Vicipaedia

Quantum redactiones paginae "Lingua Latina" differant

Browse history interactively
← Differentia superiorDifferentia proxima →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Multas parvas emendationes feci. Nexus multiplices delevi.
m 1K, 10K: ligua→lingua &c.
Linea 37:
{{vide-etiam|Lingua Latina archaica}}
 
Lingua Latina censetur in Italiam circa [[saeculum 9 a.C.n.]] a [[migratio|migrantibus]] ex [[septentrio]]nibus lata esse, qui deinde Latium incolerent, in qua [[regio]]ne [[urbs]] [[Roma]] orta est. Ibi in linguam Latinam verba e variis linguis—Etruscalinguis—[[lingua Etrusca|Etrusca]], Graeca—venerant[[lingua Graeca|Graeca]]—venerant, sicut ''persona'' (Etrusce ''perśnu''), quod est late agnitum, vel etiam talia prisciora, ut visum est primum in [[Titus Maccius Plautus|Plauti]] et [[Publius Terentius Afer|Terentii]] operibus, qualia ''techna'' (Graece ''τέχνη'') et ''machaera'' (Graece ''μάχαιρα'').
 
[[Litterae Latinae]] hanc per aetatem mutatae sunt, cum exempli gratia terminationes veteres ''-os'', ''-om'', ''-oi'', et ''-osom'' aetate classica ad ''-us'', ''-um'', ''-i'' et ''-orum'' mutatae sunt. Littera intervocalica ''s'', quam [[Lingua prisca Indoeuropaea]] praeservabat, ubique in ''r'' mutata est, quod [[rhotacismus]] dicitur. Itaque, etiam ob rhotacismum nominativus ''honos'' ad ''honor'' et genetivus ''*honos-is'' ad ''honor-is'' mutati sunt.
Linea 43:
===Classica sive Aurea===
[[Fasciculus:Commentarii de Bello Gallico.jpg|thumb|left|''[[Commentarii de Bello Gallico]],'' versio anno [[1783]] edita [[liber|libri]] a [[Gaius Iulius Caesar|Iulio Caesare]] circa annum 40 a.C.n. scripti]]
 
Temporibus adversis in [[oeconomia]] et [[politica]] et [[cultura]], creaverunt patricii, ex Latinae colloquialis varietatibus, [[lingua franca|linguam francam]] Latinam, adhibitam ministratione et doctu et ad [[litterae|litteras]] colendas. Hoc tempus fuit Aurea Latinae Aetas, [[saeculum 1 a.C.n.|saeculis 1 a.C.n.]]–[[saeculum 1|1 p.C.n.]].
 
Antequam tota Italia in dicionem Imperii Romani [[saeculum 1 a.C.n.|saeculo 1 a.C.n.]] redacta esset, homines per totam paeninsulam utebantur [[Lingua Celtica]] (post huius gentis incursiones [[saeculum 4 a.C.n.|saeculo 4 a.C.n.]] trans Padum), illa non-Indoeuropaea lingua Etrusca, et aliis linguis Italicis, sicut [[lingua Osca|linguis Osca]] et [[lingua Umbra|Umbra]] (appellatis "Sabellicis"), et [[lingua Falerica]], cognata linguae Latinae, qua loquebantur prope Romam ad septentriones. Etiam Sicaniae aut Siculae linguae paucum indicium est, sed modo videntur hae linguae similes Latinae-Faliscae esse. [[Colonia|Coloni]] vero Graeci [[saeculum 8 a.C.n.|saeculo octavo a.C.n.]] etiam suam linguam in Italiae partes, quas apud litora meridiana [[Sicilia]]mque orientalem colebant, tulerunt. Imperio autem Romano crescente et Latina ideo praeoptata praeter linguam Graecam, omnes hac lingua locuti sunt, praesertim in Italia meridiana.
[[Fasciculus:Prologus Ioanni Vulgata Clementina.jpg|175px|thumb|[[Biblia Sacra]] [[Christianismus|Christiana]] in Latinum ab [[Hieronymus|Sancto Hieronymo]] annis [[390]]-[[400]] conversa (versio [[Vulgata Clementina]] anno [[1605]] edita).]]
 
===Postclassica===
Lingua, qua loquebantur populi, paulatim de Latina franca Latina distulit, quam [[schola]] tenere conabatur, et de litteraria. Diutissime de [[lex|legibus]] et de rebus publicis] et de aliis per totum [[Imperium Romanum]] Latine dictum est. At, quamquam opera superstantia Romana sunt paene omnino scripta Latina Classica lingua, [[Cicero]]nis [[Gaius Iulius Caesar|Caesarisque]] aliorumque opera comprehensa, vera lingua dicta in Imperio Romano occidentali erat [[Latina Vulgaris]], quae tantum [[grammatica|grammaticis]], vocabulario, et postea locutione differt.
 
Etiam Romani optimates linguam Graecam discere solebant, et illa uti amabant, cum eam ad [[philosophia]]m et litteras pertinere aestimassent. Alioqui Graece plurimi, praecipue in [[Imperium Romanum Orientale|Imperio Orientali]], adeo loquebantur, ut lingua Graeca, [[commercium|commercio]] et peregrinationi quasi lingua franca eo die habita est. Post ultimum discrimen inter Imperia Orientale et Occidentale anno [[395]], in Orientali demum Graeca pro Latina usui legitimo et gubernatorio substituta est, ex ea causa, quod in illis partibus omnes societatis ordines diu lingua Graeca locuti essent.
Line 60 ⟶ 59:
[[Medium Aevum|Aevo Medio]] incipiente, lingua Latina fuit publicus multarum [[Europa|civitatum Europaearum]] sermo [[Civitas Vaticana|Civitate Vaticana]] inclusa. Quamquam autem lingua a [[schola|scholis]], [[eruditio|eruditis]], et [[civitas|civitatibus]] adhibebatur, sermones vulgares a lingua Latina magis magisque inter se differebantur, ut tandem [[Linguae Romanicae|Romanicae linguae]] ortae sunt.
 
In [[Ducatus Sabaudiae|Sabaudiae Ducatu]], hodierna in sola aetate, linguae novae ut sermones adhibitae, verbi gratia linguae Italica et Francogallica, linguam Latinam ab anno [[1561]] suppleverunt. <ref name="citatiodesiderata">{{Citatio desiderata}}</ref> Itaque, Imperii [[Austria]]ci in ''[[Croatia]]e et Slavoniae Ducatu'' lingua Latina usque ad annum [[1848]] unica officialis fuit et in ducali contione locuta fuit, atque leges novae Latine editae sunt. ''Ephemerides Zagrabienses'' vel acta publica hebdomadalia in urbe Zagrabia Croatiae ad annum [[1772]] Latine edita fuerunt.<ref name="citatiodesiderata"/>
[[Fasciculus:Newton-Principia-Mathematica 1-500x700.jpg|thumb|left|125px|''Philosophiae naturalis principia mathematica,'' [[liber]] ab [[Isaacus Newtonus|Isaaco Newtono]] Latine anno [[1687]] scriptus]]
 
Line 69 ⟶ 68:
Nationalismus autem civitatum Europaearum magnopere per hanc aetatem quoque auctus est, quod effecit, ut civitas quaeque propriam linguam nationalem distinctamque petivisset: [[Britanniarum Regnum]] tandem [[lingua Anglica|linguam Anglicam]] habuit, [[Francia]] linguam Francogallicam, [[Hispania]] Hispanicam, [[Germania]] [[Lingua Theodisca|Theodiscam]], Italia Italicam, etc.
 
Demum lingua Latina ut [[lingua franca]] internationalis omnino desinit, a lingua Francogallica dimota, post [[Rerum Francicarum Eversio|Rerum Francicarum eversionem]], cum Francia revolutionem contra Ecclesiam Catholicam Romanam habuit, et imperium per [[Europa continentalis|continentem Europaeum]] extendit [[saeculum 18|saeculo XVIIIduodevicensimo]] sub [[Napoleo Bonaparte|Napoleone Bonaparte]].
 
===Neolatina===
[[Fasciculus:Wallsend platfom 2 02.jpg|thumb|175px|Omnia signa [[Statio Segedunensis|Stationis Segedunensis]] hodie et Anglice et Latine scripta sunt.]]
{{vide-etiam|Lingua Neolatina}}
 
Line 79 ⟶ 78:
[[Lingua Latina Ecclesiastica]] sermo specialis ab Ecclesia Catholica Romana adhibitus vocatur. Lingua adhibita est in editionibus typicis librorum liturgicorum, litteris et scriptis [[papa|Papae]], praesertim illis quae encyclicae nominantur, ceterisque scriptis et congregationum sanctae sedis et Civitatis Vaticanae. Etenim cantus et preces sacrae liturgiae saepe Latine exercentur. Hodie est enim lingua Civitatis Vaticanae, cuius tamen cives in alloquio non lingua Latina, sed lingua Italica utuntur.
 
[[Lingua Latina academica|Multi academici]] autem hodie etiam veram linguam aetatis classicae recreare petunt. Hi fautores neolatini praecipue modum [[latinitas viva|latinitatis vivae]] ad linguam Latinam discendam colunt, ubi discipuli linguam discunt ea utendo ad res quotidianas describendas. Quod ad propositum, fautores nova vocabula facile admittunt ad res hodiernas reddendas, multas [[Institutiones Latinae|institutiones]] ad linguam citandam statuunt, et multos [[Libri Latini|libros Latine]] scribunt.<!--
 
===Regnum Hungariae===
Lingua Latina in temporibus Neolatinis plura Europae regna non utuntur, nisi in rebus Ecclesiae operibusque scientiae. In [[Imperium Romanum Sacrum|Imperio Romano Sacro]] Italiaeque regionibuss iam a [[saeculum 15|saeculo decimo quinto]] nobiles competentesque ad gubernandum non Latine, sed suae civitatis idiomate, scilicet Theodisce et Italiane his in casibus loquuntur. [[Hungaria]], quae minor in regnis Europae erat, usque ad [[1844]] multarum civitatum regni eiusque conservativismi causa in [[lex|legislatione]] in diaetis Latino sermone utebantur. Thesaurus Latinitatis Hungaricae etiam in eo demonstratur, quod regni historiae paene tota legenda gestaque, ephemerides, varii libri scientiae etc. in hoc sermone scripta sunt. Inito nationalismo multi fuerunt, qui pro Hungarorum sermone multum laboraverunt, sineque ulla animadversione variarum aliarum gentium, qui etiam in regno Hungarico vivebant hi linguarum cultores officium Hungarice discendi ad cunctas scholas amplificaverant;{{dubsig}} disputata igitur erat quaestio linguae civitatis 50 annos, a finibus saeculi duodevicensimi usque ad 1844. Contra totam{{dusig}} solum Croati adversabantur.: Croati nobiles decreverunt in diaeta provinciali anno [[1805]] [[25 Novembris]], ut ''"nullo tempore linguae Hungaricae, aut alterius, praeter Latinam in his regnis usus fiat''-->."
 
===Condicio linguae hodiernae===
====Germania====
Secundum [[Officium Rerum Statisticarum Foederale]] in [[Germania]] in scholis 8 centesimae partes omnium discipulorum annis [[2004]] et [[2005]] Latinum sermonem didicerunt, anno [[2009]] autem 9 partes centesimae.<ref>FAZ.Net 24 Iunii 2010: Nadine Bös: "Für die Schule, nicht fürs Leben" (Scholae, non vitae). {{ling|Germanice}}</ref> Diarii, quod vulgo ''[[Frankfurter Allgemeine Zeitung]]'' vocatur, diurnarii moderatores de rebus personalibus triginta [[societas anonyma|societatum anonymarum]] quanti momenti apud seipsos linguae Latinae scientiam esse quaesiverunt. Diurnarii illarum societatum moderatores quaesiverunt quarum capitalis sortibus statistici utuntur ut medium pretium Germaniae syngrapharum et eius momentum computent. Quae societates sunt maximi momenti in [[oeconomia]] Germanica et ille sortium numerus index vocatur [[DAX]]. Responsum est e viginti duo societatibus ex triginta quaesitis. Ex una solum societate nomine "[[Bayer AG]]" responsum acceptum est indicans pro nonnullis rebus in societate sermonis Latini scientiam aliquid valere. Alii responderunt Latinae linguae scientiam non esse criterium, secundum quod personas in societate munus ad fungendum eligerent.
 
==De Latina locuta ==
:''Vide rem principalis: [[Sermo vulgaris Latinus]].''
'''Latina vulgaris''' erat lingua sermonis plebis vel ordinis inferioris societatis veterum Romae vel in Latio. Ne Cicero quidem latina litterata formalique in sermone vulgari fari solebat. Rudium ordo vel ineruditum vulgus tamquam minime intellegeret et loquebatur simpliciori varietate latinae minus tenens regulas et accipiens nova elementa. Haec haud classica qua exculta ad linguas Romanicas (Francogallica, Hispanica, Italica, Lusitanica, Dacoromanica),{{dubsig}} quia, quamvis auctoritas sit classica, genuina locuta lingua fuit vulgaris.<ref>Gavin Betts, ''Teach Yourself Complete Latin by [[Gavin Betts]],'', p. 7.</ref>
 
Quomodo locuta Latina vulgaris classicaque sonabat, recte nescimus, quia paene omnes litterae Romanae in lingua Latina classica erant.<ref name=LKHS>[[Thorus Janson]]., ''Latin -: Kulturen, historien, språket''. (Wahlström & Widstrand. Anno, 2009.), ISBN 978-91-46-20428-29789146204282.</ref> Sed imaginem eius accipere potes per [[comoedia]]s Romanas.<ref name=LKHS/> Hic est aliquid a [[Plautus|Plauto]] conscriptum:<ref name=LKHS/>
 
:<small>CLEOSTRATA</small> : Myrrhina, salve.
Line 123 ⟶ 122:
|}
|}
Aetate classica abecedarium Latinum viginti tres litteras habuit, quod excludit litteras J, U, et W. [[Medium Aevum|Medio Aevo]] additae sunt ad abecedarium et litterae J, U, W, et litterae minusculae.
 
Pronuntiatus litterarum aliquanto inter locutores hodie variat. Exempli gratia, litterae V et W pronuntiantur ut [v] [[IPA]] apud locutores ecclesiaticos, sed ut u-consonans (IPA [uw] vel [w]) apud academicos. Littera J, cum adhibetur, pronuntiatur ut i-consonans (IPA [ij] aut [j]) aut ut 'J' aliarum linguarum (IPA [dʒ], [ʒ], aut [x]).
Line 142 ⟶ 141:
[[Fasciculus:Susenbrot.JPG|thumb|150px|Ars Grammatica|Grammaticae Artis Institutio ab Ioanne Susebrotum anno [[1539]] scripta]]
{{vide-etiam|Grammatica Latina}}
 
Sicut linguae Graecae, sunt Latinae declinationes. Pro paradigmate nomina numerata sunt in declinationes et verba in coniugationes. In sententiis, voces sic ordinari solent:
# primae sunt [[subiectum (grammatica generalis)|subiectum]]: ''nomen'' aut ''pronomen'' casu nominativo a nominibus adiectivis et nominibus casu [[genitivus|genitivo]] descriptum,
Line 171 ⟶ 169:
 
* Casus ''ablativus'' quidem aetate classica multos usos complectitur: instrumentales, locativos, necnon ablativos veros ''unde'' vel ''a quo latere ortus'' significantes. Casu ''instrumentali'', quem aliae linguae Indoeuropaeae habent, lingua Latina aetate classica omnino iam caruit; munus eius et munus casus ablativi antiqui in casum ablativum classicum volvitur. Quamquam casus ablativus ''a quo latere ortus'' significare Latine solet, oportet nos notare adverbium ''quo'' a casu pronominis ablativo distinguendum esse, quia ''adverbium'' ''quo'' significat ''ad quem locum'' nec ''a quo loco'' (''unde'') nec ''in quo loco'' (''ubi''), neque ''quo tempore'' (''quando'').
[[Fasciculus:Advokat, Engelsk advokatdräkt, Nordisk familjebok.png|thumb|200px|[[Causidicus]] [[reus|reum]] in [[ius|iudicio]] accusat.]]▼
 
* Casus ''dativus'' indicat, sive quem actio verbi oblique afficit, sive cui aliquid datur, sive propter quem aliquid agitur, sive cui aliquid agendum est, sive cui aliquid licet, lubet, satis, bene, aut male sit. Dativus Latinus quoque sensu possessivo adhibitus est, ad possessionem fortiter dicendum, exempli gratia in sententia ''Nomen mihi est = Nomen meum est.''.
 
* Casus ''genetivus'' indicat nomen quoddam alterum nomen afficere: possessionem vel materiam vel classem vel qualitatem vel quantitatem. Latine quoque genetivus fungit cum nominibus actionis
Line 181 ⟶ 180:
** verba memorandi vel obliviscendi, quae aut accusativum aut genetivum petunt;
** verba impersonalia, sicut refert et interest, quae petunt hominem affectatum genetivo casu reddere.
 
▲[[Fasciculus:Advokat, Engelsk advokatdräkt, Nordisk familjebok.png|thumb|200px|[[Causidicus]] [[reus|reum]] in [[ius|iudicio]] accusat.]]
 
* Casus ''accusativus'' Latine, ut in aliis [[lingua synthetica|linguis syntheticis]], rem designat illam, quam verbi actio directe afficit. Quoque autem designat Latine actionis effectum, tempus dum aliquid accidit, rem aut locum ab actione petitum, subiectum in sententis indirectis, exclamationes. Omnes [[praepositio]]nes Latinae aut ablativum aut accusativum petunt.
Line 191 ⟶ 188:
 
===Nomina adiectiva===
{{colores2}}▼
''[[Nomen adiectivum]]'' dicitur nomen, quo rei vel rerum qualitas et numerus indicetur:
* [[Nomen adiunctivum]] quod qualitatem rei describit
* [[Nomen numerale]] quod quantitatem vel [[numerus|numerum]] rei dat.
▲{{colores2}}
 
Sicut qualitas et numerus haud separatim exsistere intellegitur, tamen adiectivi [[exitus]] necessario adaptatur ad substantivi descripti genus, numerum et casum. Latine autem plurima nomina numeralia sunt indeclinabilia.
 
Adiectivi sensus ab adverbio et nomine casu ablativo et genetivo adaptatur, ubi ablativum saepe formatur vel ex [[supinum]], e.g. "mirabile dictu"."
 
Adiectiva ex nominibus substantivis et verbis derivantur, [[suffixum|suffixa]] ad [[thema grammatica|themata]] addendo, sicut -ulus, -culus, -osus, -tus, -eus, -alis, -arius, -orius, -ilis, -anus, -ensis, -inus, -eius, -icus, -ax, -idus, -ivus, -tivus, -ulus, -uvus, -ilis, -bilis, -tilis, et cetera. [[Participium]] specialiter dicitur adiectivum ex verbo formatum, quuod actionem quandam ad [[subiectum]] attribuit, e.g. faciens, factus, facturus. Ob naturam suam verbalem, haec adiectiva saepe argumenta casu ablativo, accusativo, et dativo additiva petunt, secundum consuetudinem verbi.
 
===Comparationes===
[[Fasciculus:BurjDubaiHeight.png|thumb|left|200px|[[Turris|Turres]] altae quae comparandae sunt: [[Turris Dubaiensis]] (rubro colore depicta) altissima est omnium. [[Turris Tapeiensis]] est tam alta quam [[Turris Sicagoensis]] (in medio). Turris Tapeiensis autem altior est quam Turris Londoniensis (ad laevam).]]
 
Adiectiva generaliter tres gradus comparationis admittunt:
* Positivus: e.g. (genere masculino) bonus, malus, magnus, longus, . . .
* Comparativus: e.g. melior, peior, maior, longior, .. . .
* Superlativus: e.g. optimus, pessimus, maximus, longissimus, . . .
 
Ut substantiva comparentur, mos est adhibere:
* casum ablativum rei comparatae
* adverbium "quam" + nomen rei comparatae (necessario cum casus rei comparatae nec nominativus nec accusativus est)
Exempli gratia "Ille est maior fratribus suis" = "Ille est maior quam fratres sui"."
 
===Pronomina===
[[Pronomen]] pars orationis est, quae rem, locum, aut hominem numquam per se ''nominat'', sed nominis loco in sententiis adhibetur. Sicut nomina, pronomina pro numero, genere et casu declinatur.
 
In lingua Latina, omnia pronomina ex adiectivis ori putatur. Multa adiectiva enim saepe vim pronominalem in orationibus praebent.
 
===Verba===
[[Fasciculus:The Triumphs of Caesar, IX - Julius Caesar on his triumphal chariot; Andrea Mantegna (1484-92).JPG|thumb|200px|[[Suetonius]] narrat verba [[Gaius Iulius Caesar|C. Iulii Caesaris]]: "[[Triumphi Gai Iulii Caesaris|Pontico triumpho]] inter pompae fercula trium verborum praetulit titulum ''[[Veni, vidi, vici|veni: vidi: vici]],'' non acta belli significantem sicut ceteris, sed celeriter confecti notam."]]
 
{{vide-etiam|Coniugatio}}
 
Line 234 ⟶ 229:
*Numeros duos (pluralem et singularem),
*Genera duo (activum et passivum).
Paradigmata verborum in partes quattuor, conjugationesconiugationes vocatas, divisa sunt pro terminatione infinitivi praesentis -āre, -ēre, -ere, -īre.
divisa sunt,
Ut verba latinaLatina ampliter declinentur, saltem studendae sunt hae quattuor verbi terminationes: indicativi praesentis primae personae, infinitivi praesentis, infinitivi perfecti, supini, e. g. :
*amo, amāre, amāvisse, amātum
*moneo, monēre, monuisse, monitum
Line 247 ⟶ 242:
===Adverbia===
[[Fasciculus:Muybridge race horse animated.gif|thumb|left|Quam celeriter currit equus! Hac in sententia adverbia describunt quomodo equus currit: Primum adverbium "quam" sequens adverbium "celeriter" describit, sensum eius augens.]]
 
[[Adverbium]] est pars orationis quae actionem describit, verborum vel adiectivorum. Adverbia respondunt ad quaestiones: quomodo? cur? quando? ubi? Exempli gratia, in oratione "Puer bene legit.", adverbium "bene" actionem verbi "legit" describit. Adverbium etiam potest adverbium describere, e.g. in oratione "Id multo bene est", "multo" "bene" describit.
 
Line 259 ⟶ 253:
 
===Coniunctiones===
[[Fasciculus:Handshake (Workshop Cologne '06).jpeg|thumb|150px|Coniunctiones dicta pariter conligant.]]
[[Coniunctio]] est pars orationis, quae alia elementa grammaticalia coniungit, dum relationes grammaticales inter ea praeservantur. Aliae coniunctiones ex adverbiis ortae sunt, aliae ex pronominibus relativis praepositionibus ligatis. Nonnulla quidem adverbia Latina simul ut coniunctiones funguntur, sicut "vel", "ubi", "ne", "nec", et "quam".
 
===Constructiones speciales===
[[Fasciculus:Quentin Massys-Ecce Homo-1520,Doge's Palace,Venice.jpg|thumb|left|200px|left|''[[Ecce Homo]],'' tabula a [[Quintinus Mesius|Quintino Mesio]] ca. annum [[1520]] picta, cuius titulus usum dicti ''ecce'' monstrat, inclytaqueet praeclara verba nobis revocat [[Pontius Pilatus|Pontii Pilati]], cum Iesum cruciatum populo ostendit.]]
 
* [[Articulum]]: lingua Latina omnino articulis caret. Notandum autem est consuetudinem Latinam esse pronomine "hic" uti cum dicti declinationis casus definiuntur, pronomen "quisdam" saepe paene sensum articuli indefiniti capit, et pronomina "hic" et "ille" saepe sensum articuli definiti capiunt.
* [[Ecce]] est dictum grammaticum exclamativum quod "vide hoc!" fere significat; e.g. "ecce homo" = "vide hunc hominem"
* [[Res]] est nomen substantivum universale linguae Latinae. Dictum "res" adiectivo cuidam ligatum omnia significat, quae qualitatem adiectivo datam habeant. Hoc igitur est modus quo adiectiva in substantivum convertatur. Habemus igitur "res malae" = "omnia quae mala videntur"; "[[res informatica]]" = "omnia quae de informatica tractat"; "[[res publica]]" = "omnes res quae publice habentur" ="[[civitatis regimen]], ius, et [[mercatus]]"; [[res novae]] = "[[nuntia]]" = (in civilitate) "[[rerum eversio]]"
* Participium: est orationis pars, quae vim verbalem ostendit, dum adiectivo fungitur. In ligualingua latinaLatina sunt quattuor participia:
:Praeteritum, vim passivam habens: amatus, visus dictus, factus, sensus
:Praesens, vim activam habens: amans, videns, dicens, faciens, sentiens
Line 277 ⟶ 271:
:Gerundii significatio fere omnes significationes complectitur infinitivi, participii praesentis, et participii praeteriti. Casús nominativi loco verbi infinitivum adhibetur, loco aliorum casuum gerundivi neutri generis. Gerundii usus praecipue est in [[oratio obliqua|oratione obliqua]], [[clausula infinitiva|clausulis infinitivis]] et verborum adiectivorumque descriptionibus per genetivum. E.g. "Dicit se esse bonum", "Vivere est amare", et " Vivit amandi causa".
:Sicut gerundivum sensum normativum praebit, itaque gerundium. Habemus igitur: "homo id facit ad eam amandam" (gerundivum) = "homo id facit ad eam amandum" (gerundium) = "homo id facit eam amandi causa" (gerundium) ="homo id facit eo consilio ut eam amet" (clausula finalis)
[[Fasciculus:Diane de Versailles Leochares.jpg|thumb|left|''Artemis cum damma'', [[sculptura]] Romana quae eam Graecam anno [[325 a.C.n.]] a [[Leochares|Leochare]] factam simulat, monstratque venatricem [[Artemis|Artemidem]] bestiam [[damma]]m secutam (hoc est Artemis dammam iam sequitur et capit).]]
* Verba deponentia: ea dicuntur quae formá activá carent et cuius forma passiva sensum activum habent. Exempli gratia, inter verba deponentia numerantur:
::Primae coniugationis: mirari, minari, venari, recordari
Line 294 ⟶ 288:
* [[Ablativus absolutus]]: est inclyta constructio Latina, ex casu ablativo instrumentali derivata, ubi participium et eius argumenta casu ablativo reddita pro [[clausula subordinata|clausulis subordinatis]] substituta sunt. Exempli gratia: "Urbe capta Aeneas fugit" ="cum urbs capta est, Aeneas fugit"="quia urbs capta est, Aeneas fugit"="postquam urbs capta est, Aeneas fugit." Ambiguitatem significationis quandam introducit quam contextus sententiae solus potest resolvere.
 
==Auctores inclytipraeclari==
{{vide-etiam|Libri Latini}}
[[Fasciculus:Heloïse et d'Abélard.jpg|thumb|[[Petrus Abaelardus]] et Heloisa.]]
Line 300 ⟶ 294:
[[Fasciculus:Naturalishistoria.jpg|thumb|Frons ''[[Naturalis historia]],'' veterrima [[encyclopaedia]] a [[Gaius Plinius Secundus|Gaio Plinio Secundo]] [[saeculum 1|primo saeculo]] scripta.]]
[[Fasciculus:Meister der Fuldaer Schule (III) 001.jpg|thumb|[[Calendarium]] antiquum anni [[1000]].]]
{{div col|2}}
*[[Titus Maccius Plautus]]
*[[Publius Terentius Afer]]
Line 334 ⟶ 329:
*[[Ioannes Pascoli]]
*[[Benedictus XVI|Benedictus PP XVI]]
{{div col end}}
 
==Lingua Latina et linguae aliae==
Line 404 ⟶ 400:
| Inter Arma Enim Silent Leges
| ''In time of war, the law falls silent''
| Datus et adhibetusadhibitus ad ''[[Section 31]]'' [[Gulielmus Ross|Gulielmi Ross]]
| DS9 - "Inter Arma Enim Silent Leges"
|-
Line 435 ⟶ 431:
In ''[[Stargate]]'' ('Astrorum Porta') universo [[scientia ficticia|ficto]], [[vita extraterrestris]] prudens est ''Alteri'' appellata. Ut nomen dicit, linguam Latinam loquuntur, sed non nostram; aliam versionem linguae cuius [[Lingua Latina archaica|linguam Latinam archaicam]] agit. ''[[Stargate (machina)|Stargates]]'' ("Astrorum Portae"), quae in universo ficto videntur, Alterorum aedificabantur a pluriis [[millio]]nibus [[Annus|annis]].
 
Alteri duabus partibus consistunt: ''Anquietate'', quod est ('antiquitas' Latine), Anglice autem (''The'') ''Ancients'', "antiqui", appellatur, et ''Oris'', ('di' significatione), qui Anglice ''Ori'' (['ɒraɪ]) appellantur. Antiquitas in [[Galaxias|galaxiis]] [[Via Lactea]] et Pegaso (galaxia in constellatione [[Pegasus (constellatio)|Pegasi]] sita) [[habitatio|habitabant]], et in indicto galaxia Deos[[deus|Dei]] habitabant.
 
Certo tempore antiquitas nobis hominibus terrestribus linguam suam dabat, quae tempore procedente ad nostram linguam Latinam evolvebatur.<!--?-->
Line 441 ⟶ 437:
==Vide etiam==
*[[Europa Latina|Europam Latinam]]
*[[Lingua Latina Renascentiae|Linguam Latinam Renascentiae]]▼
*[[Institutiones Latinae|Institutiones Latinas]]
*[[Latinitas viva|Latinitatem vivam]]
▲*[[Lingua Latina Renascentiae|Linguam Latinam Renascentiae]]
*[[:Categoria: Professores rerum Classicarum|Professores rerum Classicarum]]
 
Line 452 ⟶ 448:
*[[Index nominum Latine redditorum]]
 
===Notae===
{{div col|2}}
<div class="references-small"><references/></div>
{{div col end}}
 
==Bibliographia==
===Litterae===▼
* [[Nicolaus Ostler|Ostler, Nicolaus]],. [[2007]]. ''Ad Infinitum: A Biography of Latin.''. HarperCollins in [[RegnumBritanniarum UnitumRegnum|RegnoBritanniarum UnitoRegno]] et Walker & Co. in [[CFACivitates Foederatae|Civitatibus Foederatis]]: Londinii et Urbe Novo Eboraco, anno 2007.▼
*Baldi, Philip. [[2002]]. ''The Foundations of Latin.'' [[Novum Eboracum (urbs)|Novi Eboraci]] et [[Berolinum|Berolini]]: Mouton de Gruyter. ISBN 3-11-017208-93110172089, ISBN 3-11-016294-63110162946.▼
*[[Clemens Desessard|Desessard, Clementis]]. N.a. ''[[Lingua Latina sine molestia]].'' Assimil.▼
*[[Aentius Mandruzzato|Mandruzzato, Aentii]]. [[1989]]. ''Il Piacere del latino. Per ricordarlo, impararlo, insegnarlo.'' [[Mediolanum|Mediolani]]: Mondadori.▼
*[[Aentius Mandruzzato|Mandruzzato, Aentii]]. [[1991]]. ''I segreti del latino.'' [[Mediolanum|Mediolani]]: Mondadori.▼
*Palmer, L. R. [[1954]]. ''The Latin Language.'' [[Londinium|Londinii]]: Faber & Faber.▼
 
==Nexus externi==
Line 476 ⟶ 483:
*[http://www.youtube.com/watch?v=iVz6mWYvnZ8 Lingua Latina] ex ''[[Lost]]'', pars II (''The others speak Latin - Part II'') {{ling|Latine|Anglice}}
*[http://stargate.wikia.com/wiki/Ancient_language De lingua Antiqua] Antiquitatis a ''[[Stargate]]'' apud ''[[Stargate Wiki]]''
 
==Fontes==
▲===Litterae===
▲* [[Nicolaus Ostler]], ''Ad Infinitum: A Biography of Latin''. HarperCollins in [[Regnum Unitum|Regno Unito]] et Walker & Co. in [[CFA]]:Londinii et Urbe Novo Eboraco, anno 2007
▲*Baldi, Philip. [[2002]]. ''The Foundations of Latin.'' [[Novum Eboracum (urbs)|Novi Eboraci]] et [[Berolinum|Berolini]]: Mouton de Gruyter. ISBN 3-11-017208-9, ISBN 3-11-016294-6.
▲*[[Clemens Desessard|Desessard, Clementis]]. N.a. ''[[Lingua Latina sine molestia]].'' Assimil.
▲*[[Aentius Mandruzzato|Mandruzzato, Aentii]]. [[1989]]. ''Il Piacere del latino. Per ricordarlo, impararlo, insegnarlo.'' [[Mediolanum|Mediolani]]: Mondadori.
▲*[[Aentius Mandruzzato|Mandruzzato, Aentii]]. [[1991]]. ''I segreti del latino.'' [[Mediolanum|Mediolani]]: Mondadori.
▲*Palmer, L. R. [[1954]]. ''The Latin Language.'' [[Londinium|Londinii]]: Faber & Faber.
 
{{Lingua Latina}}
Receptum de "https://la.wikipedia.org/wiki/Lingua_Latina"