Quantum redactiones paginae "Dativus" differant
Content deleted Content added
No edit summary |
mNo edit summary |
||
Linea 36:
=== Obiectum dativum ===
'''1.''' Dativus proprius fundatus est cotidiano institutioni sociali, scilicet dandi evento, verbo ᴅᴀʀᴇ eiusdemque membris necessariis descripto. Ex quo intellegitur dativi sive casus dandi ratio semantica. Natura fere consequitur, ut verba deducta a ᴅᴀʀᴇ praepositis ''ad, de, re(d), tra(ns)'', etc. eandem conservent argumentorum complementorumve structuram:
* ''Addis '''mihi''' alacritatem scribendi'' (Cic. ''Att''. 16.3).
* ''Se suaque omnia '''Caesari''' dediderunt'' ([[Gaius Iulius Caesar|Caes.]], ''[[De bello Gallico|Gall.]]'' 3.16).
* ''Orabo ut '''mihi''' pallam reddat, quam dudum dedi'' ([[Titus Maccius Plautus|Plaut.]], ''[[Menaechmi (Plautus)|Men.]] 672).
* ''Equos . . . '''domitoribus''' tradere'' (Cic. [[De officiis|off.]] 1.90).
'''2.''' Sed non solum homines sed etiam res — per analogiam syntacticam — officio ᴀᴄᴄᴇᴘᴛᴏʀ sive obiecti dativi fungi possunt:
* ''Redditus Cyri '''solio''' Phraates'' ([[Quintus Horatius Flaccus|Hor.]] ''[[Carmina (Horatius)|carm.]] 2.2.17).
* ''Quarum nomina multi poëtae '''memoriae''' tradiderunt'' (Cic. ''[[De inventione|inv.]]'' 2.1.3).
'''3.''' Etiam [[Antonymum|antonyma]] dandi, praesertim cum de hominibus agitur,<ref>Cum enim de rebus agitur, ad phrases praepositionales decurritur: ''Publicola . . . securis '''de fascibus''' demi iussit'' (Cic. ''[[De re publica (Cicero)|rep.]]'' 2.55); ''illum '''ex periculo''' eripuit'' (Caes. ''[[De bello Gallico|Gall.]]'' 4.12.5).</ref> obiectum obliquum poscunt, qui usus in ipsa inversi ᴀᴄᴄᴇᴘᴛᴏʀis contrarietate semantica positus est. Etiam hic de analogia syntactica agi videtur:
* ''Lubet scire quantum auri erus '''sibi''' dempsit'' (Plaut., ''[[Bacchides (Plautus)|Bac.]]'' 663-664).
* ''Decimam partem ei dedit, '''sibi''' novem abstulit'' (Plaut., ''Bac.'' 666).
* ''Classe '''Caesari''' erepta'' (Caes. ''[[De bello civili|civ.]]'' 3.111.4).
'''4.''' Nonnulla porro verba sunt, quae obiectum dativum regunt pro obiecto accusativo. Cur huius modi habeant obiecti [[Rectio (linguistica)|rectionem]], hic fortasse minimi est momenti explanare, sed certe de adverbialibus significationibus (de quibus infra) semanticae verbi compagi adiunctis agitur. Itaque verbum nocendi dativum regit obiectum, quod fere '''dativum incommodi''' significat, sicut
Linea 54:
'''5.''' Ex contrario, cedendi, credendi, favendi, parcendi, studendi verborum obiectum aliquatenus '''dativum commodi''' redolere videtur:
* ''[[Viriathus|Viriatus Lusitanus]], '''cui''' quidem etiam exercitus nostri imperatoresque cesserunt'' (Cic. ''off.'' 2.40).
* '''''Iniurato''', scio, plus credet '''mihi''' quam '''iurato tibi''''' (Plaut. ''[[Amphitruo (Plautus)|Am.]]'' 437).
* ''Qui diligebant hunc, '''illi''' favebant'' (Cic. ''[[Pro Roscio comoedo|Rosc.com.]]'' 29).
* '''''Tibi''' parce'' (Ter. [[Heautontimorumenos|Heaut.]] 164).
* ''Nihil '''tibi''' meae litterae proderunt'' (Cic. ''fam.'' 2.17.7).
* '''''Illi rei''' studet'' (Plaut. ''[[Asinaria (Plautus)|As.]]'' 182).
* ''Caesar . . . Haeduorum '''civitati''' praecipue indulserat'' (Caes. ''Gall.'' 7.40).
'''6.''' Placendi autem verbum (eiusdemque antonymum) obiectum obliquum poscit simile '''dativo iudicantis''':
* ''Non placet '''M. Antonio''' consulatus meus; at placuit '''P. Servilio''''' (Cic. ''Phil.'' 2.12).
* ''Non sane '''mihi''' displicet adhibere . . . etiam istam locorum simulacrorumque rationem'' (Cic. ''[[De oratore|de or.]]'' 1.157).
'''7.''' Constat oboediendi verba obiectum dativum pro accusativo regere:
* ''Ut obtemperent oboediantque '''magistratibus''', praescribimus'' (Cic. [[De legibus|leg.]] 3.2.5).
* ''Oboedire et parere '''voluntati''' architecti aer, ignis, aqua, terra potuerunt'' (Cic. [[De natura deorum|nat.]] 1.19).
* ''Obsequar igitur '''voluntati tuae''''' (Cic. [[De finibus bonorum et malorum|fin.]] 2.17).
* '''''Voluptati''' autem aurium morigerari debet oratio'' (Cic. [[Orator|or.]] 48.159).
'''8.''' Sunt etiam verba rectionalia quae tria argumenta poscunt, sicut verbum imperandi et verbum suadendi, quae in campo syntactico dativum personae regunt praeter subiectum et obiectum:
* ''Sto exspectans, si quid '''mi''' imperent'' (Ter. ''[[Eunuchus (Terentius)|Eun.]]'' 594).
* '''''M. Anneio legato''' imperavi, ut eas quinque cohortes ad reliquum exercitum duceret'' (Cic. ''fam.'' 15.4).<ref>Apud imperialis aetatis auctores hic usus per analogiam syntacticam in ''iubere'' transpositus interdum invenitur, sicut ''Tributum '''iis''' Drusus iusserat modicum'' ([[Cornelius Tacitus|Tac.]] ''[[Annales (Tacitus)|Ann.]] 4.72); '''''suis''' rex cultu feminarum abstinere iussit'' ([[Quintus Curtius Rufus|Curt.]] 5.6.8).</ref>
* ''Multa '''multis''' saepe suasit perperam'' (Plaut. ''[[Captivi (Plautus)|Capt.]]'' 328).
* ''Nisi '''mihi''' ab adulescentia suasissem, nihil esse in vita magnopere expetendum nisi laudem'' (Cic. ''Arch.'' 6.14).
'''9.''' Dativus personae etiam impersonalibus verbis, sicut ''libet, licet'', adicitur:
* ''Ex quibus neminem '''mihi''' libet nominare'' (Cic. ''[[Cael.]]'' 43).
* ''Per me '''tibi''' licet'' (Cic. ''Cael.'' 37).
'''10.''' Verba praepositionibus composita saepe obiectum dativum regunt, sicut:
* AD: ''Ego tamen '''tuis rebus''' sic adero'' (Cic. ''fam.'' 6.14).
* ANTE: ''Ego vos hortari tantum possum ut amicitiam '''omnibus rebus humanis''' anteponatis'' (Cic. ''[[De amicitia|am.]]'' 17).
* CON: ''Properans noctem '''diei''' coniunxerat'' (Caes. ''civ.'' 3.13).
* IN: ''Terror incidit eius '''exercitui''''' (Caes. ''civ.'' 3.13).
* INTER: '''''Illi crudelitati''' non solum praeesse verum etiam interesse'' (Cic. ''Att.'' 9.6.7).
* OB: ''Ego occurram '''exspectationi vestrae''''' (Cic. ''[[Pro Cluentio|Clu.]]'' 23.63).
* POST: ''Omnes posthabui '''mihi''' res'' (Ter. ''[[Phorm.]]'' 908).
* PRAE: ''Ego de provincia decedens quaestorem Coelium praeposui '''provinciae''''' (Cic. ''fam.'' 2.15).
* SUB: ''Succurrit inimicus '''illi''' Vorenus et '''laboranti''' subvenit'' (Caes. ''Gall.'' 5.44).
* SUPER: ''Quantum . . . '''satietati''' superfuit'' (Cic. ''Verr.'' 1.4.13).
=== Dativus adverbialis ===
Linea 112:
: '''Dativus ethicus''' personali consistit pronomine, quo animi erga actionem eventumve adfectio indicatur.
:* ''Quid '''tibi''' vis?'' (Cic. ''de or.'' 2.269).
:* ''Ecce '''tibi''' Ausoniae tellus'' (Verg. ''Aen.'' 3.477).
:* ''Nunc amicine anne inimici sis imago, Alcesime, '''mihi''' sciam'' (Plaut. ''[[Casina (Plautus)|cas.]]'' 516-517).
: '''Dativus possessivus''' possessorem significat sive personam aut rem, ad quam actio verbi pertinet. Vix semper a dativo commodi distingui potest.
:* ''Transfigitur scutum '''Pulloni''''' (Caes. ''Gall.'' 5.44).
:* ''Sese omnes flentes '''Caesari''' ad pedes proiecerunt'' (Caes. ''Gall.'' 1.31).
:* ''Quae res '''Romanis''' auxit animos'' ([[Titus Livius|Liv.]] 44.35).
: Dativus possessivus saepe verbo substantivo ᴇssᴇ adicitur:
:* ''Nec cogitandi nec quiescendi in urbe locus est '''pauperi''''' ([[Marcus Valerius Martialis|Mart.]] ''[[Epigrammata (Martialis)|ep.]]'' 12.57.3-4)
:* ''Est '''mihi''' nonum superantis annum plenus Albani cadus'' ([[Quintus Horatius Flaccus|Hor.]] ''[[Carmina (Horatius)|carm.]]'' 4.11.1-2).
==== Dativus agentis ====
Linea 136:
Saepius quidem verbum praedicatum simul etiam dativum (in)commodi regit:
* '''''Quanto''' sit omnibus '''odio''' crudelitas'' (Cic. ''fam.'' 15.19).
* ''Multa antecapere quae bello '''usui''' forent'' ([[Gaius Sallustius Crispus|Sall.]] ''[[Catilinae coniuratio (Sallustius)|Cat,]]'' 32).
* ''Itaque illud [[Lucius Cassius Longinus Ravilla|Cassianum]] "cui '''bono''' fuerit" in his personis valeat'' (Cic. ''[[Pro Milone|Mil.]]'' 32).
| |||