶ 317:
Ex quo lex anni 1981, quae societatem gradus primarii et gratuitam et obligantem fecerat, in gradum praeparatorium extensa est, gradus primarius et secundarius titulo "educatio fundamentalis" (ab anno 6 ad 14) coniuncti sunt. Educatio hunc gradum transcendens ab indole discipulorum pendet.
Nuper fundamentalis secundariaeque educationis indices refecti sunt. Circa 93 centesimas puerorum scholam primariam intrant, quorum circiter quadrans eam sex annos postea relinquit; annis 1994 et 1995, 87 centesimae scholam primariam intraverant, quorum dimidium scholam sex annis post reliquerant.
Sunt 20 000 primariae et secundariae scholae cum decem milionibus studentium, tredecim universitates cum amplius 500 000 studentium et sexaginta septem collegia magistris educandis.
== Religio ==
Line 373 ⟶ 326:
=== Religio Islamica ===
[[Fasciculus:Cairo mosques.jpg|thumb|Quaedam antiquae [[meschita]]e [[Cairus|Cairi]], quae urbs ob plurimas turres ([[Arabice]] ''minaretum'') et "urbs mille [[minaretum|minaretorum]]" appellatur.]]
[[Religio]] in Aegypto multas vel omnes [[societas humana|vitae]] partes permeat [[lex|lege]] fulta.
Aegyptus praecipue est [[Religio Islamica|Musulmana]]. De numero fidelium variarum religionum in Aegypto vehemens controversia est. Circiter 90% incolarum Musulmani habentur<ref>[http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/5309.htm Background Note: Egypt"]. United States Department of State Bureau of Near Eastern Affairs. Die 10 Novembris 2010.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20120131091910/http://www.pewforum.org/newassets/images/reports/Muslimpopulation/Muslimpopulation.pdf "Mapping The Global Muslim Population"]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20181224211210/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/eg.html Aegyptus in: "The World Factbook] (CIA)</ref>, quorum maxima pars sunt [[Sunnitae]]. Multi Musulmani Aegyptii etiam ordines [[Sufismus|Sufianos]] sequuntur<ref>[Hoffman, Valerie J. Sufism, Mystics, and Saints in Modern Egypt. University of South Carolina Press, 1995.</ref>, minor pars ad [[Secta Siitica|sectam Siiticam]] pertinet. [[Religio Islamica]] saeculo septimo pervenit; mox Aegyptus locus medius mundi Islamici facta est. [[Anwar El Sadat]] praeside religio Islamica publica et canon legis Islamicae ("Sharia") fons legis prinicipalis facta est.<ref>[https://web.archive.org/web/20111220145046/http://berkleycenter.georgetown.edu/resources/countries/egypt Aegyptus] in: Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs.</ref>
=== Religio Christiana ===
[[Fasciculus:Monastry3.jpg|thumb|Milliones Aegyptiorum sunt fideles [[Ecclesia Orthodoxa Coptorum|Ecclesiae Orthodoxae Coptorum]].]]
[[Religio Christiana|Christiani]] haud spernenda incolarum Aegypti pars sunt, quae inter 5 centesimas et 10 centesimas efficit.<ref>[http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/5309.htm Background Note: Egypt"]. United States Department of State Bureau of Near Eastern Affairs. Die 10 Novembris 2010.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20120131091910/http://www.pewforum.org/newassets/images/reports/Muslimpopulation/Muslimpopulation.pdf "Mapping The Global Muslim Population"]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20181224211210/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/eg.html Aegyptus in: "The World Factbook] (CIA)</ref> Cum magistratus Aegyptii numerum Christianorum quam minimum indicent, fontes [[Copti]]ci 14 centesimas ad 20 centesimas Aegyptiorum Christianos esse affirmant.
Copti variis modis [[discriminatio]]nem patiuntur sive lege sive numero magistratuum, militum ordinis superioris, vigilum. Ut ecclesias reficiant, nedum novas aedificent, plerumque prohibentur. Praeterea usque in hunc diem vi incendiisque vexantur.
Line 431 ⟶ 384:
== Oeconomia ==
[[Fasciculus:Luxor, Egypt,
Civitas graves [[oeconomia|oeconomicas]] difficultates transit. Quondam praecipue [[agricultura|agraria]], Aegyptus his diebus alios et diversos sibi quaestus constituere studet sicut [[periegesis|periegesem]] aut [[industria]]m. Praecipui socii oeconomici Aegypti sunt [[Civitates Foederatae Americae]], [[Unio Europaea]], et [[Iaponia]]. Principales Aegypti opes sive quaestus sunt [[petroleum]], [[metallum|metalla]], [[periegesis]] et [[agricultura]], praesertim [[xylon]].
Line 479 ⟶ 432:
| [[Perspicuitas internationalis]]<br />(Transparency International)
| [[Index peculatus percepti]]<br />(Corruption Perceptions Index)
| 89 ex 178<ref>[https://web.archive.org/web/20110225212906/http://www.transparency.de/Tabellarisches-Ranking.1745.0.html CPI anno 2010]</ref>
|-
| [[Forum Mundi Oeconomicum]]
Line 488 ⟶ 441:
== Notae ==
<references/>
{{NexInt}}
*[[Historia Aegypti]]
== Nexus externi ==
{{
{{Fontes geographici}}
{{Africa}}
Line 496 ⟶ 453:
{{Capsae collectae|Aegyptus|geographica|{{Provinciae Aegypti}}}}
{{1000 paginae}}
{{Myrias|Geographia}}▼
[[Categoria:Aegyptus|
[[Categoria:Civitates sui iuris]]
▲{{Myrias|Geographia}}
|