Arngrimus Ionas
Arngrimus Ionas (aut Ionae filius, Islandice Arngrímur Jónsson, agnomine lærði, id est doctus; anno 1568 natus Audunarstadis in valle Vididalensi, mortuus Melstadio Midfiordensium in Islandia boreali die 27 Iunii anno 1648) fuit rerum gestarum scriptor et theologus Islandicus. Aetate progrediente sibi ipsi cognomen secundum solum natale Widalinum [sic] indidit, quod etiam nonnulli posterorum eius sibi imponebant.[1]
Vita recensere
Fuit filius Ionae Ioannis filii ex uxore Ingibiorga Lofti filia. Testimonio suo Arngrimus octo annos natus Holis in domum familiamque consobrini Gudbrandi Thorlacii, tum Holensis episcopi, adscitus est[2], ubi posthac adulescens in Lyceo Holano ampla fruebatur eruditione.
Anno 1598 Solveigam Gunnari filiam (~1570–1627) in matrimonium duxit, ex qua liberos quattuor sustulit, sed tres modo ad aetatem pervenerunt: Helga (1599–1646), Gunnarus (~1600–1642), Ionas (~1610–1658). Mortua Solveiga coniuge ad secundas transiit nuptias anno 1628, Sigridam ducens, filiam Biorni Gamalielis filii, patruelis Gudbrandi Thorlacii. Septem e novem liberorum ex secundo isto coniugio susceptorum superstites esse traduntur: Thorchellus (1629–1677), Solveiga (~1630–1703), Ingibiorga (~1630–?), Thorlacus (1631–1673), Biarnius (1638–1690), Gudbrandus (1639–1719), Hilda (1643–1725)[3][4].
Septem decem annos natus in Academia Hafniensi receptus est ibique quadriennium Musis militavit, quo exacto, in patriam reversus, anno 1589 Lyceo Holano rector praepositus est. Eodem anno sacris initiatus esse ac capellani cathedralis seu coadiutoris episcopi munus suscepisse videtur; ferunt eum rectoris officio usque ad annum 1595 aut 1598 functum esse. At tamen inde ab anno 1596 usque ad annum 1628 Arngrimum vicarium episcopalis fuisse et dioecesin Holensem tantisper administrasse constat, dum Gudbrandus Thorlacius, accepta apoplexia diutius aegrotatione laborans, anno 1627 fatis concessit. Sacerdos etiam in paroecia Melstadensi factus est, quo loco sedem ac domilicium constituit.
Non solum fuit episcopi coadiutor familiarissimus, sed etiam causarum actor fidelissimus in gravibus illius causis, quapropter anno 1592 per Hamburgum et Rostochium Hafniam profectus est, ut litem Gudbrandi ad iudicium regium deferret. Moratus est Hafniae usque in annum 1593. Amicitiis in itinere iunctis, imprimis cum Georgio Dedekenio, Davide Chytraeo, Philippo Nicolai aliisque, haec peregrinatio (atque altera in Daniam anno 1602) magni momenti fuit.
Libris Latine conscriptis extraneorum virorum doctorum animos ad Islandiam mediaevalem et eius historiam priscamque litteraturam flexit, ita ut parens aetatis renatarum litterarum Islandicarum haberi possit. Ab ipso Christiano IV Daniae rege in mandatis habuit, ut antiquos membraneos codices conquireret, eorum quosdam in Latinum sermonem verteret eosque Hafniam mitteret, laboris mercedem accipiens annuos canones nobilis praedii Hallbjarnareyri.
Erat epistularum commercium inter Arngrimum et nonnullos viros doctos, exempli gratia Olaum Wormium, Stephanum Stephanium et supra dictum Davidem Chytraeum.
Flos primus industriae litterarum eius erat liber ille Hafniae anno 1593 editus ac Brevis Commentarius de Islandia inscriptus, quo quasdam de Islandia opiniones corrigere et emendare conatus est. Arngrimus enim ad studium laboremque incitatus erat carmine Saxonico Van Ysslandt, id est De Islandia, dialecto Hamburgensi videlicet a quodam Gories Peerse composito, qui Islandorum vitam, mores, consuetudines permultis locis laceraverat. Carmen ipsum cum neglegendum ac iure nullo respectu dignum esset, tamen Dithmarus quidam Blefkenius his versibus inniti visus est famoso suo libello, cui index est Islandia sive populorum et mirabilium, quae in ea insula reperiuntur, accuratior descriptio; cui de Gronlandia sub finem quaedam adiecta (Lugduni Batavorum 1607)[5]. Libellus iste, celeriter a litteratorum publico perceptus, in linguam Batavicam (1608), Theodiscam (1613), ex parte in Francogallicam (1644) conversus et usque in sequens saeculum compluribus editionibus divulgatus est. Qua de causa Arngrimus in istum libellum defensionem scripsit polemicam, cui titulum fecit Anatomes Blefkenianae, et alteram, cum descriptiones Blefkenii etiam aliis scriptoribus velut Davidi Fabricio fundamento essent, Epistolam pro patria defensoriam inscriptam.
Videtur ex Arngrimi palmario, titulum habente Crymogaeae (Graece Frigidae seu Glacialis terrae), quod peritior erat in historiam exponendam quam in geographiam vel naturam describendam. Mentionem de vitae Islandorum condicionibus facit modo praeteriens, sed linguam, litteras, civitatem Islandiae ab inventione insulae usque ad saeculum XVII satis superque tractat. Contendit quoque linguam Islandicam sui temporis esse antiquam linguam terrarum septentrionalium, eandem scilicet linguam, quae in monumentis Runicis reperiri possit ac Gothicae linguae cognata sit; ceteroqui eam et Latinae et Graecae linguis aequat poscitque, ut pura sustineri debeat. Arngrimus Vetus Pactum, quod Islandice Gamli sáttmáli dicitur, amissionem quidem libertatis appellavit, nequedum de restitutione liberae rei publicae Islandiae cogitavit. Immo, reges Daniae et Norvegiae multis verbis laudavit propter eorum curam tutelamque subditorum Islandicorum[6].
Specimen Islandiae historicum liber ultimus Arngrimi fuit; quo occupationem insulae (Islandice landnám) describit negatque Islandiam esse Thulen. Aliquot annos ante composuerat scriptum magis biographicum, Apotribe virulentae et atrocis calumniae inscriptum.
Constat eum poematibus Latinis ac Islandicis expertum esse. Praeterea scripta quaedam forensia in patrio atque alia opuscula in Latino sermone composuit.
Opera recensere
- Idea veri Magistratus, [Hafniae 1589], opus ineditum et perditum
- Brevis commentarius de Islandia, Hafniae 1593
- Historia Jomsburgensium (conversio Latina libelli Jómsvíkingasaga), primum in lucem edita Hafniae 1877
- Supplementum Historiae Norvegicae, 1596/97
- Rerum Danicarum Fragmenta, 1596/97
- Psalmur í Davíðs Psaltara sá XCI af Síra Arngrími Jónssyni, Holis 1598
- Soliloquia de passione Iesu Christi (Islandice), [Holis] 1599, 1651, 1662, 1677, 1697
- Crymogaea sive Rerum Islandicarum Libri III (1597-1602), Hamburgi 1609, 1610, 1614, 1618
- Gronlandia (1597-1602), Islandice Gronlandia eður Grænlandssaga, Scalholti 1688, Danice Grönlandia eller Historie om Grønland, Hafniae 1732
- Theoria vel Speculum vitae aeternae / Speigell Eilifz Lijfs, [Holis] 1607
- Anatome Blefkeniana, Holis 1612, Hamburgi 1613
- Epistola pro patria defensoria, Hamburgi 1618
- Krosskveðjur þess heilaga kjenniföðurs, [Holis] 1618
- Biblia parva eður Almennilegur Catechismus (1590)
- Ἀποτριβὴ [Apotribe] virulentae et atrocis calumniae, Hamburgi 1622
- Ἀθανασία [Athanasia] sive nominis ac famae Immortalitas reverendi ac incomparabilis viri Dn. Gudbrandi Thorlacii, Hamburgi 1630
- Specimen Islandiae historicum et magna ex parte chorographicum, Amstelodami 1643.
Nexus interni
Notae recensere
- ↑ Jakob Benediktsson: The Life and Career of Arngrímur Jónsson. — Jakob Benediktsson (edidit): Arngrimi Jonæ opera Latine conscripta, Bibliotheca Arnamagnæana, vol. XII (Hafniae: Ejnar Munksgaard, 1957, ISBN 978-87-635-3359-1, p. 4.
- ↑ Arngrímur Jónsson: Ἀποτριβὴ virulentae et atrocis calumniae. — J. Moses, Hamburgi 1622, pag. 27.
- ↑ Jón Halldórsson: Um séra Arngrím Jónsson officialis. — Hannes Þorsteinsson (edidit): Biskupasögur Jóns prófasts Haldórssonar í Hítardal. II., Hólabiskupar 1551−1798. Prentsmiðjan Gutenberg, Reykiavicae 1915, pag. 75–79.
- ↑ Finnur Jónsson: De Arngrimo Jonæ. — Finni Johannæi Historia Ecclesiastica Islandiæ. Tomus III. Gerhard Giese Salicath, Hafniae 1775, pag. 443–449.
- ↑ Viktor Hantzsch: Blefken, Dithmar. — Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tomus 47, Duncker & Humblot, Lipsiae 1903, pag. 17–19.
- ↑ Gunnar Karlsson: Den islandske renæssance. — Annette Lassen (edidit): Det norrøne og det nationale. Háskóli Íslands, Reykiavicae 2006, pag. 29–40, 31–33.