Vicipaedia

Quantum redactiones paginae "Francia" differant

Browse history interactively
← Differentia superiorDifferentia proxima →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Primi Ministri nomen non justus erat.
Paginam vacuavit
Linea 1:
{{L1}}
{{data nationis
|nomen_locale = France<br />La république française
|genitivus = Franciae
|status_rei_publicae = [[Res publica]]
|imago_vexilli = Flag of France.svg
|imago_insignis = Armoiries république française.svg
|sententia = Libertas, Aequalitas, Fraternitas <br />([[Lingua Francogallica|Francogallice]]: ''[[Liberté égalité fraternité|Liberté, Égalité, Fraternité]]'')
|imago_tabulae = Europe location FRA.png
|nomen_gent=Francogallus<ref>"Franco-Galli": vide e.g. [http://books.google.at/books?id=9StAAAAAYAAJ&printsec=frontcover&dq=Inscriptionis+Rosettanae+hieroglyphicae+decretum+sacerdotale&source=bl&ots=i9GrIyswtr&sig=P3yRiUyUpdg7PjgMyTW7P_NOuz0&hl=de&ei=aAQZTJTgLo-KOMnu0ccK&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false p. 18] </ref>
|adiectivum=Francogallicus
|forma_administrationis=[[Res publica]]
|linguae_sollemnes = [[Lingua Francogallica|Francogallica]]
|hymnus_nationalis = [[La Marseillaise]] ('carmen Massiliense')
|titulus_ducis = [[Praeses]]
|nomen_ducis = [[Franciscus Hollande]]
|titulus_ducis_2 = [[primus minister|Primus Minister]]
|nomen_ducis_2 = [[Manuel Valls]]
|caput = [[Lutetia Parisiorum]]
|situs_capitis = 48° 52′ 0″ Sept., 2° 19′ 59″ Occas.
|urbs_maxima = [[Lutetia Parisiorum]]
|status_magnitudinis = 40
|ordo_magnitudinis = 1 E11
|magnitudo = 674 843
|aquapercentum = 1.4% ¹
|numerus_incolarum_anno=2008
|status_numeri_incolarum=20.
|numerus_incolarum=64 473 140
|densitas_incolarum=112
|PDB_anno = 2009
|PDB_status = 7
|PDB = 2 675 milliarda CFA dollaria anno 2009
|PDBpercapita = $29 316
|PDBpercapitastatus = 20
|nummus = [[Euro]], [[Francus CFP]]²
|numminota = EUR, XPF
|potestatisgenus = Sui iuris
|eventacondita = Condita <br /> Constitutio hodierna
|diescondita = [[843]] ([[Foedus Virodunense]])<br/>[[1958]] ([[Quinta Res Publica (Francia)|Quinta res publica]])
|circulustemporalis = [[Tempus Europaeum Medium]]
|tuc_differentia = +1
|circulustemporalis_HAE = [[Aestivale Mediae Europae Tempus]]
|tuc_differentia_HAE = +2
|praefixum = 33
|cctld = fr
|postscripta = ¹ Francia Europaea tantum.<br/> ² CFP Francus in [[colonia|coloniis]] Pacificis adhibetur.
}}
'''Francia,'''<ref>Etiam '''Francogallia''' seu '''Gallia.'''</ref> rite '''Respublica Francica''' ([[Francice]] ''République française''), est [[regio]] in [[Europa Occidentalis|Europa occidentali]] sita. Est et [[civitas sui iuris]] cui adiunguntur nonnullae [[Territoria Franciae transmarina|regiones, praefecturae et territoria transmarina]] in aliis [[continens|continentibus]] et oceanis iacentia. Quibus territoriis exceptis "[[Francia metropolitana]]", in finibus [[Gallia]]e antiquae pro maxima parte sita, a [[Mare Mediterraneum|Mari Mediterrananeo]] ad [[Oceanus Britannicus|Manicam]] et [[Mare Germanicum|Mare Septentrionale]], et a [[Rhenus|Rheno]] ad Oceanum Atlanticum patet, aliquando ''L'Hexagone'' ('[[hexagonum]]') ob [[geometria|geometricam]] terrae formam appellata. Finitur ([[modus horologicus|modo horologii]], a parte septentrio-orientali incipiens) a [[Belgia]], [[Luxemburgum|Luxemburgo]], [[Germania]], [[Helvetia]], [[Italia]], [[Monoecus|Monoeco]]; ad meridiem, ab [[Hispania]] et [[Andorra]]. Ad [[Britannia Maior|Britanniam]] insulam trans Manicam (aut denuo sub eandem per [[Cuniculus Freti Gallici|Cuniculum Freti Gallici]]) itur. Francia, civitatum [[Europa]]earum (sine [[Russia]] et [[Ucraina]]) amplissima, est una e [[Unio Europaea#Civitates sociae|rebus publicis Unionis Europaeae]] conditoribus et omnium maxima quod ad [[area (geometria)|aream]] spectat; cuius fines incolunt ad sexaginta et sex milliens milia [[homo|hominum]]. [[Caput (urbs)|Caput]] et princeps [[urbs|urbium]] Francogallicarum est [[Lutetia]].
 
Francia [[Historia Franciae|nonnulla saecula]] est [[potestas maior]], grave habens pondus [[cultura]]le, [[oeconomia|oeconomicum]], [[militia|militare]], [[civilitas|politicum]] tam in [[Europa]] quam in [[tellus|orbe terrarum]]. Saeculis [[saeculum 17|septimo decimo]] et [[saeculum 18|duodevicensimo]], Francia [[colonia]]s in magnis [[America Septentrionalis|Americae Septentrionalis]] regionibus deducebat; saeculis quidem [[saeculum 19|undevicensimo]] et [[saeculum 20|vicensimo]] ineunte, [[Imperium Francicum|imperium]] magnitudine illorum temporum alterum constituit ([[Imperium Britannicum|Britannico]] enim maximo), magnis [[Africa Septentrionalis|Africae Septentrionalis]], [[Africa Occidentalis|Occidentalis]], [[Media Africa|Mediaeque]] et [[Asia Meridio-Orientalis|Asiae Meridio-Orientalis]] partibus, et multis [[Insulae Pacificae|insulis Pacificis]] comprehensis.
 
==Nomen==
[[Francia metropolita|Francia hexagonalis]] in eisdem fere terris iacet quibus [[nomen substantivum|nomen]] apud [[Graece|Graecos]] antiquos ''Celtice'' fuit, apud [[Romani antiqui|Romanos]] ''[[Gallia]]'': ob conquisitionem [[Franci|Francorum]] plenius interdum ''Francogallia''<ref>Sic [[Ephemeris]].</ref> (appellatio e nominibus Latinis ''[[Franci]]'' et ''[[Gallia]]'' [[Medium Aevum|tempore mediaevali]] adhibitis composita.<ref>Lugge (1960).</ref> appellatur, brevius ''Francia''<ref>"[http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenaref/hofmann/hof2/s0304a.html Francia]" in {{Lexfons}}</ref> iuxta nomen vulgare, sed ob [[antiquitas|historiam antiquam]] apud hodiernos nonnullos ''Gallia.''<ref>[http://www.vatican.va/news_services/press/sinodo/documents/bollettino_20_x-ordinaria-2001/xx_plurilingue/b01_xx.html Synodus Episcoporum Bollettino].</ref> Incolae ipsi [[Britonice]] tali modo ''Bro-C'hall'' ('Terra Gallorum') appellant, sed [[Vasconice]] ''Frantzia'', [[Occitanice]] ''França,'' et in [[lingua publica|lingua civitatis]] (ob easdem rationes aut [[Francogallice|Francogallica]] aut Francica sive Gallica nuncupata) ''France'' {{IPA|/ˈfʁɑ̃s/}}. Civitas rite et plenius ''La république française'' ('respublica Francica') nuncupatur.
 
Nomen ''Francia'' [[saeculum 7|saeculo fere septimo]] primum reperitur, quo aevo regionem a flumine [[Liger]]i ad aquilonem conversam designavit ubi [[Franci]], populus migratorius [[Germani]]cus, sedem constituerant regnumque condiderant. Finibus huius regni prolatis appellatio regiones plures comprehendit. Linguis vernacularibus iam in carminibus antiquis sub formis ''France'' et ''Fransa'' invenitur, e.g. in [[La chanson de Roland|cantilena Rolandi]] ''Li empereres Carles de France dulce'' scil. "ille imperator [[Carolus Magnus|Carolus]] Franciae dulcis"<ref>''[[La chanson de Roland]]'' v. 16.</ref> atque in carmine epico Occitanico ''En doussa Fransa nostres cors sejournier'' ('in dulci Francia corpora nostra reponere').<ref>''[[Rollan a Saragossa]]'' v. 278.</ref>
 
==Geographia physica==
Francia hexagonalis (qui enim de [[geographia]] [[Corsica]]e, [[Martinica]]e, [[Guadalupia]]e, [[Guiana Francica|Guianae Francicae]], [[Reunio]]nis, regionumque aliarum longinquarum legere velit sub illis lemmatibus quaereat), chiliometris quadratis fere 550&nbsp;000 magna, est terra plerumque humilis in zona orbis terrarum temperata sita. E planitie latissima constituitur quae a [[Baiona]] sub [[Pyrenaeus Atlanticus|Pyrenaeis Atlanticis]] et iuxta fines Hispanicos usque ad [[Argentoratum]], a [[Rhenus Inferior|Rheno inferiori]] irrigatum [[Germania]]mque observans, patet. Haec planities iugis magnis obliquis interrumpitur. Regio geologica ex amplis alveis sedimentariis ([[Alveus Parisiensis|Parisiensis]], [[Alveus Aquitaniensis|Aquitaniensis]]) atque veteribus [[mons|montibus]] valde erosis ([[massa Armoricana]], [[Vosegus|Vosego]], [[Massa Media (Francia)|Massa Media]]) conficitur. Regio omnis lateribus euronotulis confinitur montibus excelsioribus, videlicet [[Alpes|Alpibus]] occidentalibus et [[Pyrenaei]]s. Hi super Aquitaniam eminent, illas autem a Massa Media [[Vallis Rhodani]] dividit.
 
Cui a finibus Franciae boreo-orientalibus incipit oportet inter fluvios imprimis enumerare [[Rhenus|Rhenum]] qui ex Alpibus [[Helvetia]]e oriens et ad boream tendens regiones Francicas [[Alsatia]]m et [[Lotharingia]]m a [[Badenia-Virtembergia]] [[Germania]]e dividit, unde per Germaniam boreo-occidentalem et [[Nederlandia]]m in [[mare Germanicum]] effunditur. Tributarium habet [[Mosella]]m, cuius fons in monte Vosego reperitur. [[Spinalium]] pagosque Lotharingiae alluit et mox in fines Germaniae pergens cum Rheno iungitur iuxta urbem quae de hac re nomen ''[[Confluentes (Germania)|Confluentes]]'' habet. Inde occidenti versus flumina duo e Francia orta per [[Belgia]]m et [[Nederlandia]]m in mare Germanicum seriatim effluunt, videlicet [[Mosa]] quae [[Sedan (Arduenna)|villam Sedensem]] alluit, [[Scaldis]] quae [[Cameracum]] [[Valencenae|Valencenas]]que, duo insuper litora [[Flandria|Flandrica]] attingentes, [[Isera]] iuxta [[Castellum Menapiorum]] orta, [[Agnio]] iuxta fanum [[Sanctus Audomarus|S. Audomari]]. Huius ostium est in litore Flandrico Francico, illius autem in litore Flandrico Belgico.
 
[[Flumen|Fluminum]] quae [[litus|litora]] Francica attingunt et in [[Oceanus Britannicus|Oceanum Britannicum]] effluunt [[Quantia]] et [[Alteia]] borealissima sunt, sed et modestiora; quibus succedit [[Samara flumen|Samara]], [[Picardia]]e flumen maximum, ad cuius ripas stant fanum [[Sanctus Quintinus in Viromandia|Sancti Quintini in Viromandia]], [[Ambianum]] (olim Samarobriva, quod nomen Gallice 'pons Samarae' significat) et [[Abbatis Villa]]. Per [[Normannia Superior|Normanniam superiorem]] defluunt [[Brisella]] et [[Arcae (flumen)|Arcae]] flumen [[Manica]]mque attingunt, haec prope urbem [[Deppae|Deppas]], illa iuxta [[Ulterior Portus|Ultrisportum]]. Mox flumen multo longius nomine [[Sequana]] (prope [[Divio]]nem ortum) litora [[septentrio]]nalia inter [[Honnefluctus|Honnefluctum]] et [[Franciscopolis|Franciscopolim]] attingit, urbibus [[Barium ad Sequanam|Bario]], [[Novigentum ad Sequanam|Novigento]], [[Lutetia]], [[Surisna]], [[Burgivallis|Burgivalle]], [[Medanta]]. [[Rothomagus|Rothomago]] lotis, tributariis [[Axona]], [[Matrona]], [[Esia]] vel Isara, [[Ebura (flumen Franciae)|Ebura]], [[Icauna]] receptis. Denuo inter flumina minora per [[Normannia Inferior|Normanniam Inferiorem]] in Manicam defluentes [[Olina]]m nominare oportet, fluvius [[Sagii|Sagiorum]] et [[Cadomum|Cadomi]].
 
Litora [[Oceanus Atlanticus|Oceani Atlantici]] attingunt flumina [[Britannia Minor|Britanniae Minoris]] [[Alaunus (flumen Franciae)|Alaunus]] et [[Blavetum]],, illa per aestuarium [[Brestia]]e, hae iuxta urbem [[Oriens (Mariculum)|Orientem]], et insuper [[Vicinonia]] quae urbem [[Condate Redonum|Redonum]] tangit.
 
*[[Liger]], [[Elauris]]
*[[Separa]]
*[[Girundia]], [[Carantonus]], [[Duranius]] sive Dordonia, [[Garumna]], [[Olitis]]
*[[Atur]]
*[[Atax]], ''[[Orb]]'', [[Arauris (flumen Franciae)|Arauris]]
*[[Rhodanus]], [[Isara (flumen Alpium)|Isara]]. [[Arar]], [[Druentia]]
*[[Varus]]
 
===Montes===
*[[Alpes]]
*[[Arduenna]]
*[[Mons Cebenna]]
*[[Mons Forensis]]
*[[Iura (mons)|Iura]]
*[[Pyrenaei]]
*[[Vosegus]]
 
===Regiones===
{{Vide-etiam|Tabula administrativa Franciae}}
Francia est omnis divisa in viginti sex regiones, et una et centum praefecturas ([[Francogallice]] ''départements''), quarum 96 "metropolitanae" (id est in Europa sitae) et quinque Europae foris sunt ([[Guadalupa]], [[Guiana Francica|Guiana]], [[Martinica]], [[Reunio]] et [[Maiotta]]). Altera territoria Galliae sunt collectivitates maritimae ([[Polynesia Francica|Polynesia Gallica]], [[Vallis et Futuna]], [[Saint-Pierre-et-Miquelon|Sanctus Petrus et Michaelus]], [[Sanctus Bartholomaeus (Antillae)|Sanctus Bartholomaeus]], [[Nova Caledonia]] et [[Sanctus Martinus (Antillae)|Sanctus Martinus]]) et [[Terrae australes antarcticaeque Gallicae]].
 
===Oppida===
{{Vide-etiam|Index Urbium Franciae}}
Maxima urbs, et caput politicum, est [[Lutetia]]. [[Massilia]], olim colonia Graecorum, secundum locum tenet, dein [[Lugdunum]] et [[Tolosa]].
 
==Historia==
{{Vide-etiam|Historia Francogallica}}
[[Fasciculus:Armoiries république française.svg|thumb|Insigne [[Quinta Res Publica (Francia)|Quintae Rei Publicae Francogallicae]].]]
[[Historia Franicae]] [[Aevum Praehistoricum|aevo praehistorico]] coepit. [[Caverna]]e iam [[palaeolithicum|palaeolithico]] habitatae prope [[Duranium flumen]] spoliaeque [[Cultura Megalithica|Culturae Megalithicae]] in [[Armorica]] inventae sunt. [[Aetas Aenea|Aetate Aenea]] ex fere anno [[700 a.C.n.]] [[Galli]] terras Francogalliae hodiernae invaserunt. Inter annos [[58 a.C.n.|58]]–[[51 a.C.n.]], [[Gallia]] a [[Gaius Iulius Caesar|Iulio Caesare]] capta atque provincia [[Imperium Romanum|imperii Romani]] facta est. [[Migratio gentium|Migratione gentium]] 5. saeculo orta gentes [[Franci|Francorum]], [[Visigothi|Visigothorum]] atque [[Burgundiones|Burgundionum]] instigatae sunt ex Germania in Galliam inrumpere. Mox autem [[Cultura Gallo-Romana|culturam Gallo-Romanam]] acceperunt. Inter saecula quintum et nonum, [[Regnum Francorum]] gradatim ortum est conditore [[Chlodovechus I (rex Francorum)|Chlodovecho I]], qui circa annum [[500]] baptizatus est [[Catholica Ecclesia|Catholicam]] fidem accipiens. [[Pippinus III (maior domus)|Pippinus minor]] anno [[751]] [[Carolingorum stirps|Carolingorum stirpem]] inchoavit. [[Carolus Magnus]] [[filius]] [[Regnum Francorum|regni Francorum]] [[Saxonia (discretiva)|Saxoniam]], [[Bavaria|Bavariam]] atque septentrionales partes [[Italia|Italiae]] subiecit ac adiunxit. Anno [[800]], a Papa ''[[Imperator Romanus Sacer|imperator]] Romanorum'' coronatus est.
 
Historia Franciae propriae anno [[831]]/[[832]] coepit, cum imperator [[Ludovicus (imperator)|Ludovicus pius]] (vixit 778–840) a filiis eius potestate depulsus esset, quo facto ii illius regnum Francorum [[Consilium Verodunense|Consilio Verodunense]] habito anno 843 in partem orientalem, mediam atque occidentalem dividerunt, quarum postremam exordium Francogalliae hodiernae existimare haud absurde est opinatu. [[Lex Salica|Legis Salicae]] causa regnum occidentale sequentibus saeculis magis magisque in dominia minora fragmentatum est. Tamen volventibus annis regibus iuvante ecclesia urbibusque potentiam equituum [[Feudum|feuda]] possidentium continere ac minuere contigit. [[Henricus II (rex Angliae)|Henricus II]], dux Normanniae atque anno [[1154]] [[Index regum Angliae|rex Anglicus]] factus per matrimonium magnam partem Francogalliae dos accepit itaque potestatem Anglicam in Europa augens. Cum in Francogallia [[Stirps Capetiana|Capetiana stirps]] ad regnum pervenit artes denuo florere coeperunt. Imperantor [[Philippus IV (rex Francorum)|Philippus IV]] (pulcher dictus, vixit 1285–1314) potestatem regiam amplificavit. Capetingis interitis [[Eduardus III (rex Angliae)|Eduardus III]] sibi iure successionis imperium Francogalliae esse postulavit quare [[Bellum Centum Annorum]] ortum est (1339–1453). Bello finito, copiae Anglicae tota paene Francia expulsae sunt. [[Stirps Valois|Stirps Valois]] (1328–1589), incursionibus [[Ducatus Burgundiae]] iuvantibus, [[Helvetii|Helvetiis]] feliciter propulsavit. Ea de causa postea etiam crebrae querelae inter Franciam et [[Hispania]]m [[Domus Habsburgensis|Habsburgensiam]] ortae sunt.
 
Et [[nobilitas]] et [[civitas]] a [[Reformatio]]ne capta et graviter adfecta est. Annis [[1559]]–[[1598]], Francia rixis [[religio]]sis inter sectatores [[Catholica Ecclesia|Catholicos]] atque perturbabatur. [[Edictum Namnetense|Edicto Namnetense]] Protestantibus videlicet secutoribus Ioanni Calvini et Hugenotis tolerantiam promissa est, quare status rerum internarum iterum quietus est. Dum cardinalis [[Richelieu]] (1624–42) et [[Iulius Mazarinus|Mazarinus]] (1642–1661) rebus moderabantur potestas regiminis centralis aucta est. [[Bellum tricennale|Bello tricennale]] (1618–1648) facto Francogallia iterum supremam dominationem militarem atque culturalem nacta est. [[Ludovicus XIV]] (1661–1715) studio ''[[Absolutismus|Absolutismi]]'' adipiscendi maxime progressit atque successit. Eo regnante fines Francogalliae incommodo nationum adiacentium fortiter propagatae sunt quare Francogalli inimicitias [[Britanniarum Regnum|Britanniarum Regni]] meruerunt. In iiscum confligendo opes regni magis magisque fatigatae sunt imprimis [[Bellum de successione Hispanica|Belli de successione Hispanica]] inter annos [[1701]] et [[1713]] gesti causa. [[Agricola (munus)|Agricolae]] operariique itaque gradatim ad egestatem redacti sunt, simul cives urbani [[libertas|libertatem]] rerum suarum libere gerendarum expetiverunt quasi postulaverunt. [[Incursus in Bastillam]] die [[14 Iulii]] [[1789]] factus tamquam impulsus initiale fuit [[Res novae Francicae|rerum novarum Francogallicarum]] exarsarum interitique monarchiae Francogallicae, hactenus, ut anno 1792 [[Prima Respublica (Francia)|res publica]] proclamata sit.
 
Cum [[Napoleo I (imperator Franciae)|Napoleo]] die [[9 Novembris]] [[1799]] omnium rerum potitus esset, secuta sunt [[Bella coitionis|Bella Napoleona]] de dominione totius Europae gesta, denique autem exitiosa clade apud [[Lipsia]]m accepta Francica a coitione devicta est die [[18 Iunii]] [[1815]]. Quo anno Europa in [[Consilium Vindobonense|Consilio Vindobonense]] ordo gentium ac populorum restitutum est etsi reges Europae nationi victae parcerent: Neque Francogallia nimias poenas dare neque ullis provinciis ante annum 1792 adeptis cedere coacta est. Verum monarchia Francica reimposita est. [[Ludovicus XVIII]] [[Gens Burbonia|Burbonicus]] rex Franciae creatus est.
 
Eruptis tumultis [[Res novae mensis Februarii|rerum novarum mensis Februarii]] [[Gens Burbonia]] demum potestate amota est praesesque nuper ortae [[Secunda Res Publica Francica|Secundae Rei Publicae Francicae]] Ludovicus Napoleo factus est. Anno [[1852]], ille se ipsum imperatorem titulum [[Napoleo III (imperator Franciae)|Napoleonis III]] gerens nominavit ([[Secundum Imperium Francicum]] 1852–1870). Cum doctrinae [[Imperialismus|Imperialismi]] indulgeret complures colonias in Africa media ac septentrionali atque in [[Madagascaria]] et [[Indosina]] expugnari iussit. Victo [[Bellum Germanicum - Francicum|Bello Germanico-Francico]] (1870/71) depositus est, [[Tertia Respublica (Francia)|Tertiae Respublicae]] cedens.
 
Eo fere tempore in [[Europa]] binae factiones contrariae ortae sunt: ad unam partem [[Foedus triplex]] (1879 [[imperium Germanicum]] atque [[imperium Austro-Hungaricum]] se foedere iunxerunt; mense Maio 1882 Italia pars eius facta est), ad alteram partem [[Confoederatio triplex]], quae ex Francogallia, Regnis Unitis atque Imperio Russo constitit. (orta 1894–1907). Litigiorum inter eos causa [[primum bellum mundanum]] (1914–18) exarsit. Hoc finito Francogallia una cum coitione victoriam adepta est. Ad [[secundum bellum mundanum]] gerendum cum paulo post erupisset (die 1 Septembris 1939) res publica rixarum internarum causa parata non fuit. [[Linea Maginot]] inter annos 1930–1940 exstructa cum recentissima arma militaria Germanorum elaboratia essent non iam ullius momenti in Francogallia defendenda fuit.
 
Exercitus Germani die [[10 Maii]] [[1940]] terras ad occidentem Germaniae celeriter occupaverunt. Iam mense Iunio [[Lutetia|Lutetiam]] asecuti sunt. Die [[22 Iunii]] [[1940]], [[rectio|respublica]] Francica assentiri coacta est, quare inferior pars eius directe ad Germaniam pervenit, superior autem cliens imperii Germani factus est. ([[Regimen Vippiacense]]) [[Lutetia]] a Germanis recuperata, [[Carolus de Gaulle]] die [[25 Augusti]] [[1944]] [[Quarta Res Publica Francica|Quartam Res Publicam]] pronuntiavit.
 
Coloniae Francicae post annum [[1945]] uno corde libertatem expetiverunt: secutus est receptus ex [[Indosina]] anno [[1954]], anno [[1956]] [[Marocum]] et [[Tunisia]] se liberas res publicas esse declaraverunt. Finito bello (1954–1962) [[Algeria]] se oppressione Francogallica liberavit.
 
Carolus de Gaulle praeses [[Quinta Res Publica (Francia)|Quintae Rei Publicae]] ex anno [[1958]] usque mensem Aprilem [[1969]] mansit. De Gaulle eo tempore rei publicae profuit eique prudenter praesidebat: veterem gloriam Francogalliae atque statum eius imperii mundani restituere in animo habuit quare rem publicam suam [[bomba atomica|bombis atomicis]] instruxit. Interfuit eius etiam reconciliatio cum Germanis, quo ex motu demum [[Unio Europaea]] orta est.
 
Francia ab [[Unio Europaea|Unione Europaea]] condita e numero membrorum facta est una cum civitates quinque aliis: [[Belgia]], [[Germania]], [[Italia]], [[Luxemburgum|Luxemburgo]], [[Nederlandia]].
 
==Linguae==
[[Fasciculus:Langues de la France.svg|thumb|Diffusio linguarum regionum in Francia.]]
[[Lingua Francogallica]] ex ''Francica'' progressa est, qua [[Medium Aevum|Medio Aevo]] incolae regionis hodiernae [[Insula Franciae (regio Franciae)|Insulae Franciae]] locuti sunt. Ut reges Franciae imperium protenderunt, sic lingua Francogallica diffusa est. Iam anno [[1539]] [[Franciscus I (rex Franciae)|Franciscus I]] rex constituit, ut lingua Francogallica sit unica regni sui lingua publica. Nihilo minus [[saeculum 18|saeculo duodevicensimo]] exeunte tantum fere media regi subiectorum pars Francogallice locuti sunt.<ref>Haensch et Tümmers 1993:247.</ref> [[Res novae Francicae|Rebus novis Francicis]] confectis linguae regionales publice oppugnatae sunt; anno [[1951]] demum per "Loi Deixonne" ut linguae regionales docerentur concessum est.<ref>Günther et Tümmers 1993:251.</ref> Etiam his diebus articulo altero constitutionis anni [[1958]] constitutum est, ut [[lingua Francica]] sit unica publica reipublicae lingua. Non solum est lingua in Francia passim adhibita, sed etiam instrumentum [[cultura]]e Francicae in [[tellus|toto orbe terrarum]]. Linguae regionales propter migrationes et nimiam linguae Francogallicae gravitatem (etiam in [[Media communicationis socialis|mediis commonicationis socialis]]) periclitantur. Francia [[Europaea de linguis regionalibus ac minoribus Charta|Europaeam de linguis regionalibus ac minoribus Chartam]] quidem subscripsit, pactum tamen non sanxit, quod partes chartae cum constitutione Franciae non conveniunt. Ab anno [[2008]] linguae regionales in articulo 75-1 constitutionis Franciae hereditas culturalis dicuntur.<ref>[http://www.legifrance.gouv.fr/Droit-francais/Constitution/Constitution-du-4-octobre-1958#eztoc2178_0_14_96 Litterae constitutionis (Francice) in pagina legifrance.gouv.fr].</ref>
 
Linguae regionum in Francia sunt
*Linguae Francogallicae ([[Langues d’oïl]]) in Francia septentrionali, quae partim [[dialectos|dialecti]] [[lingua Francogallica|linguae Francogallicae]] habentur, ut puta [[Lingua Picardica|Picardica]], [[Lingua Normannica|Normannica]], [[Lingua Gallonica|Gallonica]], [[lingua Pictavino-Santonica|Pictavino-Santonica]], [[lingua Vallonica|Vallonica]] et [[lingua Campanica|Campanica]].
*[[Lingua Arpitanica|Arpitanica]] ((''Franco-Provençal'') in Francia in regione [[Sabaudia]] (sed etiam in [[Italia]] et [[Helvetia]]) adhibita.
*[[Lingua Occitana|Occitana]] in Francia meridiana.
*[[Lingua Catalana|Catalana]] in districtus [[Pyrenaeus Orientalis]].
*[[Lingua Alemannica|Alemannica]] in [[Alsatia]].
*[[Lingua Lotharingica (Theodisca)|Lotharingica (Theodisca)]] in Francia boreoccidentali.
*[[Lingua Vasconica|Vasconica]] cum dialectis suis in Francia austro-occidentali.
*[[Lingua Britonica|Britonica]] in [[Britannia Minor]]e.
*[[Lingua Corsica|Corsica]] in insula [[Corsica|homonyma]].
*[[Lingua Batava|Batava Belgica]] in Francia septentrionali.
*Praeterea multae aliae linguae ab illis, qui in Franciam immigraverunt, necnon ab incolis territoriorum transmarinorum adhibuntur.
 
==Religiones==
Francia est res publica [[laicismus|laicistica]], id est: [[civitas]] et [[religio]]nes plane separatae sunt. Cum a magistratibus nulla de religionibus fidelibusque indicia colligantur, numeri eorum, qui singulis religionibus adhaerent, non nisi taxatione circumscribi possunt. Indicia communitatum religiosarum inter se saepe valde differunt, quare etiam numeri sequentes non nisi cautela tractandi sunt. Secundum [[periodicum]] ''Le Monde des religions,'' 51 centesimae Francogallorum se esse [[Ecclesia Catholica Romana|Catholicos]], 31 centesimae nulli religioni adhaerere, fere 9 centesimae [[Musulmanus|Musulmanos]], 3 centesimae se esse [[Protestantes]] affirmant. Paene omnes ecclesiae Protestantes Franciae, quarum [[Ecclesia Reformata Franciae]] (L’Église réformée de France) est maxima, in [[Foederatio Protestantica Franciae|Foederatione Protestantica Franciae]] (Fédération protestante de France) collaborant. Fere 1 centesima incolarum se [[Iudaei|Iudaeos]] esse confitentur. Ex his indiciis sequitur in Francia esse 32 milliones Catholicorum, 5.7 milliones Musulmanorum, 1.9 milliones Protestantium et 600&thinsp;000 [[Iudaei|Iudaeorum]], praeterea 20 milliones hominum, qui nulli religioni adhaerent. 6% quaesitorum alia vel nihil dicunt. Catholicorum, ut ex quaestionibus concluditur, tantum parva pars re vera inter credentes numerari potest vel [[liturgia]]s frequentat, sed contra sunt etiam, qui traditionem Catholicam cum magno rigore ac diligentissime sequantur. Praeterea sunt in Francia plus quam decies centena milia hominum, qui [[Ecclesiae Orthodoxae|Ecclesiis Orthodoxis]] aut [[Ecclesiae orthodoxae orientales|Orthodoxis Orientalibus]] adhaerent, fere 600&thinsp;000 [[Buddhismus|Buddhistarum]] necnon magnus numerus ad [[Hinduismus|Hindiusmum]] pertinentium.
 
==Cultura et artes==
Francia multa saecula est sedes [[cultura]]e confectae: multi artifices Francici fuerunt inter celeberrimis eorum temporis, et Francia iam cognoscitur et admirationi est ob suam copiosam [[cultura]]e memoriam. Continua regimina politica [[ars|artis]] fabricationem semper promoverunt, et inauguratio [[Ministerium Culturae (Francia)|Ministerii Culturae]] anno [[1959]] culturalem civitatis patrimonium conservare adiuvat et in publicum prodit. Ministerium Culturae subsidia artificibus concedit, culturam Francicam per mundum promovet, ferias et alios [[cultura]]e eventus sustinet, [[Monumentum historicum|monumenta historica]] tutatur. Praeterea, gubernatio Francica [[exceptio culturae|legitimam culturae exceptionem]] prospere sustentat ut opera [[audiovisualis|audiovisualia]] intra republica confecta defendat.
 
Francia est civitas quae maximum mundi numerum [[periegesis|peregrinatorum]] quotannis accipit, praecipue ob instituta culturae at [[aedificium|aedificia]] [[historia|historica]] omnem per terram inserta. Reipublicae sunt circa mille ducenti [[Index museorum in Francia|museorum]], quae plusquam quingenties centena milia hominum quotannis invisunt.<ref>Ministère de la Culture et de la Communication, "Cultura statistics," [http://www2.culture.gouv.fr/culture/deps/2008/pdf/minichiffrescles2010-en.pdf Graves numeri.]</ref> Gravissimi culturae situs a gubernatione administrantur, exempli gratia ab officio publico [[Centre des monuments nationaux]], quod circa [[centum]] [[Monumentum historum|historica civitatis monumenta]] procurat. Fere 43 180 aedificia ut monumenta historica protecta, plerumque domicilia (multa [[Index castellorum in Francia|castella]], [[Francice]] ''[[château]]x'') et [[templum|templa]] religiosa ([[Index cathedralium in Francia|cathedrales]], [[Index basilicarum in Francia|basilicas]], ecclesias, etc), sed etiam signa<!--Anglice: statues-->, "lapides memoriales," et [[Hortus Franciae|hortos]] comprehendunt.
 
==Homines==
{{Vide-etiam|Reges praesidentesque Franciae}}
 
===Sancti notabiles===
{|
|
*[[Catharina Laboure]]
*[[Genovefa]] sancta
*[[Ioanna de Arc]] sancta
*[[Ludovicus]] Rex sanctus
*[[Ioannes Maria Vianney]]
|
*[[Remigius|Sanctus Remigius]]
*[[Sancta Bernadetta Lapurdensis|Bernadetta]] sancta
*[[Sancta Clotildis]] Regina sancta
*[[Teresia Lexoviensis]] sancta
*[[Vincentius a Paulo]] sanctus
|}
 
===Alii===
{|
|
*[[Alexander Dumas (pater)]]
*[[Catharina Medices]], [[regina]]
*[[Michael Nostradamus]]<!--
*[[Maria Antonia Austriaca]], regina-->
|
*<!--[[Elisabeth Comitissa Parisiorum]], Princeps Brasiliae, ex domu Brigantiensi-->
*[[Carolus de Gaulle]], praeses
*[[Ioanna Moreau]], [[actrix]]
*[[Editha Piaf]], [[cantrix]]
|}
 
===Marianna===
[[Fasciculus:Delacroix - La liberte.jpg|thumb|[[Maria Anna]] in ''[[Libertas populum ducens|La Liberté guidant le peuple]]'' ('Libertas populum ducit'), tabula ab [[Eugenius Delacroix|Eugenio Delacroix]] anno (1830) picta.]]
Marianna ([[Francice]] ''Marianne''), [[allegoria|allegorica]] [[libertas|libertatis]] figura, est una ex nonnullis Reipublicae Francicae [[imago|imaginibus]] notissimis.
 
==Dies feriati==
Index dierum festorum, qui tota Francia celebrantur.
 
{| class="wikitable zebra"
|-
| 1 Ianuarii || [[primus incipientis anni dies]] (Jour de l’An)
|-
| [[Pascha (festum Christianum)|Feria secunda Paschae]] || (Lundi de Pâques)
|-
| 1 Maii || [[Dies Laboris]] (Fête du travail)
|-
| 8 Maii || Dies victoris (Fête de la Victoire) (deditio Germaniae Nazisticae anno 1945)
|-
| [[Ascensio Domini]] || (Jour de l’Ascension)
|-
| [[Pentecostes|Feria Secunda Pentecostes]] || (Lundi de Pentecôte)
|-
| 14 Iulii || Dies festus nationis (Fête nationale) – Dies anniversarius, quo impetus in [[Bastille]] carcer anno [[1789]] memoratur
|-
| 15 Augusti || [[Assumptio Beatae Mariae Virginis]] (Assomption)
|-
| 1 Novembris || [[Sollemnitas Omnium Sanctorum]] (Toussaint)
|-
| 11 Novembris || Indutiae ad [[Compendium]] initae (Armistice 1918), quibus [[primum bellum mundanum]] confectum est
|-
| 25 Decembris || [[Christi Natalis]] (Noël)
|}
 
==Vide etiam==
{{Porta Unio Europaea}}
{{Grc|Γαλλία}}
{{div col|2}}
*[[Aquitania (regio Franciae)|Aquitania]]
*[[Circuitus Franciae]]
*[[Franci]] et [[Septimania]] Visigothica
*[[Gallia Belgica]]
*[[Gallia Lugdunensis]]
*[[Gallia Narbonensis]]
*[[Index historicus praefecturarum Franciae]]
*[[Libera Francia]]
*[[Prima Respublica Francica]]
*[[Reges Franciae]]
{{div col end}}
 
==Notae==
[[Fasciculus:TourDeFrance 2005 07 09.jpg|thumb|[[Circuitus Franciae]] est veterrimus et inlustrissimus ex [[Circuitus Grandis (birotatio)|Circuitibus Grandibus]], et celeberrimum orbis terrarum certamen [[birotatio]]nis.<ref>[http://www.uciprotour.com/Modules/BUILTIN/getObject.asp?MenuId=MTcxNw&ObjTypeCode=FILE&type=FILE&id=34028&LangId=1 De UCI Pro-Tour,] www.uciprotour.com.</ref>]]
<div class="references-small"><references/></div>
 
==Bibliographia==
*Casali, Dimitri, et Christophe Beyeler. [[2012]]. ''L'Histoire de France vue par les peintres.'' Lutetiae: Flammarion. ISBN 9782081279810.
*Haensch, Günther, et Hans J. Tümmers. [[1993]]. ''Frankreich: Politik, Gesellschaft, Wirtschaft.'' Monaci. ISBN 3406374913.
*Lugge, Margret. [[1960]]. ''"Gallia" et "Francia" im Mittelalter: Untersuchungen über den Zusammengang zwischen geographisch-historischer Terminologie und politischem Denken vom 6.-15. Jahrhundert.'' Bonnae.
*Masson, Ioannes Papirius. [[1618]]. ''Descriptio fluminum Galliae, qua Francia est.'' Lutetiae: Quesnel. [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1020102 Textus,] gallica.bnf.fr.
*Price, Roger. [[2014]]. ''A Concise History of France.'' Cantabridgiae: Cambridge University Press. ISBN 9781107017825.
*Robb, Graham. [[2007]]. ''The Discovery of France: A Historical Geography from the Revolution to the First World War.'' Novi Eboraci: Norton. ISBN 9780393059731.
*Sévillia, Jean. [[2013]]. ''Histoire passionnée de la France.'' Lutetiae: 2013. ISBN 9782262041076.
*Sloterdijk, Peter. [[2013]]. ''Mein Frankreich.'' Berolini: Suhrkamp. ISBN 9783518462973.
 
{{Opus Politica Franciae}}
{{Europa}}
{{Unio Europaea}}
{{1000 paginae}}
 
[[Categoria:Civitates sociae Unionis Europaeae]]
[[Categoria:Civitates sui iuris]]
[[Categoria:Europa Occidentalis]]
[[Categoria:Francia|!]]
 
{{Myrias|Geographia}}
Receptum de "https://la.wikipedia.org/wiki/Francia"