Quantum redactiones paginae "Delphi (urbs Graeciae)" differant
Content deleted Content added
m bot: {{Urbs Graeciae}} -> {{Capsa urbis Vicidata}}; mutationes minores |
|||
Linea 1:
{{L1}}
{{Videdis 2|Delphi (discretiva)|Pytho (discretiva)}}
{{Capsa urbis Vicidata}}
'''Delphi''' ([[Graece]]: {{polytonic|Δελφοί}}) fuerunt urbs [[Graecia antiqua|Graeciae antiquae]], imprimis [[oraculum|oraculo]] [[Apollo|Apollinis]] nota. Delphorum reliquiae ab [[UNESCO]] in indice [[patrimonium totius mundi|patrimonii totius mundi]] positae sunt.
Line 31 ⟶ 14:
Loci descriptionem praecipue copiosam reliquit [[Marcus Iunianus Iustinus|Iustinus]], qui in epitome historiarum Philippicarum T. Pompeii Trogi haec scripsit:<ref>Iustinus 24,6</ref>
:''Templum autem Apollinis Delphis positum est in monte Parnasso, in rupe undique inpendente; ibi civitatem frequentia hominum fecit, qui admiratione maiestatis undique concurrentes in eo saxo consedere. Atque ita templum et civitatem non muri, sed praecipitia, nec manu facta, sed naturalia praesidia defendunt, prorsus ut incertum sit, utrum munimentum loci an maiestas dei plus hic admirationis habeat. Media saxi rupes in formam theatri recessit. Quamobrem et hominum clamor et si quando accedit tubarum sonus, personantibus et resonantibus inter se rupibus multiplex audiri ampliorque quam editur resonare solet. Quae res maiorem maiestatis terrorem ignaris rei et admirationem stupentibus plerumque adfert. In hoc rupis amfractu media ferme montis altitudine planities exigua est, atque in ea profundum terrae foramen, quod in oracula patet, ex quo frigidus spiritus vi quadam velut vento in sublime expulsus mentes vatum in vecordiam vertit inpletasque deo responsa consulentibus dare cogit. Multa igitur ibi et opulenta regum ac populorum visuntur munera quaeque magnificentia sui reddentium vota gratam voluntatem et deorum responsa manifestant.''
A litore maris Delphi fere 15 chiliometris absunt. Communia propinqua sunt ''Galaxidi'', ''Arachova'' et monasterium [[Hosios Lucas]] (''Όσιος Λουκάς''), quod anno [[1990]] ab UNESCO patrimonium totius mundi declaratum est.
Line 37 ⟶ 20:
== Urbis historia ==
=== Antiquitas et medium aevum ===
Nomen q.e. ''Delphi'' a [[verbum (generale)|verbo]] [[lingua Graeca antiqua|Graeco]] ''δελφύς'' ('vulva') repetit antiquam venerationem deae terrae (q.e. ''Γαῖα'') indicans. A [[saeculum 8 a.C.n.|saeculo VIII a.C.n.]] Apollo colebatur, et [[oraculum]] eius magis magisque crescebat.
A nomine serpentis alatae ''[[Python (mythologia)|Python]]'' (''Πύθων'') appellatur, quam Apollo hoc loco interfecisse dicitur. Ideo etiam Delphi '''Pytho''' (''Πυθώ'') appellabantur.<ref>[[Lucanus]] 5,134; [[Tibullus]] 2,3,27 ("Delphica Pytho")</ref>
Line 47 ⟶ 30:
=== Urbs hodierna ===
[[Fasciculus:GR Ort Delphi gesamt1.jpg|thumb|left|Urbicula hodierna Delphorum]]
Anno [[1892]] archeologi Francici muros dirutos effodere coeperunt; incolae Castrorum vici Delphis hodiernis, qui circiter unum chiliometrum ab urbe vetere iacent, collocati sunt.
Urbs imprimis [[periegesis|periegesi]] vivit, quare ibi sunt plus quam 30 xenodochia ac plurimae cauponae.
[[Archaeologicum Museum Delphorum]] (Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών) subter aream archaeologicam situm est, ab urbicula in orientem versus. Museum numerosis atiquorum Delphorum reliquiis maximi momenti gaudet, inter quas sunt antiquissima carminis notatio, [[Auriga Delphicus|auriga]] illustrissimus, supellex aurea sub via sacra reperta et fragmenta caelati operis, quae de thesauro Siphniorum oriunda sunt. Prope exitum est inscriptio, quae proconsulis Romani nomine Gallio mentionem facit.
Line 62 ⟶ 45:
=== Mythologia ===
{{Vide-etiam|Python (mythologia)}}
* In [[mythologia Graeca]]<ref>Inter alia vide: [[Hymni Homerici]] 3 In Apollinem 356-374; [[Ovidius]], Met. 1, 416-451; [[Hyginus]], fabulae 140.</ref> [[Gaea]], dea telluris antiquissima [[Python (mythologia)|Pythonem]], serpentem alatum, peperit. Python autem, cui divinitatio erat, loco, quo postea Delphi futuri erant, vivebat. [[Iuno]], Gaeae neptis, [[Latona]]m oderat, quod una ex Iovis amatricibus erat. Cum Latona geminos paritura erat, Pythonem misit ad eam consectandam, ne partum edere posset. Quibus insidiis ab Iove impeditis Latona [[Diana]]m Apollinemque in insula [[Delus|Delo]] peperit. Apollo Delphos venit Pythonem, qui oraculum custodiebat, caesum; igitur "Pythianus Apollo" nominatus est, sacerdos Delphica autem "Pythia." Sanguine Pythonis fuso divinatio ad oraculum translata est, quod ex tunc Apollinis praesidio tectum erat.
* [[Iuppiter]], ut duae aquilae ab extremis terrae angulis volarent, fecit, quae Delphis convenerunt, quare ex tunc medius orbis terrarum locus habetur.<ref>Fabula primo in [[Pindarus|Pindari]] fragmento attestata est, postea inter alios apud Pausaniam et Plutarchum (de defecto oraculorum 409E).</ref>
* Traditio recentior oraculum a capris vult inito inventum, primusque vaticinia protulisse earum pastor.<ref>Diodorus Siculus 16.26.1-4.</ref>
Line 68 ⟶ 51:
=== Oraculi historia ===
[[Fasciculus:Delphi location.svg|thumb|Situs Delphorum et aliorum oraculorum Graeciae]]
Oraculum Delphicum [[saeculum 8|saeculo octavo]] constitutum est.<ref>Morgan 1990, p. 148.</ref> [[Apollo|Apollini]] dedicatum oraculum Graecum maximi momenti fuit, ut etiam medius mundi locus putaretur, quod [[Omphalos|umbilico orbis terrarum]] ([[Graece]]: ὀμφαλός) indicabatur.
Ante omnia conata graviora (ut puta ante bella incipienda aut colonias condendas) consultum est.
Tantum virgini, quae ''[[Pythia]]'' vocabatur, adytum intrare licuit, ubi in tripode sedens dei responsa dedit, quae sacerdotes interpretati sunt. Munus Pythiae ab antiquo [[Gaea]]e (Telluris) deae cultu repetere videtur.<ref>Secundum [[Robertus Graves|Robertum Graves]] et alios fabula Graecos sanctuarium prae-hellenisticum occupasse demonstrat.</ref> Pythia forsitan hauriendis gasis, quae e rima terrestri excesserunt, in furorem rapta est.
<ref>Iam [[Plutarchus]] (Moralia 437c) de "dulcibus vaporibus" in antro narrat; his diebus de hac quaestione varie disputatur, vide bibliographiam (Broad, Spiller, Etiope, Foster, Piccardi).</ref>
Inter sacerdotes [[saeculum 2|saeculi secundi]] erat [[Plutarchus]], auctor Graecus, qui varia de oraculo scripsit (''De E Delphico'', ''De Pythiae oraculis'', ''De defectu oraculorum'').
Line 126 ⟶ 109:
Imago:07Delphi Theater01.jpg|Theatrum
Imago:Tholos Athena Pronaia.JPG|Tholus in Athenae sanctuario
Imago:07Delphi03.jpg|Templum Apollinis
Imago:Delphi 01 Ausgrabungsbereich.jpg|Effossiones (2007)
Imago:Delphi Museum 09 Wagenlenker.jpg|[[Auriga Delphicus|Auriga]] in museo Delphorum
Line 140 ⟶ 123:
== Bibliographia ==
=== Fontes antiqui selecti ===
* [[Hymni Homerici]]: Hymnus in Apollinem l,254–274: Apollo templum ad "[[Crisa]]m in [[Parnassus|Parnassi]] lucu" collocare iubetur; 356-374: Apollo draconem interficit.
* [[Herodotus]]: Historiae (1,13: [[Gyges]]; 1,65: [[Lycurgus]] Delphos visitat - Vide etiam: [[Plutarchus]], Lycurgus 29; 1,85-89: [[Croesus]]; 7,140-143: Pythia nomine Aristonice Athenis respondens de "propugnaculo ligni" loquitur).
* [[Diodorus Siculus]] 16,26: Oraculum a capris inventum.
* [[Pausanias]]: Descriptio Graeciae 10,5 ss. (ampla Delphorum descriptio)
| |||