Quantum redactiones paginae "Zingari" differant

Content deleted Content added
m r2.7.1) (automaton addit: fiu-vro:Mustlasõq
Xqbot (disputatio | conlationes)
m r2.7.3) (automaton mutat: tr:Çingeneler; mutationes minores
Linea 1:
[[Fasciculus:Roma flag.svg|thumb|[[Vexillum]] gentis Zingarorum anno [[1971]] a "World Romani Congress" propositum]]
'''Zingari, Zygeni, Zigeuni, Zigani, Gittani,''' vel '''[[Bohemia|Bohemi]],'''<ref>[http://ducange.enc.sorbonne.fr/Zigeuni Zigeuni, Glossarium, Du Cange et alii.]</ref> sive '''Cingari,'''<ref>[http://u0028844496.user.hosting-agency.de/malexwiki/index.php/Zigeuner Mittelalter-Lexikon (Lexicon Medii Aevi)] et [http://books.google.at/books?id=UvEsAAAAYAAJ&pg=PA731&lpg=PA731&dq=cingara+lingua&source=bl&ots=m4wEExr1hz&sig=en9nIN44-MNIMnuHjduXKNcBVQE&hl=de&ei=UG6uS-DbIIL4mgO9ufnXDw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CAsQ6AEwAQ#v=onepage&q=cingara%20lingua&f=false Ernst Friedrich Wüstemann: Deutsch-lateinisches Handwörterbuch (1827)].</ref> sive '''Acingani,'''<ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Feudum_Acinganorum Feudum Acinganorum].</ref> sive '''Atsingani,'''<ref>[http://adamcova.blog.sme.sk/c/15778/Lungo-drom-dlha-cesta-I.html Lungo drom – dlhá cesta I.] . . . ''Na ostrove Korfu vzniklo rómske léno - feudum Atsinganorum.''</ref> sive '''[[Aegyptus|Aegyptii]], Aegyptiaci,''' vel '''Hamaxobii,'''<ref>Zd. Quitt - P. Kucharský, ''Lexicon Bohemo-Latinum voces antiquae et recentioris Latinitatis continens'', LEDA spol. s r.o., Pragae 2003 (editio secunda), 992 pp. ISBN 80-7335-032-7 [http://www.leda.cz/t/LAT3100.php].</ref> qui hodie saepissime '''Romanes,'''<ref>[[Ephemeris]].</ref> vulgo '''Romanì''' et '''Rom,''' vocantur, populus variis e gentibus compositus sunt. Ei, quantum coniectare licet, [[Medium Aevum|Medio Aevo]] ex [[India]] profecti occidentem versus migrabant, et nunc per [[Europa]]m et multas alias terras dispersi sunt. Numerus eorum hodie incertus est, sed a 2&thinsp;000&thinsp;0002 000 000 usque ad 12&thinsp;000&thinsp;00012 000 000 toto orbe terrarum aestimatur.<ref>A 2&thinsp;000&thinsp;0002 000 000 usque ad 5&thinsp;000&thinsp;0005 000 000 secundum [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/250432/Rom Encyclopaediam Britannicam], a 6&thinsp;000&thinsp;0006 000 000 ad 11&thinsp;000&thinsp;00011 000 000 secundum [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=rmy Ian Hancock].</ref>
Cum Zingari per saecula saepenumero multisque locis vexabantur, tum [[Bellum Orbis Terrarum II|bello mundano altero]] per manus [[Nazista]]rum stragem caedemque (quae [[Lingua Zingarica|Zingarica lingua]] ''porajmos'' vocatur) passi sunt, qua permulti eorum, fortasse usque ad 1&thinsp;500&thinsp;0001 500 000, in [[castra carceralia|castris carceralibus]] interfecti sunt.
 
== Lingua ==
Zingari varietatibus [[Lingua Zingarica|linguae Zingaricae]], quae est [[Linguae Indicae|lingua Indica]], loquuntur, necnon lingua cuiuscunque [[patria]]e, qua habitant. Diu linguá litteris carens, tantum sermone adhibebatur; conatus recentiores linguae normativae nomine ''Romani'' constituendae nondum communiter recepti sunt.
{{Vide-etiam|Lingua Zingarica}}
 
== Appellationes (exonymae et endonymae) ==
[[Fasciculus:Romanis-historical-distribution.png|thumb|Zingari secundum appellationes ipsorum in Europa diffusi]]
* Verbum [[Lingua Anglica|Anglicum]] ''Gypsy'' (vel ''Gipsy'') a verbo [[Lingua Graeca|Graeco]] ''Αιγύπτιοι'' deductum est (unde et [[Lingua Neograeca|Neograece]]: ''γύφτοι''), quod origo Zingarorum per errorrem in [[Aegyptus|Aegypto]] esse putabatur. Verbum [[Lingua Hispanica|Hispanicum]] ''gitano'' et [[Lingua Francica|Francicum]] ''gitan'' ab eadem radice petuntur. Saeculis [[saeculum 16|decimo sexto]] [[saeculum 17|septimoque]], nomen variis modis scriptum est: ''Egipcian, Egypcian, 'gypcian''. Verbum ''gypsy'' litteram initialem ''E'' amisit.
Linea 13:
* Multis in terris [[Europa]]e, Zingari nominibus noti sunt quae a verbo [[Lingua Graeca|Graeco]] ''τσιγγάνοι'' deducta sunt: [[Hungarice]] ''cigány,'' [[Dacoromanice]]: ''Ţigani,'' [[Theodisce]] ''Zigeuner,'' [[Italiane]] ''Zingari,'' [[Francice]] ''Tsigane,'' [[Turcice]] ''Çingene'' vel ''Çigan,'' [[Lingua Lettonica|Lettonice]] ''Čigāni,'' [[Danice]] ''Sigøjnere,'' [[Lingua Norvegica|Norvegice]] ''Sigøynere,'' [[Lingua Suecica|Suecice]] ''Zigenare,'' [[Polonice]] ''Cyganie,'' [[Lusitanice]] ''Cigano,'' [[Russice]] ''Цыгане,'' [[Lingua Ucrainica|Ucrainica]] ''Цигани,'' [[Lingua Croatica|Croatice]] ''Cigani,'' [[Bohemice]] ''Cikáni,'' [[Lingua Lithuanica|Lithuanice]] ''Čigonai,'' [[Bulgarice]] ''Цигани'' et al. Nomen originem trahere videtur a verbo [[Lingua Graeca|Graeco]] medioaevali ''ατσίγγανοι'' vel ''αθίγγανοι'' (ad litteram: 'intactiles'), quod nomen initio saectae [[Gnosis|gnosticae]] in [[Anatolia]] occidentali sparsae datum erat.<ref>[http://www.isidore-of-seville.com/goudenhoorn/72karin.html Karin White (1999), "Metal-workers, agriculturists, acrobats, military-people and fortune-tellers: Roma (Gypsies) in and around the Byzantine empire" ''Golden Horn'' 7 (2).</ref><ref>Karina Bates, [http://www.sca.org/ti/articles/2002/rom.html "A Brief History of the Rom."</ref> ''Adsincani'' in litteris [[saeculum 11|saeculi undecimi]] nomine ''Vita Sancti Georgii Athonitis'' (Lingua Georgiana scripta) in monte [[Athus|Atho]] servatis inveniuntur, qui sint "gens Samaritana, stirps [[Simon Magus|Simons Magi]], noti magi ac improbi."<ref>P. Peeters, "Histoire monastiques géorgiennes," ''[[Analecta Bollandiana]]'' 36-37, 1917-19.</ref>
 
* ''Bohemi'' imprimis in [[Francia]] appellati sunt, quod multi Zingari in Francia viventes e [[Bohemia]] venerant.<ref>Achim, Viorel (2004): The Roma in Romanian History. Budapestini: Central European University Press. p. 11. ISBN 9789639241848978-963-9241-84-8.</ref>
 
* Zingari se ipsos variis modis appellant sive appellari volunt:
Linea 24:
** Praeterea sunt numerosae gentes et subfamiliae, ut puta Kalderash, Machvaya, Boyash, Lovari, Modyar, Xoraxai, Lăutari, et al.
 
== Appellatio ''Roma'' ==
''Roma'' ([ˈrɔmɑ]; Sg. m. ''rom'', Pl. ''roma'' vel ''rom''; Sg. f. ''romni'', pl. ''romnija''; ''rom'' = 'vir' sive 'homo') est notio superior varias gentes inter se propinquas denotans, quae a [[saeculum 14|saeculo decimo quarto]] pluribus migrationibus ex [[India]] in occidentem versus (usque in [[Europa]]m et [[Africa]]m, Novo Aevo etiam in [[America]]s et [[Australia]]m) progressae sunt. Roma omnibus in continentibus vivunt, maxima autem pars eorum in Europa et ibi imprimis in civitatibus Europae austro-orientalis et mediae, praeterea in [[Hispania]] et in [[Francia]].
 
Linea 36:
=== Origo ===
[[Fasciculus:Movimiento gitano.jpg|thumb|Migratio Zingarorum]]
Zingaros ex [[India]] non ante [[saeculum 11|saeculum undecimum]] emigrasse pervestigationes linguisticae ac [[genetica]]e indicant. Communiter eos initio in India media (forsitan in civitate hodierna ''Rajasthan'' habitasse, postea (cira annum [[250 a.C.n.]]) in Indiam boreo-septentrionalem (hodie: ''Punjab'') profectos esse, ubi, ut plurimi opinantur,<ref>Primus hanc opinionem anno 1883 Michael Jan de Goeje (Mémoire sur les migrations des Tsiganes à travers l’Asie, Leyden) protulit. Anno 2009 investigatione genetica illa opinio comprobata est, vide: [http://www.medicalnewstoday.com/articles/146142.php]</ref> inter alias cum gente nomine ''Jats'' arte coniuncti erant. Inter annos [[500]] et [[1000]] denique amplius versus occidentem migrasse putantur.
Indiam reliquisse videntur tempore [[Mahmud Ghaznavi]],<ref>Ian F. Hancock, Siobhan Dowd, Rajko Djurić (2004). The Roads of the Roma: a PEN anthology of Gypsy Writers.. Hatfield, United Kingdom: University of Hertfordshire Press. pp. 14–15. ISBN 09004589090-900458-90-9.</ref> ubi milites victi cum familiis in [[Imperium Romanum Orientale]] fugati sint. Id post [[saeculum 11|saeculum undecimum]] factum esse ipsa [[Lingua Zingarica]] demonstrat, quae certa [[Linguae Indicae|linguarum Indoaryanarum]] recentium signa ostendit.<ref>[http://romani.humanities.manchester.ac.uk/downloads/2/Matras_Rmni_ELL.pdf "Romani"] (pdf). Encyclopedia of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier. http://romani.humanities.manchester.ac.uk/downloads/2/Matras_Rmni_ELL.pdf.</ref>
 
=== Adventus in Europam ===
Linea 56:
[[Fasciculus:Sclavi Tiganesti.jpg|thumb|Auctio Zingarorum anno [[1852]] [[Bucaresta]]e.]]
Licet initio sint curiositate accepti et anno [[1417]] a [[Sigismundus Luxemburgicus|Sigismundo]] [[Sacrum Romanum Imperium|Sacri Romani Imperii]] imperatore protecti,<ref name="kendict">Donald Kenrick, "Historical Dictionary of the Gypsies (Romanies)," Second Edition, Scarecrow Press, 2007.</ref> mox tamen vitam infestam habebant:
* Zingari in [[Valachia]] [[Moldavia]]que in servitutem redacti sunt, qua demum anno [[1856]] liberati sunt.<ref>Hancock, Ian, 2001, Ame sam e rromane džene (We are the Romani People), Novi Eboraci: The Open Society Institute, p. 25</ref>
* Anno [[1416]] Zingari e regione [[Misnia|Misnensi]] expulsi sunt, anno [[1471]] [[Lucerna (urbs)|Lucerna]], anno [[1493]] [[Mediolanum|Mediolano]], anno [[1504]] e [[Francia]], anno [[1512]] e [[Catalonia]], anno [[1525]] e [[Suecia]], anno [[1530]] ex [[Anglia]] (edicto nomine "Egyptians Act"), et anno [[1536]] e [[Dania]].<ref name="kendict">Donald Kenrick, "Historical Dictionary of the Gypsies (Romanies)," Second Edition, Scarecrow Press, 2007.</ref>
* Pluries pluribus Europae locis trucidati, liberis privati, ad laborandum coacti sunt. Inter alia anno [[1510]] in [[Helvetia]] quoslibet Zingaros inventos suspendendos esse iussum est. Item in [[Anglia]] (1554) et in [[Dania]] (1589). [[Portugallia]] anno [[1538]] eos in colonias deportari coepit.<ref>Ibidem</ref> In [[Francia]] capitibus rasis stigmate deformati sunt. In [[Moravia]] [[Bohemia]]que feminis, quo denotarentur, aures amputatae sunt. Ideo multi Zingari in regiones [[Polonia]]e [[Russia]]eque profecti sunt, quod ibi melius tractabantur, dummodo vectigalia annalia penderent.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8136812.stm Delia Radu, "On the road: Centuries of Roma history"], BBC World Service, die 8 Iulii 2009</ref>
* Fortuna eorum etiam in deterius mutata est, quod, qui ipsi profugae e regione Balcanica in Europam mediam venerant, ob speciei novitatem [[Turci]] vel Turcorum socii habebantur ([[Dieta Imperii Germanici|Dietae]] annorum [[1496]]-[[1498]] [[Landavia]]e et [[Friburgum Brisgoviae|Friburgi Brisgoviae]] actae eos emissarios Turcicos esse declaraverunt). Annis labentibus aliae criminationes additae sunt.
* In [[Hispania]] die [[30 Augusti]] [[1749]] persecutione a rege [[Ferdinandus VI (rex Hispaniae)|Ferdinando VI]] imperata, quae nomine ''Gran Redada de Gitanos'' (Magna Zingarorum comprehensio) nota est, omnes Zingari regni comprehensi, in [[castra carceralia]] inclusi et ad laborandum coacti sunt.
* [[Saeculum 19|Saeculo undevicesimo]] quaedam civitates extra Europam sitas Zingaris ob causas gentilicias immigratione interdixerunt (anno [[1885]] [[CFA]] Zingaros ingredi vetuerunt, sicut iam antea anno[[1880]] [[Argentina]]).
 
=== Bellum Orbis Terrarum Secundum ===
[[Fasciculus:Porajmos.jpg|thumb|left|Zingari in [[Castra carceralia|castris carceraliis]] nomine ''Bełżec'', anno [[1940]]]]
In [[Germania]] a regimine [[Nazista]] et [[Iudaei]] et Zingari [[Leges Norimbergenses|legibus Norimbergensibus]] hostes civitatis declarati sunt.<ref>Janos Barsony, “Facts and Debates: The Roma Holocaust,” in Pharrajimos: The Fate of the Roma During the Holocaust, ed. Janos Barsony and Agnes Daroczi (New York: International Debate Education Association, 2008), 1.</ref> Inde utraque gens simili persecutioni obnoxia erat, qua harum gentium excidium in Europa perficeretur. Lingua Zingarica haec persecutio ''Porajmos'' sive ''Porrajmos'' ("Devoratio") vocatur. Numerus Zingarorum illis annis peritorum cum sit difficilis inventu aestimationes a 220 000 usque ad 1 500 000 pertinent.<ref>[http://www.radoc.net/radoc.php?doc=art_e_holocaust_porrajmos&lang=en&articles=true ROMANIES AND THE HOLOCAUST: A REEVALUATION AND AN OVERVIEW]</ref> Ian Hancock paene omnes Zingaros [[Croatia]]e, [[Estonia]]e, [[Lithuania]]e, [[Luxemburgum|Luxemburgi]] et [[Nederlandia]]e interfectos esse credit.<ref>[http://www.webcitation.org/query?url=http://www.geocities.com/~Patrin/lewy.htm&date=2009-10-26+00:37:05 Downplaying the Porrajmos]</ref> RJ Rummel aestimat 258 000 a Nazistis Germaniae interfectos esse,<ref>[http://www.hawaii.edu/powerkills/NAZIS.TAB1.1.GIF Statistics of Democide, RJ Rummel, LIT Verlag Berlin-Hamburg-Münster, 1998]</ref> 36 000 in Romania Michaele rege<ref>[http://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.TAB14.1D.GIF ibidem, linea 1881]</ref> et 27 000 ab [[Ustasa]] [[Croatia|Croatica]].<ref>http://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.TAB9.1.GIF ibidem linae 195-201]</ref> Regimen Romaniae excidio Zingarorum non ipsum studebat, sed Zingaris in [[Transnistria]]m deportandis, ubi multi perierunt, persecutionem adiuvit.<ref>[http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005219 Holocaust Encyclopedia: Genocide of European Roma (Gipsies), 1939-1945]</ref>
 
=== Condiciones, quibus Zingari recenti tempore usi sint ===
Linea 71:
Multis in civitatibus Europae a politicorum peritis, qui saepe notionibus sicut "inundatio" vel "migratio populorum" utuntur, postulatur, ut Zingari (plerumque ex Europa austro-orientali oriundi) deportarentur. Sed etiam in patriis suis Zingari Europae austro-orientalis auctoritate carent et variis detrimentis affecti sunt.
 
== Distributio in orbe terrarum ==
Haec indicia publica e commentatione [[:en:Romani people|Romani people]] sumpti sunt, aestimationes privatae saepe magnopere differunt. Multi Zingari variis de causis se Zingaros esse in censibus publicis non profitentur. In Europa, circiter quattuor milliones Zingarorum vivere aestimantur (anno 2002),<ref>3.8 milliones secundum Pan et Pfeil, National Minorities in Europe (2004), ISBN 978-3-7003-1443-1, p. 27s.</ref> sed quaedam consociationes Zingaricae re vera usque ad 12 milliones Zingarum esse putant.
 
Linea 89:
|-
|[[Hispania]]
|align="right"|650&thinsp;000650 000
|align="right"|1.62%
|-
|[[Romania]]
|align="right"|535&thinsp;140535 140
|align="right"|2.46%
|-
|[[Turcia]]
|align="right"|500&thinsp;000500 000
|align="right"|0.72%
|-
|[[Francia]]
|align="right"|500&thinsp;000500 000
|align="right"|0.79%
|-
|[[Bulgaria]]
|align="right"|370&thinsp;908370 908
|align="right"|4.67%
|-
|[[Hungaria]]
|align="right"|205&thinsp;720205 720
|align="right"|2.02%
|-
|[[Graecia]]
|align="right"|200&thinsp;000200 000
|align="right"|1.82%
|-
|[[Russia]]
|align="right"|182&thinsp;766182 766
|align="right"|0.13%
|-
|[[Italia]]
|align="right"|130&thinsp;000130 000
|align="right"|0.22%
|-
|[[Serbia]]
|align="right"|108&thinsp;193108 193
|align="right"|1.44%
|-
|[[Britanniarum Regnum]]
|align="right"|90&thinsp;00090 000
|align="right"|0.15%
|-
|[[Slovacia]]
|align="right"|89&thinsp;92089 920
|align="right"|1.71%
|-
|[[Germania]]
|align="right"|70&thinsp;00070 000
|align="right"|0.09%
|-
|[[Respublica Macedonica]]
|align="right"|53&thinsp;87953 879
|align="right"|2.85%
|-
Linea 149:
-->
 
== Religio ==
Zingari sunt alii [[Religio Islamica|Machometani]], alii [[Ecclesia Catholica|Romani Catholici]], alii [[Ecclesiae Orthodoxae|Orthodoxi]].
 
== Notissimi Zingari ==
 
<br />
* [[Charlie Chaplin]]
* [[Iulius Brynner]]
Linea 163:
Alii: Drafi Deutscher, Isabella Pantoja, Ceija Stojka, Džej Ramadanovski, Irene Mercure
 
== Notae ==
<div class="references-small"><references/></div>
 
Linea 233:
[[ta:ரோமா மக்கள்]]
[[th:ชาวโรมานี]]
[[tr:RomanlarÇingeneler]]
[[uk:Цигани]]
[[ur:رومینی]]