Vicipaedia

Quantum redactiones paginae "Lingua Tibetana" differant

Browse history interactively
← Differentia superiorDifferentia proxima →
Content deleted Content added
VisualWikitext
m Neander movit paginam Lingua Thibetana ad Lingua Tibetana: Scriptio rationalis, quippe cum linguas Tibeto-Birmanas sine <h> appellemus.
No edit summary
Linea 10:
|nationes =[[Thibetum]] [[Res Publica Popularis Sinarum|Rei Publicae Popularis Sinarum]]
|civitas =[[Nepalia]], [[India]], [[Bhutan]], alibi
|scriptura =[[Scriptura ThibetanaTibetana]]
|litteratura =[[Litterae ThibetanaeTibetanae]]
|procuratio =
|iso1 =bo
Linea 18:
|tabula =[[Fasciculus:Human Language Families (wikicolors).png|center|255px|Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae]]
|syllabus =[[Linguae mundi|Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae]] }}
'''Lingua ThibetanaTibetana''' ({{Wylie|Bod skad}}) ad [[Linguae Tibeto-Birmanae|Linguas Tibeto-Birmanas]] familiae [[Linguae Sinotibetanae|Sinotibetanae]] pertinet. In regione [[ThibetumTibetum|ThibetoTibeto]] [[Res Publica Popularis Sinarum|Rei Publicae Popularis Sinarum]] praecipue adhibetur.
 
Lingua ThibetanaTibetana dicitur primamprima omnium Tibeto-Birmanarum iam [[saeculum 7|saeculo VII]] litteris consignatamconsignata esse; a rege enim [[Srong btsan sgam po]] ministrum [[Thon mi Sambhota|Thon mi Sambhoṭa]] in [[India]]m misummissum ut de re [[Buddhismus|Buddhistica]] quaereret, et in ThibetoTibetum reditumreversum scripturam ThibetanamTibetanam invenisse, grammaticam huius linguae in versibus triginta composuisse, versiones librorum sacrorum [[Lingua Sanscrita|Sanscriticorum]] conficere coepisse.<ref>De hac historia vide Roy Andrew Miller , "The early Tibetan grammatical treatises and Thon-mi Sambhota" in Sylvain Auroux et al. edd., ''History of the Language Sciences'', pars 1 (''International Handbook on the Evolution of the Study of Language from the Beginnings to the Present''. Berolini: De Gruyter, 2000. ISBN 978-3-11-011103-3) pp. 203-206 [http://www.reference-global.com/doi/abs/10.1515/9783110111033.1.7.203 Initium commentationis]</ref> Lexicon bilingue Sanscrito-ThibetanumTibetanum ''[[Mahavyutpatti|Mahāvyutpatti]]'' saeculo insequenti compositum est. PaulloPaulo postea libri laminis ligneis modo Sinico imprimi inceperuntcoepti sunt et in bibliothecis monasticis congeri.
 
Ab hoc aevo lingua scripta classica fere immutata usque ad nostram aetatem continuavit; litterae ThibetanaeTibetanae sine interruptione floruerunt tam Buddhisticae (e linguis Sanscrita [[lingua Sinica|Sinicaque]] convertaeconversae et de novodenuo creatae) quam [[Religio Bon|religioni Bon]] dicatae. Has litteras non solum ThibetaniTibetani coluerunt sed et [[Mongolia|Mongoli]] [[Sinae (gens)|Sinaeque]]. Sermo autem a populo adhibitus mutationes diachronicas variationesque geographicas semper crebriores accepit.
 
[[Fasciculus:Pejas, scriptures of Tibetan Buddhism, at a library in Dharamsala.jpg|thumb|upright=1.2|left|Bibliotheca librorum ThibetanorumTibetanorum apud [[Dharmasala]] [[India]]eIndiae]]▼
 
== De dialectis ThibetanisTibetanis ==▼
Inter dialectos huius linguae enumerantur series sermonum in alta planitie [[ThibetumTibetum|ThibetanaTibetana]] montibusque [[Himalaya]] late dispersorum, per civitates [[Pakistania]]m, [[India]]m, [[Nepalia]]m et [[Bhutan]] adhibitorum, quorum omnes fere locutores inunius singulalinguae lingualitterariae litterariaet participant eteiusdem intraditionis eisdemparticipes traditionibussunt. Dialecti sic secundum ''Tibetan Dialects Project'' evolvuntur:<ref>[http://www.isw2.unibe.ch/tibet/ Tibetan Dialects Project]</ref>▼
 
▲[[Fasciculus:Pejas, scriptures of Tibetan Buddhism, at a library in Dharamsala.jpg|thumb|upright=1.2|left|Bibliotheca librorum Thibetanorum apud [[Dharmasala]] [[India]]e]]
▲== De dialectis Thibetanis ==
▲Inter dialectos huius linguae enumerantur series sermonum in alta planitie [[Thibetum|Thibetana]] montibusque [[Himalaya]] late dispersorum, per civitates [[Pakistania]]m, [[India]]m, [[Nepalia]]m et [[Bhutan]] adhibitorum, quorum omnes fere locutores in singula lingua litteraria participant et in eisdem traditionibus. Dialecti sic secundum ''Tibetan Dialects Project'' evolvuntur:<ref>[http://www.isw2.unibe.ch/tibet/ Tibetan Dialects Project]</ref>
[[Fasciculus:Mahāvyutpatti Title Page.jpg|thumb|upright=1.55|Titulus lexici manu scripti ''[[Mahavyutpatti|Mahāvyutpatti]]'' tribus scripturis rubricatus]]
* series occidentalis "archaica": sermones [[Lingua Ladakhi|Ladakhi]] inferiores, [[Lingua Balti|Balti]], [[Lingua Purik|Purik]]
* series occidentalis "novella": sermones [[Lingua Ladakhi|Ladakhi]] superiores, [[Lingua Zangskari|Zangskari]], Indiae boreoccidentalis (Lahul, Spiti, Uttarakhand), Tholing
* series media seu lingua ThibetanaTibetana centralis
** sermones Ngari ({{Wylie|Mnga' ris}})
** sermones Tsang ({{Wylie|Gtsang}})
** sermones Ü ({{Wylie|Dbus}}; cuius pars est dialectus urbis [[Lhasa]]e, ThibetiTibeti capitis)
** sermones Nepaliae boreoccidentalis
* series borealis: Gertse ({{Wylie|Sger rtse}}), Nakchu, Nangchen
Line 40 ⟶ 42:
** sermones Amdo ({{Wylie|A mdo}}) provinciarum Qinghai, Gansu, Sichuan
** sermones Kham ({{Wylie|Khams}}) provinciarum Qinghai, Chamdo, Sichuan (inter quos Dege ({{Wylie|Sde dge}})), Yunnan
Alii autem (inter quos index linguarum ''[[Ethnologue]]'') hos sermones fere omnes ut linguas separatas enumerant, quippe qui minime inter se intellegi possuntpossint.
 
== De indole linguae ThibetanaeTibetanae ==▼
Sermo urbis Lhasae, una cum sermonessermonibus ThibetaniTibetanis centralescentralibus, [[tonus (linguistica)|tonalitatem]] habet, sed in hac re ab aliis differt. Orthographia enim, saeculo VII instituta, tonos non recognoscitur,exhibet coniunctionesque consonantium admodum complexascomplices permittit, [[praefixum|praefixis]] et [[Suffixum|suffixis]] variis insuper additis. In [[Lingua Ladakhi|sermone Ladakhi]] inferiori toni nunquam evolveruntexstiterunt; qui hoc sermone utuntur textus classicos dictantur omnibus fere consonantibus enuntiatis. Qui autem sermonibus centralibus utuntur coniunctiones consonantium in tonos mutanturmutant. ▼
 
Lingua ThibetanaTibetana est [[lingua ergativa|ergativa]] (subiectussubiectum enim verbi transitivi syntaxemsyntaxin similem habet acatque obiectusobiectum verbi intransitivi). Ordo verborum sic instruitur: adiectivum nomine substantivo saepius sequitur; obiectusobiectum verbo praecedit; complementum verbo praecedit; nomen casu genitivo[[Genetivus|genetivo]] signatum nomine regenti praecedit; pronomina demonstrativa et numeralia nominenomen regentiregens sequuntur.▼
▲== De indole linguae Thibetanae ==
▲Sermo urbis Lhasae, una cum sermones Thibetani centrales, [[tonus (linguistica)|tonalitatem]] habet, sed in hac re ab aliis differt. Orthographia enim, saeculo VII instituta, tonos non recognoscitur, coniunctionesque consonantium admodum complexas permittit, [[praefixum|praefixis]] et [[Suffixum|suffixis]] variis insuper additis. In [[Lingua Ladakhi|sermone Ladakhi]] inferiori toni nunquam evolverunt; qui hoc sermone utuntur textus classicos dictantur omnibus fere consonantibus enuntiatis. Qui autem sermonibus centralibus utuntur coniunctiones consonantium in tonos mutantur.
 
[[Fasciculus:Stone tablets with prayers in Tibetan language at a Temple in McLeod Ganj.jpg|thumb|upright=1.55|left|Inscriptiones sententiarum religiosarum iuxta templum ThibetanumTibetanum apud [[Dharmasala]] [[India]]e]]▼
▲Lingua Thibetana est [[lingua ergativa|ergativa]] (subiectus enim verbi transitivi syntaxem similem habet ac obiectus verbi intransitivi). Ordo verborum sic instruitur: adiectivum nomine substantivo saepius sequitur; obiectus verbo praecedit; complementum verbo praecedit; nomen casu genitivo signatum nomine regenti praecedit; pronomina demonstrativa et numeralia nomine regenti sequuntur.
 
▲[[Fasciculus:Stone tablets with prayers in Tibetan language at a Temple in McLeod Ganj.jpg|thumb|upright=1.55|left|Inscriptiones sententiarum religiosarum iuxta templum Thibetanum apud [[Dharmasala]] [[India]]e]]
== Notae ==
<div class="references-small"><references /></div>
Receptum de "https://la.wikipedia.org/wiki/Lingua_Tibetana"