Quantum redactiones paginae "De vita Caesarum" differant

'''''De vita Caesarum''''' est opus optime cognitum ex omnibus quae eruditus Romanus [[C. Suetonius Tranquillus]] eruditus [[Roma]]nus conscripsit., Estquod est ordo vitarum illorum duodecim virorum qui fuerunt principes [[Imperium Romanum|imperii Romani]] (hodie communiter "imperatores" dicti, ex honore militari quem gerebant omnes) a [[C. Iulius Caesar|Gaio Iulio Caesari]], anno fere [[100 a.C.n.]] nato, usque ad [[Domitianus|Domitianum]], anno [[96]] necatum. Suetonius [[ab epistulis Latinis]] meruit principe [[Hadrianus|Hadriano]],<ref>E. Marec et H. G. Pflaum, "Nouvelle inscription sur la carrière de Suetone, l'historien" in ''Comptes rendus de l'Académie des Inscriptions et Belles Lettres'' (1952) pp. 76–85.</ref> sed ab hoc munere missus est anno [[121]] vel 122.<ref>''[[Historia Augusta]]'' "Hadrianus" 11.3.</ref> Vitas [[Gaius Septicius Clarus|Septicio Claro]], [[patronatus|patrono]] suo, qui eodem anno eiectus est a [[praefectus praetorio|praefectura praetorii]], dicavit.<ref>[[Ioannes Lydus]], ''De magistratibus'' 2.6.</ref>

Ut vitarum seriatim scriptor Suetonius secutus est, inter Romanos, [[Cornelius Nepos|Cornelium Nepotem]]; inter Graecos, [[Plutarchus|Plutarchum]]. Iam multi antea scripserant vitas vel coaevalium vel maiorum. Genus igitur biographicum minime invenit Suetonius, sed et Plutarchus et ipse transformaverunt. Plutarchus enim, eruditissimus in litteris et rebus gestis [[Graecia]]e, fontes multos et varios citat et comparat; quo secutus Suetonius, in bibliothecis et archivis expertus, in hac re antecessori supervenit. Plutarchus autem, sicut Nepos aliique proavi, indolem animi et ingenii hominis (velut herois) vult in verbis Graecissimis describere; Suetonius autem eam rem Latiniter reticens aut omnino recusans, naturam hominis surgere suadet e minutiis actorum et e varietate famae, ut ostentaret unumquemque principem aut idoneum aut improbum fuisse. <ref>K. R. Bradley, "Imperial Virtues in Suetonius' ''Caesares''" in ''JIES'' vol. 4 (1976) pp. 245-253245–253; K. R. Bradley, "The Significance of the Spectacula in Suetonius' ''Caesares''" in ''RSA'' vol. 11 (1981) pp. 129-137–129–137.</ref>

In vitis prioribus, id est, a "Divo Iulio" usque ad "Neronem" usque," et praecipue usque ad principatum [[Claudius (imperator)|Claudii]], Suetonius usus est permultis fontibus, inter quas historiis Graece et Latine scriptis, monumentis, arte factis, documentis rei publicae Romanae, documentis arcanis quae in archivio imperatorum fortasse repperit, documentis etiam omnino privatis. Hos fontes saepe citat, dubitat, comparat. In vitis posterioribus, a "Galba" usque ad "Domitianum", perpaucos fontes citat. Hanc varietatem, quam eruditi in opere Suetonii facile observant, alii aliter explicant. Dicunt quidam vitas posteriores post demissionem Suetonii scriptas esse, qui scilicet ex archivo imperatorum dehinc exclusus erat; alii auctorem ab opere nimis longo requiescere volens ad finem properavisse;<ref>Townend (1967) pp. 90-9190–91.</ref> nonnulli autem asseverant vitas posteriores antea scriptas, Suetonio admodum iuvene et scientiae ''[[Censura fontium|Quellenforschung]]'' seu "censurae fontium" minime experto.<ref>David Potter, "Suetonius" in ''The Cambridge Dictionary of Classical Civilization'' (Cantabrigiae 2006), pp. 847-848847–848.</ref> Oportet meminisci Suetonium ipsum anno [[69]] circiter natum; igitur de rebus post eum annum gestis memoria sua, una cum cum memoria coaevalium et seniorum, partem librorum et documentorum fortasse usurpavit. Memoriam patris sui citat de dictis [[Otho]]nis anno 69; memoriam avi citat de ratione constructionis a [[Caligula]] pontis apud [[Baiae|Baias]];<ref>''De vita Caesarum'' "Otho" 10, "Gaius" 19.</ref> sed de vita [[C. Iulius Caesar|Caesaris]] et de iuventute [[Octavianus Augustus|Augusti]] fontibus oralibus omnino carebat.<ref>Dalby (2001) pp. 63-64.</ref>

Opus ''De vita Caesarum'' in octo libros dividitur, quorum sex priores sex vitas continent. [[Ronaldus Syme]] suggessitsubiecit auctorem ibi finem posuisse prisci sui operis, ubi [[Nero]] vim sibi intulit. "Progenies Caesarum in Nerone deficit," ait Suetonius, [[oracula]] et omina modo suo subiciens, "... ac subinde tacta de caelo Caesarum aede capita omnibus simul statuis deciderunt, Augusti etiam sceptrum a manibus excussum est."<ref>''De vita Caesarum'' "Galba" 1; Ronaldus Syme in ''Hermes'' vol. 109 (1981), pp. 105-117105–117.</ref> Nihilominus, opus continuavit vel subinde vel post spatium temporis: liber septimus vitas comprehendit [[Galba (imperator)|Galbae]], Othonis, [[Vitellius|Vitellii]] uno anno elevati et mortui; liber octavus familiam [[Gens Flavia|Flaviam]], scilicet [[Vespasianus|Vespasianum]], [[Titus (imperator)|Titum]], Domitianum.

Initium '''libri I''', de origine et pueritia C. Iulii Caesaris disserens, deperditum est cum praefatione et dedicatione. Textus servatus incipit abrupto, sine nomine subiecti, "Annum agens sextum decimum patrem amisit." In hoc libro Suetonius fere viginti fontes anteriores citat. Inter eos quattuor opera etiam hodie servantur, scilicet [[Catullus|Catulli]] ''Carmina''; [[Cicero]]nis ''[[De officiis (Cicero)|De officiis]]'' et ''[[Brutus sive De oratore]]''; [[Aulus Hirtius|Auli Hirtii]] continuatio librorum ''[[De bello Gallico]]''.<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Iulius" 73, 30, 55-5655–56.</ref> Quindecim opera vel auctores hic citati hodie deperditi sunt, scilicet [[Marcus Actorius Naso]], [[Titus Ampius]], [[Gaius Asinius Pollio (consul 40 a.C.n.)|Asinius Pollio]], [[Marcus Calpurnius Bibulus|Marci Bibuli]] edicta, [[Marcus Iunius Brutus|Marcus Brutus]], [[Cicero]]nis ''Epistulae'' deperditae, [[Cornelius Balbus]], [[Gaius Scribonius Curio (mortuus 53 a.C.n.)|Gaius Curio senior]], [[Gaius Scribonius Curio (mortuus 49 a.C.n.)|Gaius Curio iunior]], [[Publius Cornelius Dolabella (consul 44 a.C.n.)|Dolabella]], [[Gaius Licinius Macer Calvus|Licinius Calvus]], [[Gaius Memmius (tribunus 66 a.C.n.)|Gaius Memmius]], [[Gaius Oppius]], [[Tanusius Geminus]], [[Quintus Aelius Tubero|Quintus Tubero]]; necnon carmina et epigrammata popularia quae Suetonius e traditione sive e scriptis aliorum dempsit.<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Iulius" 20, 49, 51, 80.</ref>

Suetonius in '''libro II''' de [[Augustus (imperator)|Augusto]] disserit, a [[Gens Octavia|gente Octavia]] incipiens sub regibus et consulibus satis clara. Deinde nativitatem et iuventutem ipsius Augusti describit, proelia quae pro parte [[Gaius Iulius Caesar|Caesaris]] pugnavit, bella civilia in quibus [[Marcus Iunius Brutus|Brutum]] et [[Gaius Cassius Longinus|Cassium]] necnon [[Marcus Antonius|M. Antonium]] debellavit, magistratus et honores quos ante tempus et in perpetuitate cepit, aedificia quae construxit, leges moresque quos rei publicae reddidit, formam quam provinciis et regnis tributariis constituit. In fine familiam et indolem et mortem Augusti descripsit. In hoc libro Suetonius citat librum ''[[De vita sua (Augustus)|De vita sua]]'', edictaque et alia scripta Augusti necnon epistulas quas cum Tiberio, [[Livia]] et [[Iulia minor|Iulia]] intermisit,<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 2, 27, 28, 31, 40, 42, 51, 62, 64, 71, 74, 76, 85-88, 101.</ref> epistulas etiam [[Marcus Antonius|Marci Antonii]];<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 2, 4, 10, 69-70.</ref>; et scriptum aliquid [[Gaius Drusus|C. Drusi]].<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 94.</ref> Citat et opera nunc deperdita [[Aquilius Niger|Aquilii Nigri]], [[Aulus Cremutius Cordus|Cremutii Cordi]], [[Iulius Marathus|Iulii Marathi]], [[Asclepias Mendetis|Asclepiadis Mendetis]],<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 11, 35, 79, 94.</ref> carmina et graphita popularia,<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 70.</ref> ''[[Acta Senatus]]'' et decretum publicum [[Velitrae|Velitrarum]]<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 1, 5, 58, cf. 36.</ref> necnon antiquitates et monumenta nonnulla.<ref>''De vita Caesarum'' "Divus Augustus" 7, 12, 16, 50.</ref>

In '''libro III''' ab historia [[Gens Claudia|gentis Claudiae]] incipiens de patre et matre Tiberii disserit, de iuventute, de exsilio in insula [[Rhodus|Rhodo]], de reditu et bellis [[Germania|Germanicis]]. Postea successionem Tiberii ad principatum narrat et res postea gestas, vitam et studia et saevitiam imperatoris senescentis in insula [[Capreae|Capreis]], familiam et mortem. In hoc libro Suetonius citat epistulas Augusti Tiberio missas,<ref>''De vita Caesarum'' "Tiberius" 21.</ref> epistulam Tiberii ipsius Senatui missam et alia scripta principis,<ref>''De vita Caesarum'' "Tiberius" 67, 70-7170–71.</ref> fabulam Atellanam quandam, carmina popularia, graphita<ref>''De vita Caesarum'' "Tiberius" 45, 52, 59</ref> et ''[[Acta Senatus]]''.<ref>''De vita Caesarum'' "Tiberius" 28, 73.</ref>

Aevo mediaevali Suetonium admiraverunt et imitaverunt auctores vitarum regum et imperatorem, inter quos [[Eginhardus]] qui ''[[Vita Karoli Magni (Eginhardus)|Vitam Karoli Magni]]'' scripsit, [[Asserius]] qui ''[[De rebus gestis Alfredi]]''. Eginhardus figuram faciei et corporis imperatoris [[Carolus Magnus|Caroli]] e verbis Suetonii de [[Augustus (imperator)|Augusto]] conficit.<ref>Eginhardus, ''Vita Karoli Magni'' 22; vide ''Asser's Life of Alfred'' ed. W. H. Stevenson (Oxonii 1904) p. lxxxii.</ref> Aevo [[Renascentia]]e eruditi notissimi, [[Desiderius Erasmus]], [[Philippus Beroaldus]], opus ''De vita Caesarum'' recensuerunt;<ref>{{Fabricius Latina}} pp. 494-501.</ref> alii in linguas vernaculares verterunt, sicut [[Lingua Italiana|Italiane]] [[Paulus del Rosso]] ([[1556]]), [[Anglice]] [[Philemon Holland]] ([[1606]]). [[Editio princeps]] operis anno [[1470]] divulgata est; eruditus Iohannes de Gruber enumeravit 200 editiones, vel etiam plures, ab eo anno usque ad [[1829]] editas.<ref>I. de Gruber in ''Jahrbücher für Philologie'' suppl. 3 (1834), pp. 142-149142–149; Ihm (1908) p. ix.</ref>

Recentioribus aevis ei qui disseruerunt de natura auctoris et operis interdum deminuerunt: ''Sueton schreibt farblos'' ("Suetonius sine colore scribit"); ''Un vero scrittore non è'' ("Verus scriptor non est"); ''un succubo dei fonti'' ("a fontibus suis compressus"); ''often displeasing and sometimes actually incomprehensible'' ("saepe molestus, interdum imperceptibilis").<ref>Norden, Funaioli et D'Anna a Lounsbury (1987) citati; Townend (1967) p., 92.</ref> Qui talia dicebant aut non potuerunt explicare, aut non tentaverunt, quomodo libri ita scripti per undeviginti saecula lectoribus nullo tempore carebant. Eruditi hodie promptius recognoscunt huius scriptoris stylum ''artless'' ("incultum") sed perspicuum et expolitum.<ref>Wallace-Hadrill (1983); Lounsbury (1987); Murison (1992) p., viii.</ref>

== Notae ==

* Suetonius, ''Vespasian'' ed. Brian W. Jones. Bristoliae: Bristol Classical Press, 2000. ISBN 1-85399-584-3.

* Barry Baldwin, Barry. [[1983]]. ''Suetonius: Biographer of the Caesars.'' ("Suetonius biographus Caesarum"). Amstelodami: A. M. Hakkert, 1983.

* Eugen Cizek, Eugen. [[1977]]. ''Structures et idéologie dans "Les vies des douze Césars" de Suétone''. Bucarestis: Editura Academiei; Lutetiae: Les Belles Lettres, 1977.

* [[Andreas Dalby|Dalby, Andrew]]. Dalby[[2001]],. "Dining with the Caesars." inIn ''Food and the memory: papers of the Oxford Symposium on Food and Cookery 2000,'' ed. Harlan Walker, 62–88. (Totnes: Prospect Books, 2001) pp. 62-88.

* Lounsbury, R. C. Lounsbury,[[1987]]. ''The Arts of Suetonius: an introduction''. Novi Eboraci, 1987. {{Ling|Anglice}}

* Townend, G. B. Townend,[[1967]]. "Suetonius and his influence." inIn ''Latin biography,'' ed. T. A. Dorey, ed., ''Latin biography''. London,Londinii: Routledge & Kegan Paul, 1967.

* Andrew Wallace-Hadrill, Andrew, [[1983]]. ''Suetonius: theThe scholarScholar and hisHis Caesars.''. LondonLondinii: Duckworth, 1983.