Vicipaedia

Quantum redactiones paginae "Renatus Cartesius" differant

Browse history interactively
← Differentia superiorDifferentia proxima →
Content deleted Content added
VisualWikitext
m 10K
Linea 1:
{{L1}}
{{Capsa hominis Vicidata}}
[[Fasciculus:Frans_Hals_-_Portret_van_René_Descartes.jpg|thumbnail|Renatus Cartesius. ([[Franciscus Hals]] pinxit).]]
'''Renatus Cartesius'''<ref>Sic [[Petrus Gassendus]] in titulo libri ''Disquisitio metaphysica seu dubitationes et instantiae adversus Renati Cartesii Metaphysicam, et responsa'' (1644); sic saepe postea</ref> seu '''Renatus Des Cartes'''<ref>Seu ''Des-Cartes''; sic, ipso viventevivo, in titulis librorum Latine divulgatorum, e.g. ''Renati Des-Cartes Meditationes de prima philosophia, inqva Dei existentia et anima immortalitas demonstratvr'' (1641) [http://hooke.lib.cam.ac.uk/cgi-bin/bib_seek.cgi?cat=ul&bib=3355225]; ''Geometria, à Renato Des Cartes anno 1637 Gallicè edita, nunc . . . in linguam Latinam versam et commentariis illustratam'' (1649) [http://hooke.lib.cam.ac.uk/cgi-bin/bib_seek.cgi?cat=ul&bib=3355220]</ref> ([[Francogallice]] ''[[:fr:René Descartes|René Descartes]]''; natus in [[La Haye]] [[31 Martii]] [[1596]]; [[Holmia]]e mortuus [[11 Februarii]] [[1650]]) fuit [[philosophus]] et [[mathematicus]] Francogallicus[[Francia|Francicus]] qui [[aevum illuminationis]] valde impulit. Cartesius, cui multa posteriora opera philosophica respondent, saepe appellatus est "pater philosophiae hodiernae" appellatur. Praeterea [[scientia (ratio)|scientiam]] mathematicamqueet [[mathematica]]m hodiernam quoque impulit.
 
Cartesius quibus proximis discrepuit, immo libro ''Les passions de l'âme'' se dixit scripturum esse "quasi iam nemo de his scripsit"."
 
Dictum omnium praeclarissimum: ''[[Cogito ergo sum|Cogito (ergo) sum]].''. IdQuod dictum apparet in articulocapite 7septimo primae partis operis eius ''[[Principia philosophiae]]'': "Ego [[cognitio|cogito]], ergo sum."
 
== Vita ==
Cartesium, cui pater fuit [[iudex]], in vico Francogallico [[La Haye]] en Touraine, qui nunc appellatus est "Descartes", peperit [[mater]] quae unum post annum [[Phthisisphthisis|phthise]] mortua est. Cartesium, quem aluit et [[educatio|eduxit]] [[avia]], appellavit pater "Le philosophe" (philosophus), quia in [[pueritia]] semper de rebus quaesiit.
 
[[Fasciculus:DescartesGraduationRegistry.JPG|thumbnail|left|Tabularia de Cartesio Universitatis Pictaviensem, [[1616]].]]
 
Decem aut undecim annos natus Cartesius frequentavit scholam[[schola]]m [[Societas Iesu|Societatis Iesu]] Henrici Magni in [[La Flèche]] in vico. Graduatus apud Universitatem [[Pictavium|Pictaviensem]] studebat, ubi gradum in [[iurisprudentia|lege]] suscepit, cum pater filium iurisperitum fieri vellet. Ille autem numquam legem fecit, qui anno [[1618]] miles factus est [[Mauritius Nassoviae|Mauritii Nassoviae]].
 
Cartesius die [[11 Februarii]] [[1650]] [[Holmia]]e obiit, ubi vocatus est ad [[Christina (regina Sueciae)|Reginam Christinam]] docendam vocatus erat; constat eum [[pneumonia]] mortuum esse.
 
== Philosophia ==
Saepe constat Cartesius primus esse qui compagem [[scientia naturalis|scientiarum naturalium]], his primum crescentibus, fecit. "Discours de la méthode" scribens invidere principia principalia quae aliquis sine dubio scire possit conatur. His in [[animus|animo]] habens, omniaque quae dubitare potest spernens haec restituit ut fundamenta ulteriorae [[Scientiascientia (ratio)|scientiae]] faciat.
 
[[Fasciculus:Descartes3.jpg|thumbnail|Cartesius laborans.]]
 
''Meditationibus de Prima Philosophia,'' Cartesius praeter omnia dubit. Primo omnia a sensibus dubit, cum saepe sensus homines decipent. Sunt autem, dicit, de quibus sensus nos decipere non possunt, nam sensus "interdum . . . circa minuta quaedam & remotiora nos fallant, pleraque tamen alia sunt de quibus dubitari plane non potest". Secundo, Cartesius deliberat si ipse aut dormiat aut insanus sit. Quamquam potestatem insaniae somnique ad de rebus compositis decipendum, postulat omnia quae homines in somnis aut in insaniis vident sunt res quas hi homines iam cognoverunt negatque se de rebus [[Logica|logicis]] (e.g. [[mathematica]]) a somnio decipetur. Tertio ergo, deo bono negato, Cartesius sumet esse "genium aliquem malignum, eundemque summe potentem & callidum, omnem suam industriam in eo posuisse" ut se falleret. Hic genius, ut postulat, Cartesium etiam de [[arithmetica]] decipere potest.
 
Quae cum ita sint, omnia maxime in dubio esse videtur; quaereret igitur aliquid certus, ut fundamenta pro scientiam veram inveniat:
{{Citatio|In tantas dubitationes hesternâ meditatione conjectus sum, ut nequeam ampliùs earum oblivisci, nec videam tamen quâ ratione solvendae sint; sed, tanquam in profundum gurgitem ex improviso delapsus, ita turbatus sum, ut nec possim in imo pedem figere, nec enatare ad summum. Enitar tamen & tentabo rursus eandem viam quam heri fueram ingressus, removendo scilicet illud omne quod vel minimum dubitationis admittit, nihilo secius quàm si omnino falsum esse comperissem; pergamque porro donec aliquid certi, vel, si nihil aliud, saltem hoc ipsum pro certo, nihil esse certi, cognoscam. Nihil nisi punctum petebat [[Archimedes]], quod esset firmum & immobile, ut integram terram loco dimoveret; magna quoque speranda sunt, si vel minimum quid invenero quod certum sit & inconcussum.|Renatus Cartesius, ''Meditationes de Prima Philosophia,'' Meditatiomeditatio II, i, (1641).}}▼
 
▲{{Citatio|In tantas dubitationes hesternâ meditatione conjectus sum, ut nequeam ampliùs earum oblivisci, nec videam tamen quâ ratione solvendae sint; sed, tanquam in profundum gurgitem ex improviso delapsus, ita turbatus sum, ut nec possim in imo pedem figere, nec enatare ad summum. Enitar tamen & tentabo rursus eandem viam quam heri fueram ingressus, removendo scilicet illud omne quod vel minimum dubitationis admittit, nihilo secius quàm si omnino falsum esse comperissem; pergamque porro donec aliquid certi, vel, si nihil aliud, saltem hoc ipsum pro certo, nihil esse certi, cognoscam. Nihil nisi punctum petebat [[Archimedes]], quod esset firmum & immobile, ut integram terram loco dimoveret; magna quoque speranda sunt, si vel minimum quid invenero quod certum sit & inconcussum.|Renatus Cartesius, Meditationes de Prima Philosophia, Meditatio II, i, 1641}}
 
 
=== Cogito ===
De potestate genii maligni putans, Cartsius se dixit invenisse rem certam, de qua nullus genius malignus eum decipit:
{{Citatio|...mihi persuasi nihil plane esse in mundo, nullum coelum, nullam terram, nullas mentes, nulla corpora; nonne igitur etiam me non esse? Imo certe ego eram, si quid mihi persuasi. Sed est deceptor nescio quis, summe potens, summe callidus, qui de industriâ me semper fallit. Haud dubie igitur ego etiam sum, si me fallit; & fallat quantum potest, nunquam tamen efficiet, ut nihil sim quamdiu me aliquid esse cogitabo. Adeo ut, omnibus satis superque pensitatis, denique statuendum sit hoc pronuntiatum, Ego sum, ego existo, quoties a me profertur, vel mente concipitur, necessario esse verum.|Renatus Cartesius, ''Meditationes de Prima Philosophia,'' Meditatiomeditatio II, iii, (1641),}}▼
 
▲{{Citatio|...mihi persuasi nihil plane esse in mundo, nullum coelum, nullam terram, nullas mentes, nulla corpora; nonne igitur etiam me non esse? Imo certe ego eram, si quid mihi persuasi. Sed est deceptor nescio quis, summe potens, summe callidus, qui de industriâ me semper fallit. Haud dubie igitur ego etiam sum, si me fallit; & fallat quantum potest, nunquam tamen efficiet, ut nihil sim quamdiu me aliquid esse cogitabo. Adeo ut, omnibus satis superque pensitatis, denique statuendum sit hoc pronuntiatum, Ego sum, ego existo, quoties a me profertur, vel mente concipitur, necessario esse verum.|Renatus Cartesius, Meditationes de Prima Philosophia, Meditatio II, iii, 1641}}
 
=== Argumentum pro existentia Dei ===
Cartesius duo [[argumentum|argumenta]] pro existentia [[Deus|exsistentia Dei]] fecit quorum genus est [[ontologia|argumentum ontologicum]], id est Caetesius demonstrare conatur deum propter definitionem eius esse. Meditatione quinta Cartesius ita de [[Deus|Deo]] scribit:
{{Citatio|...non possim cogitare Deum nisi existentem, sequitur existentiam a Deo esse inseparabilem, ac proinde illum reverà existere; non quòd mea cogitatio hoc efficiat, sive aliquam necessitatem ulli rei imponat, sed contrà quia ipsius rei, nempe existentiae Dei, necessitas me determinat ad hoc cogitandum: neque enim mihi liberum est Deum absque existentiâ (hoc est ens summe perfectum absque summâ perfectione) cogitare, ut liberum est equum vel cum alis vel sine alis imaginari.|Renatus Cartesius, ''Meditationes de Prima Philosophia,'' Meditatiomeditatio V, x, (1641).}}▼
 
▲{{Citatio|...non possim cogitare Deum nisi existentem, sequitur existentiam a Deo esse inseparabilem, ac proinde illum reverà existere; non quòd mea cogitatio hoc efficiat, sive aliquam necessitatem ulli rei imponat, sed contrà quia ipsius rei, nempe existentiae Dei, necessitas me determinat ad hoc cogitandum: neque enim mihi liberum est Deum absque existentiâ (hoc est ens summe perfectum absque summâ perfectione) cogitare, ut liberum est equum vel cum alis vel sine alis imaginari.|Renatus Cartesius, Meditationes de Prima Philosophia, Meditatio V, x, 1641}}
 
=== Rationalismus ===
Cartesius [[ratio]]nem et scientiae et intellegentiae[[intellegentia]]e [[mens|mentis]] esse fontem credens, exemplum dedit cerae:
{{Citatio|Sumamus, exempli causâ, hanc ceram: nuperrime ex favis fuit educta; nondum amisit omnem saporem sui mellis[[mel]]lis; nonnihil retinet odoris[[odor]]is [[flos|florum]] ex quibus collecta est; ejus [[color]], figura, [[magnitudo]], manifesta sunt; dura est, frigida est, facile tangitur, ac, si articulo ferias, emittet sonum; omnia denique illi adsunt quae requiri videntur, ut [[corpus]] aliquod possit quàm distinctissime cognosci. Sed ecce, dum loquor, igni admovetur: saporis reliquiae purgantur, odor expirat, color mutatur, figura tollitur, crescit magnitudo, fit [[liquidum|liquida]], fit [[calor|calida]], vix tangi potest, nec jam, si pulses, emittet sonum. Remanetne adhuc eadem cera? Remanere fatendum est; nemo negat, nemo aliter putat. Quid erat igitur in eâ quod tam distincte comprehendebatur? Certe nihil eorum quae sensibus attingebam; nam quaecunque sub gustum, vel odoratum, vel visum, vel [[tactus|tactum]], vel [[auditus|auditum]] veniebant, mutata jam sunt: remanet cera.|Renatus Cartesius, ''Meditationes de Prima Philosophia,'' Meditatiomeditatio II, xi, (1641).}}▼
 
▲{{Citatio|Sumamus, exempli causâ, hanc ceram: nuperrime ex favis fuit educta; nondum amisit omnem saporem sui mellis; nonnihil retinet odoris florum ex quibus collecta est; ejus color, figura, magnitudo, manifesta sunt; dura est, frigida est, facile tangitur, ac, si articulo ferias, emittet sonum; omnia denique illi adsunt quae requiri videntur, ut corpus aliquod possit quàm distinctissime cognosci. Sed ecce, dum loquor, igni admovetur: saporis reliquiae purgantur, odor expirat, color mutatur, figura tollitur, crescit magnitudo, fit liquida, fit calida, vix tangi potest, nec jam, si pulses, emittet sonum. Remanetne adhuc eadem cera? Remanere fatendum est; nemo negat, nemo aliter putat. Quid erat igitur in eâ quod tam distincte comprehendebatur? Certe nihil eorum quae sensibus attingebam; nam quaecunque sub gustum, vel odoratum, vel visum, vel tactum, vel auditum veniebant, mutata jam sunt: remanet cera.|Renatus Cartesius, Meditationes de Prima Philosophia, Meditatio II, xi, 1641}}
 
== Opera Renati Cartesii (electio) ==
* 1618. ''Compendium Musicae''. Liber est de theoria rebusque aestheticis musicae, pro Isaaco Beeckman scriptus est.
* 1626–1628. ''Regulae ad directionem ingenii''. Nondum finitum est. Autore motuo liber 1684 divulgatus estFirst published posthumously in 1684est.
* 1630–1633. ''Le Monde'' (''Mundus'') et ''L'Homme'' (''Homo''). Primum est accuratum opus re scientia naturalis Certesii. ''Homo'' Latine 1662 est divulagatum, ''Mundo'' 1664.
* 1637. ''Discours de la méthode'' (''[[Dissertatio de methodo]]''). Introductio est de ''Essais'', inter quae sunt et ''Dioptrique'' et ''Météores'' et ''Géométrie''. Versio Latine ''Géométrie'' omissit; id separatem editus est.
* 1637. ''La Géométrie'' (''[[Geometria (Descartes)|Geometria]]''). [[Magnum opus]] Cartesii mathematicum.
* 1641. ''Meditationes de prima philosophia'' sive ''Meditationes Metaphysicae''. Editio secunda proximo anno divulgata quoque habet et obiectiones et responsiones et epistolam ad Dinet.
* 1644. ''[[Principia philosophiae]]'' quae Cartesius opera Aristoteliana in universitatibus substituere voluit.
Line 61 ⟶ 54:
<div class="references-small"><references/></div>
 
== Bibliographia ==
; Bibliographica
* Sebba, Gregor. Sebba,[[1964]]. ''Bibliographia Cartesiana: A Critical Guide to the Descartes Literature 1800 - 1960.'', Nijhoff, Hagae Comitis: 1964Nijhoff.
*Armogathe, Jean-Robert Armogathe, et Vincent Carraud,. [[2003]]. ''Bibliographie cartésienne (1960 - 1996).'', Conte, Lupiae: 2003Conte.
 
; De vita
Line 71 ⟶ 64:
 
== Vide etiam ==
{{div col|2}}
*[[Aevum illuminationis]]▼
*[[Cogito ergo sum]]▼
*[[Empirismus]]▼
*[[Epistemologia]]▼
*[[Quantitas imaginaria]]
*[[Systema coordinatarum]]
▲*[[Epistemologia]]
*[[Rationalismus]]
{{div col end}}
▲*[[Empirismus]]
▲*[[Aevum illuminationis]]
▲*[[Cogito ergo sum]]
 
== Nexus externi ==
Line 86 ⟶ 81:
 
{{DEFAULTSORT:Cartesius, Renatus}}
[[Categoria:Nati 1596]]▼
 
[[Categoria:BarocusMortui 1650]]
[[Categoria:PhilosophiAlumni Universitatis Pictaviensis]]
[[Categoria:Auctores Francogallici]]
[[Categoria:Auctores Latini recentiores]]
[[Categoria:Mortui 1650Barocus]]▼
[[Categoria:Mathematici Franciae]]
[[Categoria:Renatus Cartesius|!Philosophi]]▼
[[Categoria:Philosophi Franciae]]
[[Categoria:Philosophi scientiae]]
[[Categoria:Rationalistae]]
[[Categoria:Renatus Cartesius|!]]
[[Categoria:Scriptores Franciae]]
▲[[Categoria:Nati 1596]]
▲[[Categoria:Mortui 1650]]
[[Categoria:Alumni Universitatis Pictaviensis]]
▲[[Categoria:Renatus Cartesius|!]]
 
{{1000 paginae}}
Receptum de "https://la.wikipedia.org/wiki/Renatus_Cartesius"