Vicipaedia

Chemia theoretica

-4 (corrigenda) Latinitas huius paginae corrigenda est. Si potes, corrige vel rescribe. Vide {{latinitas}}.

Haec commentatio vicificanda est ut rationibus qualitatis propositis obtemperet.
Quapropter rogamus ut corrigas, praecipue introductionem, formam, nexusque extra et intra Vicipaediam.

Chemia theoretica est disciplina chemica quae res chemicae cum auxilio rationum mathematicae physicaeque theoreticae tractat ac explicat. Chemia theoretica est omnis divisa in partes tres:

Historia recensere

Chemicus theoreticus primus[1] erat Plato, quis in suo Timaeo quattuor ex quinque corporibus integris - corporibus Platonicis - ad quattuor elementa: ignem, aërem, aquam ac terram comparavit. Postea T. Lucretius Carus in suo De rerum natura notionem hamorum atomos ligantium proposuit et per hoc ligamina chemica invenit.[2] Etiam postea Michael Lomonosov multas scripturas Latinas materias chemiae theoreticae tractantes composuit [3][4][5] et in primis Elementa Chimiae Mathematicae,[6] postulantes formationem chemiae nihil aliud nisi scientiae axiomaticae. Hoc enim fecerat ille prior viri clarissimi Immanuel Kant et Augustus Comte ipsam chemiam cum mathematica insociabilem false proclamaverunt[7] et per hoc extra orbem scientiarum verarum expugnaverunt.

 
Formulae structurales duārum moleculārum quae NanoPutian(en) vocantur.

Interdum idea hamorum atomos colligantium saecula vicerat et in forma doctrinae Franklandi de valentia saeculo XIX resurrexit. Cum Eduardus Frankland proclamavisset carbonum quattuor, oxygenium duam, hydrogenium unam etc unitates valentiae habere ad inter se ligamina constituenda, modo nomine “unitas valentiae” invento, quia saeculo XIX nemo hamos esse crederet, ab “hamo” differebat. Alexander Butlerov, Augustus Kekulé(en), aliique constituerunt relationem firmam inter formulas structurales chemiae organicae: compositiones signōrum atomicorum 'C', 'H', etc et striarum valentiae rerpesentantium figuram “hamorum” inuncatōrum, et veras moleculas in vitro. Sic lingua pictoria/graphica chemiae organicae (lingua formularum structuralium) facta erat usque ad hodie adhibita.

 
Imago formularum structuralium a Sylvestero usam relationem cum invariantibus constituendi causā.

Iacobus Ioseph Sylvester notavit radios vel vectores pro hamis substituere constructionem functionum componentum illōrum vectorum invariantas dicatas permittere.[8] Per quam ipse novam connectionem inter chemiam et mathematicam introduxit contra Kantii ac Comtei judicium dicantem. Arthurus Cayley, similitate (secundum regulos valentiae) inter invariantas et moleculas (atomos ligaminibus conjunctas) utens, numerum isomerum hydrocarbonium (formulārum structuralium moleculārum ex atomis carboni hydrogeniique compositārum) computavit.[9] Ad huc Paulus Gordan et Vissaron Gregorii filius Alexejeff ample contribuerunt notando quod not solum invariantes ex formulis structuralibus moleculārum dērīvāri possunt, sed retroversum quāvis functione invariantā formula structuralis aliquae moleculae gignitur ita ut quaeque stria valentiae designans lĭgāmĕn ordinarium atomos   et   conjugans vero functioni formae

 

(determinans vocata) ab componentibus   vectorum bidimensionalium   respondeat.[10] [11] [12] [13] Sic hami vectoribus substituti erant et in notatione enim harpagonibus ipsi notatio hodierna pro turbinibus electrōnorum (vide infra) sunt.

Gordan et Alexejeff sensum structurae theoreticae/mathematicae linguae chemiae contribuissent. Mirabile, tota structura functionum turbinium a Gordan & Alexejeff prior inventione ipsis turbinis electronis constituta erat. Interdum, sensus physicus virĭum inter atomos seu intrā moleculas agentium non captus erat. Notandum est, quod altera abundantia phenomenorum ad chemiae (theoreticae) pertinentium omissa erit: de electricitate hīc narratur. Actio chemica virĭum electricae et vice versa productio/origo electricitatis in processū chemicō ab initio saeculi XIX notae erant (in) operibus Davy, Faraday, sed authem prior Galvanii, Voltais, constitutae. Solo initio saeculi XX, quando structura atomārum, positivo nucleo ac negativis electronibus eum circumvenientibus compositārum, constituta erat laboribus Rutherfordi et Bohri, gravitas contradictionis inter picturam interactionum chemicārum hamis representandārum et eamque interactiones electrices aperta erat. Notandum est quod Bertholet vim graviationis (gravitatis) causam formationis vel stabilitatis aggregatōrum atomarum (i.e. moleculārum) esse putabat. A gravitatione vis electrica sic differat quod corpora non solo massam habent sed ad dua genera pertinent: horum onera positiva vel negativa ferentes/portantes. Hae observationes primō aspectū/intuitū vel primā facie constructioni chemiae organicae contrādīcēbant quia hārum constructio nullō modō electricitati respexit.

Chemia theoretica in saeculō XIX exhorta contradicebat physicae theorieticae ipsīus temporis supra aequationibus differentialibus et functionibus continuis sicut viribus inter corporibus trans distantias agentes quae hodie nomine "campus" nūncupāntur fundatae. Manifesto numerus corporum viribus trans distantias agentibus in unum systema junctōrum arbitrarius esse potest. E.g. systema solare non solō septem vel novem planetas contingit sed autem innumerabiles asteriformas ac cometas. Iupiter duodecim, Mars duas, Tellus unam satellitem naturalem habent, sed nihil impĕdit Iovi vel Telluri plus vel minus satellitum habitu (et Tellus hodie milia satellita artificia habet). Non sicut in chemia, ubi atomus cujus genūs solō aliquem numerum regulis valentiae definitum aliārum atomōrum apud sese tenere potest. Haec contradictio gravissima erat in vero viscere scientiārum naturalium.

Enim in physicā ipsa atomus positivo nucleo ac negativis electronibus composita viribus electricis (electrostaticis) inter sē attrahentibus solō vi legum mechanicae quanticae persistere potest. Verō, secundum leges physicae classicae quidque electronum nucleum circumveniens cum acceleratione centripetale movetur et consequenter suam energiam radiationem electromagneticam emittendo pĕrdit ita ut ad nucleum imminente cădat ergo enim quaelibet atomus instabilis erit. Leges mechanicae quanticae ad problema structurae atomi adhibitae atomos monstrant stabiles esse quoniam in physicā quanticā nulla particula totam suam energiam perdere potest et in statu stabili/imō manet ambas energias kineticam ac potentialem nonnullas habēns. Formaliter statūs stabiles electronōrum orbitalibus atomicis describuntur quae tribus numeris quanticis   unimodo definiuntur, dummodo numeros   dependentiam angularem orbitalium functionibus sphaericis describunt, numerus autem   dependentiam orbitalis a distantiā ab nucleō describit specialiter numerum zerum functionis numeris   datae   est.

Solum mechanica/physica quantica eām solvere potest.

Chemici theoretici clari recensere

Quum multi philosophi (p), mathematici (m), physici (f), ac chemici (c) in chemiam theoreticam contribuissent, hīc nomina eōrum data sunt.

Periodica recensere

Saeculō XX multa periodica libella de chemiā theoreticā divulgābant. Inter illos periodicum quod Theoretica Chemica Acta nominatur a viro claro Hermanno Hartmanno fundatum libella tres[14][15][16] in linguā Latinā impressit, de quorum istud[14] ab Suard, Berthier et Del Re scriptum multae glossae ad chemiam theoreticam pertinentes continet (vide infra) et exemplum optimum scripturae hodiernae Latinae scientificae dat.

Mox libellum Latinum de orbitalibus atomicis tractans in Diurnario Chemiae Physicae Russo [17] | divulgatum est .

Conventi recensere

Aliquantum conventus chemicorum theoreticōrum sunt hodie. Inter alia sunt

  • CHITEL Conventus chemicōrum theoreticōrum exprimationis Latinae ab Pullmann et Del Re inceptus in A.D. 1969 est concursus annuus chemicōrum theoreticōrum ad progressum collaborationis et amicitiae inter chemicos theoreticos exprimationis Latinae (Romanae) serviens. In sui annis primis congressus magis ab exploratoribus Europaeis frĕquentabātur. Nuper consocii ex Americā Latinā contributionem importantem in constitutionem istīus conventi annui apportavērunt.
  • EUCO-TCC conventus di-annuus constitutus a divisione chemiae theoreticae ac computatoriae Societatis Europaeanae pro scientiis chemicis et molecularibus.

Glossarium terminōrum chemiae theoreticae[18] recensere

Hoc glossarium compōnĭtur secundum tres scripturas[14] [15] [16] chemiae theoreticae devotas.

La Ru Ge Fr It En
106[19] 97[19] 81[19] 65[19] 63[19]
basis базис Basis basis
compago Fachwerk framework
combinatio linearis

orbitalium atomicorum

линейная комбинация

атомных орбиталей

Lineare Kombination
von Atomorbitalien 		linear combination

of atomic orbitals

corculum остов Kern[20], Rumpf core
cortex (под)оболочка couche (sub)shell
corticula подоболочка subshell
corticula implenda/completa/clausa подоболочка ..../заполненная/замкнутая
cus-vector ket-vector
determinans детерминант determinant
diffissio, onis, f расщепление Aufspaltung, f splitting
electron

(m, III -is)

электрон Elektron electron
functio

undarum/undaria

волновая функция Wellenfunktion wavefunction
indutus (-a,-um)[21] одетый dressed
latitudo undae (Caraffa) длина волны Wellenlange wavelength
ligamen связь Bindung liaison bond
nebula electronica электронное облако electronic cloud
nŭclĕus Nucleus atomi ядро Kern nucleus
nudus (-a,-um)[21] затравочный bare
orbital орбиталь Orbital orbital
par electronicus

solitarius

неподелённая

электронная пара

lone pair
pŏpŭlōsĭtās[22] заселённость population
regula octupli правило октета octet rule
rete сеть net (network)
rima energetica щель энергетическая energy gap
spira (electronis/nuclei/particulae) спин spin (litt. coil)
superpositio перекрывание Überlappung overlap
susceptibilitas восприимчивость Empfindlichkeit susceptibility
status infimus

vel imus

основное состояние Grundzustand ground state
transenna решетка (кристаллическая) Gitter lattice
valor proprius собственное значение Eigenwert valeur propre eigenvalue
vector proprius собственный вектор Eigenvektor vecteur propre eigenvector
velocitas (Caraffa) скорость velocity
un-vector bra-vector

Chriae, Sententiae, Joci recensere

  • Fēlīx quī potuit rērum cōgnōscere causās. P. Verg. Maro Georg II, 490
  • Pars Chymiae theoretica est cognitio mutationum corporis mixti philosophica. [8]
  • Chymicus theoreticus est, qui habet cognitionem philosophicam corporis mixti mutationum. [9]
  • Quoniam scientiae est habitus asserta demonstrandi, quae igitur in Chymia dicuntur demonstrari debent.[10]
  • Tanti est in Chymia principiorum cognitio, quanti sunt principia ipsa in corporibus.[11]
  • chemia quantica pars physicae theoreticae est (A.A. Ovchinnikov)
  • cogitare pretiose, computare vile est (M. Levitt)
  • moles computationum nostrarum est mensura ignorantiae nostrae
  • Nemo in theoriam credit, praeter hunc qui eam fecit. Omnes in experimenta credunt, praeter hos qui ea fecerunt.
  • vis debilissima lux obscurissima partes physicae sunt.

De initio recensere

  • Quod ab initio vitiōsum est, tractu temporis convalescere non potest.
  • Ab initio nullum, semper nullum
  • est enim hominis eruditi tantam in unoquoque genere subtilitatem desiderare, quantam rei ipsius natura recipit (Arist. De Mor. ad Nic. Lib I)

De Intellegentia artificiali recensere

  • Ut ad cursum equus, ad arandum bos, ad indagandum canis, sic homo ad intelligendum, et ad agendum natus est (Cic).

De temporibus antiquis. recensere

Chemicus ordinarius et chemicus theoreticus. recensere

Quidam chemicus interrogavit:

  • quīs moleculīs chemia organica stŭdet?
  • theoreticus respondit: organicīs.
  • ipse interrogavit: quīs moleculīs chemia inorganica stŭdet?
  • ille ait: inorganicīs.
  • ipse tum interrogavit: tunc quīs moleculīs stŭdet chemia theoretica?
  • ???!

Professor Germanus et sui quinque studiosi. recensere

Fuit olim professor Germanus cui quinque studiosi erant. Quondam apportet is ejus caligas vetas et ait: “Venum do! non pluris quam ceteri, fortasse etiam minoris: 25 (viginte quinque) marcis! Quis mercatus sit?” Studiosi, autem, acuti erant, quisque quinque marcas attulerat et caligas vetas sui professoris communiter redemērunt.?

Sīmĭa, aspirans et experimentatores. recensere

Olim experimentatores intellectum studebant. Sīmĭam et aeque fustem in seclusorium/cell(ul)am posuerunt et bananam ab tecto suspenderunt. Sīmĭa, videns se bananam attingĕndam non posse, cito fustem invēnit et bananam expedivit. Tunc aspirantem in ipsum seclusorium posuerunt. Is tamen primo saltabat, secundo lateres seclusorii concŭtiēbat, bananam interdum expedire non poterat. In confusione ajunt experimentatores: cōgĭta pauce! - Cur cogitare?! - ait – Laborare necesse est!?

Notae recensere

  1. ↑ John Visintainer (1998), "A Potential Infinity of Triangle Types On the Chemistry of Plato's Timaeus," HYLE--International Journal for Philosophy of Chemistry 4 (2): 117-28. Situs interretialis.
  2. ↑ A. L. Tchougréeff, "Several Stories from Theoretical Chemistry with some Russian Flavor and Implications for Theorems of Chemistry, Vagueness of Its Concepts, Fuzziness of Its Definitions, Iconicity of Its Language, and Peculiarities of Its Nomenclature," Int. J. Quant. Chem. 116 (2016) 3: 137–60 [1].
  3. ↑ M.V. Lomonosov DISSERTATIO DE GENERATIONE ET NATURA NITRI [2]
  4. ↑ M.V. Lomonosov MEDITATIONES DE CALORIS ET FRIGORIS CAUSA [3].
  5. ↑ M.V. Lomonosov DE TINCTURIS METALLORUM [4].
  6. ↑ M.V. Lomonosov ELEMENTA CHIMIAE MATHEMATICAE [5]
  7. ↑ Joachim Schummer, "Why Mathematical Chemistry Cannot Copy Mathematical Physics and How to Avoid the Imminent Epistemological Pitfalls," HYLE--International Journal for Philosophy of Chemistry 18, No.1 (2012): 71–89. [6]
  8. ↑ J.J. Sylvester, ON AN APPLICATION OF THE NEW ATOMIC THEORY TO THE GRAPHICAL REPRESENTATION OF THE INVARIANTS AND COVARIANTS OF BINARY QUANTICS,- WITH THREE APPENDICES. Am. J. Math. 1878, 1, 64.
  9. ↑ A. Cayley, Ueber die analytischen Figuren, welche in der Mathematik Bäume genannt werden und ihre Anwendung auf die Theorie chemischer Verbindungen. Ber. deutsch. chem. Ges., 1875, 8, 1056.
  10. ↑ P. Gordan, V.G. Alexejeff, Übereinstimmung der Formeln der Chemie und der Invariantentheorie, Z. phys. Chem. 1900, 35, 610.
  11. ↑ V.G. Alexejeff, Über die Bedeutung der symbolischen Invariantentheorie für die Chemie, ibid. 1901, 36, 740.
  12. ↑ В. Г. Алексѣев, Основы символической теорiи инварiантовъ (для химиковъ), 1901, Юрьевъ, Типографiя К. Маттисена [Russice]
  13. ↑ В.Г. Алексѣев, О совпадении методовъ формальной химiи и символической теорiи инварiантовъ. Журн. рус. ф.-хим. Общества. Т. 33. 1901, No 1, 314 [Russice].
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 Suard, Michèle; Berthier, Gaston; Del Re, Giuseppe (1967). "Nova methodus adhibendi approximationem molecularium orbitalium ad plures iuxtapositas unitates". Theoretica Chimica Acta 7 (3): 236–244 
  15. ↑ 15.0 15.1 Lim, T. K.; Whitehead, M. A. (1967). "Modus Computandi Eigenvectores et Eigenaestimationes e Matrice Densitatis". Theoretica Chimica Acta 7 (1): 1–3 
  16. ↑ 16.0 16.1 DEREK W. SMITH De structura electronica et stereochemica ionis Cu(NO3)64 - Theoret. chim. Acta (Berl.) 16, 89-90(1970).
  17. ↑ Tchougreeff, A.L.; Reinhardt, P. (2022). "Orbitalia atomica Bungeniana ac Kogaensia angulo Frobeniano cum orbitalibus Moscoviae-Aquisgranae-Parisiorum Lutetiae (MAP) dictis investigata". Журнал физической химии 96 (9): 1330-1340 
  18. ↑ Wikipedia praeclarissima est pro dando hominibus possibilitates in eōrum linguis vernācŭlis de omnibus rebus doctrinam obtĭnēre. Numerus Latinam ut lingua patria loquentium appropinquat hodie zeri. Tum intentio Vicipaediae altera sit, nempe exempla dare quomodo quisque (scientifice) Latine scribere et se exprimere possit. Enim hīc dāmus glossas nĕcessarias ad Latine scribendum de chemia theoretica et talĭum scripturārum exempla permodesta.
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 19.3 19.4 numerus millionum Europae ut lingua patria loquentes [7]
  20. ↑ Verbatim Kernchen, sed non usitate.
  21. ↑ 21.0 21.1 de operatoribus, lineis etc in contexto functionum Greenis
  22. ↑ not pŏpŭlātĭo = devastation; from pŏpŭlo = to devastate, to lay waste; to plunder

Bibliographia recensere

  • Г. Гельман (G. Gel’man; Moscow - 23 Oct 1936). Квантовая Химия [Quantum Chemistry (in Russian)]. ОНТИ, Москва и Ленинград [ONTI, Moscow and Leningrad] (1937), 546 с. [C. 1937 II, 3284] Vertitum a manuscripto teodosice in russicam a J. Golovin, N. Tunitskij, M. Kovner. Liber I seriei “Physica in Monographiis”, emendatus a S. I. Vavilov, I. Ye. Tamm et E. V. Shpolskii.
  • H. Hellmann (Moscow - Mar 1937). Einführung in die Quantenchemie [Introduction to Quantum Chemistry (in German)]. Deuticke, Leipzig and Wien (1937), VIII + 350 p. [C. A. 31:77371, CAN 31:55845 / C. 1937 II, 1518]. Book review: J. Syrkin, Acta Physicochim. U.R.S.S. 8 (1938) 138-140 Book review: O. Schmidt, Z. Elektrochem. Angew. Phys. Chem. 44 (1938) 284 (DOI: 10.1002/bbpc.19380440415) Book review: Clusius, Angew. Chem. 54 (1941) 156 (DOI: 10.1002/ange.19410541109) Reprint (reproduction vested by Alien Property Custodian): H. Hellmann. Einführung in die Quantenchemie. J. W. Edwards, Ann Arbor, Michigan (1944), VIII + 350 p. [C. A. 38:54585, CAN 38:36665]

Nexus externi recensere

  • [12] Opera M.V. Lomonosovi.
  • [13] situs interretialis ab Udo Anders sustinetur: "Some details, hopefully entertaining, in and around early quantum chemistry (1927—1980)".
  • [14] situs interretialis a Carolo Jug et Dirk Andrae sustinetur: Genealogia chemicorum theoreticorum.
Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Chemia_theoretica&oldid=3762092"